Prawo w działaniu, społeczne funkcje prawa

ogólnouniwersyteckie

Znajomość podstawowych orientacji teoretycznych w socjologii

zdalnie

W trakcie zajęć zaprezentowane zostaną podstawowe zagadnienia z dziedziny współczesnej socjologii prawa – jak w świetle poszczególnych koncepcji i badań empirycznych przedstawia się miejsce prawa w społeczeństwie i jego wpływ na nasze życie zbiorowe. Zajęcia skoncentrowane będą wokół kwestii społecznych funkcji prawa - rozumianego jako jedna z instytucji służących stabilizacji i reprodukcji porządku społecznego. Ważny wątek stanowić będą także kontrowersje, jakie budzić mogą rozmaite postulaty wpływania na zachowania ludzkie za pomocą prawnej regulacji. Zagadnienie to zostanie poddane analizie na przykładzie aktualnych, szeroko debatowanych kwestii związanych z praktycznym funkcjonowaniem prawa w Polsce (świadomość prawna i prestiż prawa, problematyka korupcji, nierówności w dostępie do legalnych środków rozstrzygania sporów, instytucja świadka koronnego i inne).

W pierwszej części wykładu omówione zostaną spory prawoznawców wokół istoty prawa i jego funkcjonowania w społeczeństwie: czy prawo należy rozumieć jedynie jako zbiór reguł, zapisanych w ustawach czy rozporządzeniach, czy na obowiązujące prawo składają się również normy pozaustawowe. Na podstawie badań socjologiczno-prawnych, scharakteryzowany zostanie sposób, w jaki na interpretację i stosowanie ustawowych reguł mają czynniki kulturowe. Do kolejnych kwestii, będących przedmiotem zajęć, należą: zależności pomiędzy prawem a innymi systemami normatywnymi (moralność, obyczaj) i ich konsekwencje dla legitymizacji prawa i jego skuteczności jako mechanizmu kontroli społecznej, udział prawa i jego instytucji w podtrzymywaniu i stabilizacji ładu społecznego oraz jego znaczenie jako czynnika zmiany społecznej. Ponadto, w oparciu o wyniki – polskich oraz zagranicznych – badań empirycznych dotyczących „prawa w działaniu”, omówiony zostanie wpływ czynników pozaprawnych na stosowanie prawa (w kontekście prawniczych reguł wykładni oraz socjologii zawodów prawniczych) oraz dylematy związane z koncepcją współczesnego państwa prawnego.

G. Radbruch “Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo”, w: M. Szyszkowska “Zarys filozofii prawa”, s. 237-250

E. Ehrlich „The sociology of law”, w: K. Rokumoto (red.): Sociological Theories of Law

R. Pound „Justice According to Law”, rozdz. „What is justice?”

T. Parsons „Spojrzenie socjologa na zawód prawnika”.

M. Weber „Gospodarka i Społeczeństwo”, PWN Warszawa 2002, s. 239-246, 256-260, 704-711

W. G. Sumner „Naturalne sposoby postępowania w gromadzie”, PWN Warszawa 1995, s. 54-67, 74-90

S. Macauley „Non-contractual Relations in Business”

H. Kalven, H. Ziesel „Disagreement between jury and judge”

A. Podgórecki „Socjologiczna teoria prawa”, Warszawa 1998, rozdz I. „Działanie prawa”

Rosett i D. R. Cressey „Justice by Consent”

V. Aubert „Some Social Functions of Legislation”

K_W01 zna i rozumie podstawowe pojęcia z zakresu socjologii prawa

K_W05 posiada podstawową wiedzę strukturach, wybranych instytucjach społecznych i ich wzajemnych relacjach

K_W08 jest świadomy zróżnicowania społecznego oraz istnienia nierówności w dostępie do prawa, a także ich wpływu na życie jednostek i funkcjonowanie grup społecznych

K_W11 rozumie społeczną naturę relacji łączących jednostki, grupy i instytucje społeczne

K_W22 posiada podstawową wiedzę na temat najważniejszych zagranicznych, międzynarodowych i krajowych badań socjologicznych z zakresu socjologii prawa

K_W23 posiada podstawową wiedzę o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne

K_W24 posiada podstawową wiedzę o instytucjach i organizacjach odpowiedzialnych za transmisję norm i reguł w społeczeństwie, takich jak: systemy edukacyjne, prawo, moralność, religia, itp.

K_W27 posiada podstawową wiedzę na temat polityki oraz uczestnictwa społeczeństwa w sferze publicznej

K_W30 posiada podstawową wiedzę na temat aktualnych potrzeb i problemów społeczeństwa polskiego oraz zmian w tym zakresie

K_W34 zna najważniejsze procesy i idee społeczne XIX, XX i XXI w., które ukształtowały oblicze współczesnego świata

K_W35 jest świadomy wyboru określonej perspektywy teoretycznej i dostrzega konsekwencje tego wyboru

K_U03 potrafi zastosować podstawowe terminy i kategorie socjologiczne do analizy społeczeństwa, zwłaszcza współczesnego społeczeństwa polskiego

K_U06 potrafi posługiwać się podstawowymi kategoriami teoretycznymi do opisu zmian społecznych we współczesnych społeczeństwach

K_U10 potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę akademicką w praktyce społecznej

K_U20 potrafi przeczytać ze zrozumieniem tekst naukowy i wskazać jego główne tezy, argumenty autora oraz poddać je dyskusji

Egzamin pisemny

Liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 4

Zasady zaliczenia poprawkowego: egzamin ustny

Do godzin przeznaczonych na zajęcia w sali (30h) należy doliczyć czas konieczny do przygotowania się do zajęć (czytanie lektur) – 2h tygodniowo oraz czas konieczny do przygotowania się do finalnego zaliczenia (egzaminu) – 15h