Historia Iranu i Afganistanu 1

W trakcie wykładu omawiany jest okres prehistoryczny i wczesne osadnictwo protomiejskie na Wyżynie Irańskiej (m. in. Tepe Sialk). Odkrycie śladów rozwiniętej cywilizacji na stanowisku Jiroft w prowincji Kerman w Iranie i przełom w poglądach na najwcześniejsze cywilizacje starożytnego Bliskiego i Środkowego Wschodu. Powstawanie pierwszych wielkich cywilizacji osiadłych posługujących się pismem, zwłaszcza cywilizacji Elamu w południowo-zachodniej części obecnego Iranu. Następnie przemiany etniczno-kulturowe związane z pojawieniem się ludów mówiących językami indoeuropejskimi (Ariów), pierwsze świadectwa historyczne na temat Medów i Persów, w końcu zaś ukształtowanie się pierwszych trwałych organizmów państwowych ludów irańskich. Państwo medyjskie i monarchia Achemenidów jako imperia wieloetniczne i wielokulturowe o ponadregionalnym zasięgu. Omówienie historii politycznej, społecznej i gospodarczej państwa perskiego od Cyrusa Wielkiego po Dariusza III Kodomana. Kwestia pochodzenia Cyrusa i jego przodków. Dojście do władzy Dariusza Wielkiego i tzw. bocznej linii Achemenidów. Kontrowersje związane z Dariuszem. Najazd Aleksandra Macedońskiego i upadek monarchii Achemenidów. Okres diadochów i powstanie państwa Seleucydów, hellenizacja kultury elit Iranu.

Przedstawienie procesu kształtowania się państwa Arsacydów, supremacja partyjskich Arsacydów i rewindykacja terytorium irańskiego i Mezopotamii z rąk Selucydów. Konflikt z Rzymem i ustabilizowanie się rywalizacji między republiką, później cesarstwem rzymskim, a Iranem. Znaczenie epoki Arsacydów, ostateczny zanik tradycji achemenidzkiej i zastąpienie jej nową tożsamością historyczno-kulturową.

Początki rodu Sasana i upadek Arsacydów. Ardaszir Pabakan, założyciel dynasti Sasanidów. Omówienie historii politycznej, społecznej i gospodarczej państwa Sasanidów od początku do rządów Peroza. Wojny z Rzymem, spór o Armenię. Niepokoje na wschodzie i najazdy ludów tureckich z Azji Środkowej. Ruch mazdakitów i restauracja władzy królewskiej. Reformy Kawada i Chosro Anuszirwana i stan państwa. Chosro Parwez, wojny z Bizancjum i zdobycze terytorialne – opanowanie Azji Mniejszej, podbój Palestyny i Egiptu. Wyczerpanie konfliktami i rozstrój wewnętrzny, problemy społeczne, gospodarcze i stan finansów państwa. Osiągnięcia cywilizacyjne Iranu Sasanidów.

Arabowie przed islamem, państwa Ghassanidów i Lachmidów. Misja religijno-polityczna proroka Mahometa i zjednoczenie plemion Półwyspu Arabskiego. Pierwsze najazdy przeciwko Iranowi i Bizancjum. Kolejne najazdy na Iran i koniec ostatniego Sasanidy. Podboje w Azji Środkowej i początek islamizacji Iranu. Utrata suwerenności – Iran w obrębie państwa muzułmańskiego.

Student po ukończeniu kursu przewidzianego programem:

Wiedza:

- ma podstawową wiedzę w zakresie teorii nauk humanistycznych niezbędnych do rozumienia wybranych aspektów kultury w dziedzinie historii Iranu [K_W04];

- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o historii Iranu od najazdu arabskiego do czasów współczesnych [K_W06];

- ma uporządkowaną wiedzę ogólną o sztuce Iranu [K_W08];

- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o zagadnieniach społeczno-kulturowych Iranu w zakresie sytuacji etnicznej, demograficznej i politycznej od najazdu arabskiego do czasów współczesnych [K_W09];

- ma uporządkowaną wiedzę na temat uwarunkowań środowiska geopolitycznego i gospodarczego oraz ich znaczenia dla historycznej i współczesnej sytuacji Iranu [K_W11];

- ma świadomość różnorodności językowej irańskiego obszaru cywilizacyjnego i jej wpływu na sytuację kulturową i polityczną świata [K_W14];

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych teorii i szkół badawczych w zakresie studiów nad historią Iranu od najazdu arabskiego do czasów współczesnych [K_W18];

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla rodzimych tradycji Iranu [K_W19].

Umiejętności:

- potrafi wskazać źródła różnic kulturowych krajów Orientu [K_U02];

- potrafi zastosować wiedzę z zakresu historii obszaru cywilizacji Iranu do analizy i interpretowania wydarzeń współczesnego świata [K_U04];

- potrafi prawidłowo usytuować obszar cywilizacji Iranu w kontekście uwarunkowań środowiska naturalnego, geopolitycznego i gospodarczego [K_U05];

- potrafi zastosować wiedzę z zakresu problematyki społeczno-kulturowej w typowych sytuacjach profesjonalnych [K_U09];

- posiada umiejętność prezentacji zagadnień szczegółowych z zakresu problematyki historycznej Iranu w języku polskim oraz w języku obcym z uwzględnieniem tradycji intelektualnej [K_U21].

Kompetencje:

- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie [K_K01];

- potrafi odpowiednio określić cele i sposoby ich osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, zawodowej i społecznej [K_K04];

- ma świadomość odmienności kulturowej i jej źródeł religijnych, filozoficznych, obyczajowych i historycznych oraz jej znaczenia dla rozumienia współczesnego świata [K_K05];

- widzi potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego [K_K06];

- ma świadomość znaczenia historii Iranu w kulturze światowej [K_K07];

- działa na rzecz udostępniania i promowania spuścizny cywilizacyjnej Iranu [K_K08].