Historia Polski XIX w. [3104-L2H19PL] Semestr zimowy 2018/19
Ćwiczenia, grupa nr 2

Literatura podana w rubryce „zakres tematów”.

Tematem zajęć są przemiany polskiej myśli politycznej w XIX wieku i ich społeczno-kulturowe uwarunkowania.

1. Zajęcia wstępne: omówienie tematyki całego cyklu, metod pracy oraz kryteriów oceniania i sposobu zaliczenia.

2. Po upadku Rzeczypospolitej: Towarzystwo Republikanów Polskich

Rozwój i kryzys orientacji radykalnej w dobie Rewolucji Francuskiej i epoce napoleońskiej.

Źródło: Ustawa przedspołeczna z dnia 1 października 1798 r., [w:] M. Handelsman, Rozwój narodowości nowoczesnej, oprac. i wstęp T. Łepkowski, Warszawa 1973, s. 168-188, lub [w:] Nurty lewicowe w dobie polskich powstań narodowych, oprac. J. Kowecki, Warszawa 1961.

Opracowanie: J. Czubaty, Zasada „dwóch sumień”. Normy postępowania i granice kompromisu politycznego Polaków w sytuacjach wyboru (1795-1815), Warszawa 2005, s. 9-140.

3. Po upadku Rzeczypospolitej: Adam Jerzy Czartoryski w Petersburgu

Polityczna aktywność ks. Adama Jerzego Czartoryskiego jako współpracownika cara Aleksandra I.

Źródło: A. J. Czartoryski, O systemie politycznym, który winna stosować Rosja (Sur le systeme politique…, Aneks II), [w:] A. J. Czartoryski, Pamiętniki i memoriały polityczne 1776-1809, oprac. J. Skowronek, Warszawa 1986, s. 504-566.

Opracowanie: J. Skowronek, Adam Jerzy Czartoryski 1770-1861, Warszawa 1994, s. 7-154.

4. „Polscy jakobini” o przyszłości kraju

Dyskusja o stanie i potrzebach Polski, prowadzona wiosną 1807 r. w środowisku „polskich jakobinów”.

Źródło: Korespondencja w materiach obraz państwa i narodu polskiego rozjaśniających, Warszawa 1807 [wersja cyfrowa]: J. K. Szaniawski, Wezwanie z powodu pisma „O statystyce Polski”, s. 1-4; J. Neyman do J. K. Szaniawskiego, s. 21-28.

Opracowanie: J. Czubaty, Księstwo Warszawskie, Warszawa 2011, s. 57-150.

5. Sojusz „tronu” i „ołtarza”

Konserwatywne ideologie epoki „Świętego Przymierza”; J. K. Szaniawski i meandry jego poglądów.

Źródło: J. K. Szaniawski, Mowa […] miana w Konwikcie Warszawskim XX Pijarów dnia 16 marca 1824 r. [BUW, wersja cyfrowa].

Opracowania: M. Król, Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa 1985, s. 12-37; Kręte drogi myśli politycznej Józefa Kalasantego Szaniawskiego (1764-1843). Wybór pism, oprac. i wstęp S. Paczos, Poznań 2012, s. 7-41 (Wstęp).

6. Maurycy Mochnacki: „rewolucja” i „restauracja”

Tradycja Rzeczypospolitej i polityczny romantyzm.

Źródło: M. Mochnacki, O rewolucji społecznej w Polszcze, [w:] tenże, Pisma krytyczne i polityczne, red. J. Kubiak, E. Nowicka, Z. Przychodniak, t. 2, Kraków 1996, s. 143-154, lub [w:] M. Mochnacki, Pisma wybrane, Warszawa 1957.

Opracowanie: J. Szacki, Maurycy Mochnacki, [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. 1: 1831-1863, red. A. Walicki, Warszawa 1973, s. 7-29.

7. Emigracja: umiarkowani demokraci

Dyskusja ideowa w Towarzystwie Demokratycznym Polskim: jaka ma być polska demokracja?

Źródła: Akt założenia Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, [w:] Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Dokumenty i pisma, oprac. B. Baczko, Warszawa 1954, s. 1-8; Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, [w:] tamże, s. 84-96.

Opracowanie: S. Kalembka, Wielka Emigracja 1831–1863, Toruń 2003.

8. Emigracja: radykalni demokraci

Odrzucenie idei „szlachectwa”, konflikt „szlachty” i „ludu”.

Źródło: Lud Polski Gromada Grudziąż do emigracji polskiej [w:] Lud Polski. Wybór dokumentów, red. H. Temkinowa, Warszawa 1957, s. 53-64.

Opracowanie: A. Sikora, Emigracyjny socjalizm utopijny, [w:] Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. 1: 1831–1863, red. A. Walicki, Warszawa 1973, s. 105-149.

9. Narodowe narracje: między pracą organiczną a powstaniem

Imaginaria, retoryka, strategie działania ruchu narodowego.

Źródła: Droga do niepodległości czy program defensywny? Praca organiczna – programy i motywy, oprac. i wstęp T. Kizwalter, J. Skowronek, Warszawa 1988, s. 101-157 (rozdz. 11-26); L. Mierosławski, Odezwa dyktatorska, [w:] Dokumenta urzędowe do dziejów organizacji jeneralnej powstania narodowego w latach 1863 i 1864, Paris 1864 [BUW, wersja cyfrowa], s.2-4.

Opracowania: T. Kizwalter, J. Skowronek, Wstęp, [w:] Droga do niepodległości, s. 7-51.

10. Konserwatywna prognoza upadku

Konserwatywny radykalizm Henryka Rzewuskiego: kres szlachty i polskości.

Źródło: H. Rzewuski, Mieszaniny obyczajowe, Wilno 1841 [wersja cyfrowa], s. 8-53.

Opracowanie: A. Ślisz, Henryk Rzewuski. Życie i poglądy, Warszawa 1986.

11. Stańczycy

Krakowscy konserwatyści i ich próba odnowienia programu konserwatywnego.

Źródła: J. Szujski, Kilka prawd z dziejów naszych. Ku rozważeniu w chwili obecnej; tenże, O obowiązkach narodu względem ludu w sprawie oświaty; S. Koźmian, Szkoła patriotyzmu politycznego, [w:] Stańczycy. Antologia myśli społecznej i politycznej konserwatystów krakowskich, red. M. Król, Warszawa 1985, s. 56-72, 100-108, 222-235.

Opracowanie: M. Król, Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa 1985, s. 183-276.

12. Populizm, czyli wiara w „lud”

Jana Ludwika Popławskiego wizja „ludu” jako podstawy narodu.

Źródło: J. L. Popławski, Dwie cywilizacje, [w:] tenże, Pisma polityczne, t. 1, Kraków 1910, s. 133-140 [oraz nowsze wyd. tekstów Popławskiego].

Opracowanie: Populizm, red. O. Wysocka, Warszawa 2010.

13. Chłopi

Przemiany społeczności chłopskich w okresie pouwłaszczeniowym; czy wieś może być nowoczesna?

Źródło: J. Słomka, Pamiętniki włościanina: od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Kraków1912 [lub wyd. późniejsze] [wersja cyfrowa].

Opracowania: W. Mędrzecki, Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864-1939. Procesy socjalizacji, Warszawa 2002; N. Bończa-Tomaszewski, Polskojęzyczni chłopi? Podstawowe problemy nowoczesnej historii chłopów polskich, „Kwartalnik Historyczny” CXII, 2005, nr 2, s. 91-111.

14. Projekt nacjonalistyczny

Roman Dmowski: krytyka „starej” Polski i wizja „nowoczesnego narodu”.

Źródło: R. Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka [wyd. różne].

Opracowania: K. Kawalec, Roman Dmowski, Wrocław 2002 [lub Warszawa 1996]; G. Krzywiec, Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886-1905), Warszawa 2009, s. 327-417.

15. Socjalizm

Socjalistyczne projekty w warunkach polskich: klasa czy naród?

Źródło: J. Piłsudski, Jak stałem się socjalistą [wyd. różne] [wersja cyfrowa].

Opracowania: R. Wapiński, Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Gdańsk 1997, s. 97-139.

Efekty uczenia się:

Po zaliczeniu zajęć student:

– poszerza swoją wiedzę o Polsce XIX wieku;

– analizuje przemiany polskiej tożsamości zbiorowej;

– rozpoznaje zależności między procesami gospodarczymi i społecznymi a zjawiskami kulturowymi;

– zdaje sobie sprawę z różnorodnych uwarunkowań projektów ideowych i społecznych wyobrażeń;

– poznaje podstawową literaturę z zakresu społecznej i kulturowej historii Polski XIX wieku.

Wspólna analiza tekstów źródłowych, dyskusja uczestników zajęć.

Warunkiem zaliczenia jest obecność na zajęciach (co najwyżej 3 nieobecności, dopuszczalna 1 nieobecność bez konieczności jej zaliczania), właściwe przygotowanie i aktywny udział w ćwiczeniach. Aktywny udział w ćwiczeniach decyduje o ocenie; w przypadku wątpliwości co do oceny, student zdaje kolokwium. Kolokwium zdaje się również w przypadku 2 lub 3 nieobecności.

prof. T. Kizwalter - Główne orientacje polskiej myśli politycznej w XIX wieku