Metodologia Historii Wojskowości (Blok: Historia wojskowości) [3104-M2HWMET] Semestr letni 2018/19
Konwersatorium, grupa nr 1

Zob. "Zakres tematów".

W trakcie zajęć studenci zaznajomią się z dorobkiem wybitnych teoretyków mysli wojennej począwszy od K.Clausewitza, O wojnie; a kończąc na pracach znanych twórców polskiej teorii mysli wojskowej L.Wyszczelskiego,i K.Olejnika czy B.Miśkiewicza. wiele miejsca prowadzący poświęci na prezentacji znaczenia wojny w dziejach poszczególnych cywilizacji ( analiza pogładów wybitnych historyków dziejów cywilizacji jak A.Toynbee;go, O.Spenglera czy F.Konecznego. z racji dominującej problematyki epoki nowożytnej prowadzący omówi najnowsze poglądy nt. rewolucji militarnej i jej wpływu na przeobrażenia w wojskowości tak Rzeczypospolitej szlacheckiej jak innych państw Europy śodkowo-wschodniej.

Metodologia historii wojskowości ma przede wszystkim zapoznać studentów z ogólnymi zasadami metodyki historyczno-wojskowej, periodyzacją dziejów wojskowych tak w polskiej historiografii XIX-XX w. jak obcej, głównie zachodnioeuropejskiej. Ukazuje także miejsce historii wojskowej wśród nauk humanistycznych oraz określa źródła do badania dziejów wojen i wojskowości; jednocześnie określa zakres nauk pomocniczych ułatwiających prace historykowi wojskowości bez których jego praca ograniczała by się do relacjonowania konfliktów i batalii wojennych ( jak: geografia historyczno-wojskowa, archeologia, ikonografia , kartografia wojskowa, statystyka i demografia, biografistyka wojskowa oraz bronioznawstwo).

1.Teoria wojny i jej znaczenie w dziejach świata na przykładzie teoretyka myśli wojennej K.Clausewitza, O wojnie , t.I-II, Warszawa 1958, (wybrane fragmenty); lit. Pomocnicza: M.Howard, Wojna w dziejach Europy, Wrocław 1990.; L.Wyszczelski, Historia myśli wojskowej, Warszawa 2000.;K.Rosen-Zawadzki, O niektórych stronach teorii wojen Clausewitza; w:Myśl wojskowa, 1958/8.;B.Miśkiewicz, wojna jako przedmiot badań historycznych; w:K.Olejnik,wojna jako przedmiot badań historycznych,Toruń 2006, s.7-29.

2.Wojna w dziejach cywilizacji. Analiza poglądów wybitnych historyków dziejów cywilizacji: A.Toynbee’go, O.Spenglera i F.Konecznego w kontekście narodzin militaryzmu XX w.( prezentacja podstawowych terminów z zakresu sztuki wojennej)

Lit: A.Toynbee, Wojna i cywilizacja, Warszawa 1963 (fragmenty);

O.Spengler,Der Untergang des Abendlandes, t.-II, (pol. Zmierzch Zachodu), A.Rogalski, Oswald Spengler, w:Przegląd Zachodni/6, 1958. ; F.koneczny, O wielości cywilizacji, Kraków 1935.

3.Źródła w badaniach nad historią wojen i wojskowości. Wartość poznawcza źródeł pisanych i niepisanych do badań nad uzbrojeniem, strukturą, organizacją, składem oraz liczebnością sił zbrojnych (regestry, spisy, komputy etc.). Typologia źródeł i ich krytyka.

Lit:B.Miśkiewicz, Wartość poznawcza źródeł historyka wojskowego; w:Źródła w badaniach historii wojskowej pod red. K.Pindela, Toruń 2004, s.7-16;

4.Zasady metodyki historyczno-wojskowej wg klasyków polskiej historiografii wojskowej;

Lit: M.Kukiel, Miejsce historii wojskowej wśród nauk historycznych, jej przedmiot i podział; w: Historycy o historii, Warszawa 1966, s. 417-429.

S.Herbst, Historia wojskowa: treść, dzieje, metodyka, metodologia; w: tenże, Potrzeba historii czyli o polskim stylu życia, t.II, Warszawa 1978, s. 23-36.

5.Periodyzacja historyczno-wojskowa i jej kryteria.( analiza piśmiennictwa wojskowego począwszy od połowy XIX w. do czasów współczesnych; główne ośrodki badań nad historią wojen i wojskowości).

Lit:W.Majewski, wokół metodyki i periodyzacji polskiej historiografii wojskowej; w: Polska historiografia wojskowa.Stan badań i perspektywy rozwoju. Ogólnopolskie Forum historyków Wojskowości, Toruń 2002, s. 43-60.

M.Kukiel, O podziale polskiej historii wojskowej na okresy; w:Przegląd Współczesny, 1928, t.24, nr 69, s.63-81.

B.Miśkiewicz, Polska historiografia wojskowa. Próba analizy i syntezy, Poznań 1996,(fragmenty).

6.Znaczenie geografii historyczno-wojskowej dla badań nad dziejami wojen i wojskowości.

Potrzeba poznania teatru działań wojennych jako główna zasada studiów nad historią wojskową. Lit: S.Herbst, Polski teatr wojny; w: Potrzeba historii…, t.II, s. 435-443;S.Alexandrowicz, K.Olejnik, Charakterystyka polskiego teatru działań wojennych;w: Studia i Materiały do Historii Wojskowości, t.26, 1983.; M.Plewczyński, Geografia wojenna Mazowsza, Siedlce 2005 (fragmenty).

7.Badania archeologiczne w służbie historii wojen i wojskowości. Znaczenie odkryć archeologicznych dla analizy przebiegu, uzbrojenia oraz wyposażenia walczących wojsk na przykładzie batalii pod Lubiszewem 1577 i Beresteczkiem 1651.

Lit: M.Bogacki, Znaczenie źródeł archeologicznych dla badań nad wojskowością średniowieczną; w:Źródła w badaniach historii wojskowej…, s.28-42.

M.Głosek,B.Łuczak, Bitwa pod Lubiszewem w świetle badań archeologicznych; w:Studia i Materiały do Historii Wojskowości, t.XXV, Wrocław 1983, s.81-100; I.K.Swesznikow, bitwa pid Beresteczkom, Lwiw 1993 (fragmenty ilustrujące wykopaliska archeologiczne z pola bitwy).

8.Malarstwo batalistyczne i jego wykorzystanie przez historyka wojskowości na przykładzie bitwy pod Orszą 1514i batalii pod Kircholmem 1605.

Lit: S.Herbst, Obraz bitwy pod Orszą 1514; w: Potrzeba historii…, t.II, s.273-295.

J.Teodorczyk, Tajemnice zwycięstwa, czyli bitwa pod Kircholmem w ikonografii z XVII w.; Muzealnictwo wojskowe , t.8, Warszawa 2005, s.373-403.; H.Wisner, Bitwa kircholmska- pytania i wątpliwości; w: Wojny północne w XVI-XVIII wieku pod red. B.Dybasia, Toruń 2007, s. 15-22.

9. Kartografia historyczna i jej znaczenie dla opracowania map poglądowych do analizy działań wojennych epoki nowożytnej na przykładzie kampanii zborowsko-zbaraskiej 1649 r.

Lit: S.Alexandrowicz, Plan obronnego obozu wojsk polskich pod Zborowemu 1649 r; w: Z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej, Białystok 1995, s. 205-216.; tenże, Plan obronnego obozu wojska koronnego w Zbarażu z 1649 r.;w: Litwa i jej sąsiedzi od XII do XX wieku, Poznań 1994, s. 147-171.

10.Statystyka i demografia w służbie historii wojskowości. Znaczenie metod badania zjawisk masowych dla określenia liczebności wojsk i problemów logistycznych przy analizie współczesnych działań wojennych.

O.GórkaLiczebność Tatarów Krymskich i ich wojsk; w:Przegląd Historyczno-Wojskowy, t.8, Warszawa 1935, s. 185- 295.

M.kopczyński, wielka Transformacja, Warszawa 2006 (fragmenty) – dt. analizy wzrostu poborowych w Królestwie Polskim w latach 1866-1913.

11.Biografistyka wojskowa jako istotny element badań nad dziejami kadry w wojsku polskim.

Analiza wybranych biogramów w istniejących słownikach i encyklopediach .

Poglądy na temat biografistyki historycznej M.Kukiela, O.Laskowskiego oraz S.Herbsta.

Lit:B.Miśkiewicz, Polska historiografia wojskowa, Poznań 1996 (fragmenty);

Poczty hetmanów Rzeczypospolitej L.Podhorodeckiego, Z.Borasa, S.Leśniewskiego oraz M.Nagielskiego.( analiza porównawcza konstrukcji biografii wojskowej).

12.Bronioznawstwo. Studia nad dawnym uzbrojeniem polskim;

Lit. A.Czerwiński, Militaria jasnogórskie, opracowanie bronioznawcze, konserwacja i ekspozycja zbiorów; w: Muzealnictwo wojskowe, t.8, Warszawa 2005, s.69-110;

N.Kkopczyński, Próby rekonstrukcji kałkana bojowego na podstawie tarczy ze zbiorów Muzeum wojska Polskiego; jw., s. 517-527;

W.Głebowicz, Skrzydła husarskie- prawda i legenda;w:Wojny północne w XVI- XVIII wieku, Toruń 2007, s.281-288.

13. Wpływ orientu na staropolską sztukę wojenną w XVI-XVII wieku ( zmiany w uzbrojeniu, oporządzeniu wojska polsko-litewskiego ).

Lit. Artykuł M.Nagielskiego (druk) Pt:Wpływ orientu na staropolską sztukę wojenną w XVII wieku ; P.Borawski, Uzbrojenie, barwa i chorągwie Tatarów wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI-XVII wieku; w:Muzealnictwo wojskowe, t.5, Warszawa 1992, s. 206- 224.;Z.Żygulski, Broń wschodnia, Warszaw 1982 (wybrane ilustracje z opisami).

14.Rewolucja militarna i jej wpływ na przeobrażenia w wojskowości nowożytnej, w tym także na staropolską sztukę wojenna;

Lit:M.Roberts, The Military Revolution, 1560-1660, Belfast 1956 (fragment);G.Parker (red), Historia sztuki wojennej, Warszawa 2008, s.166-186; R.Frost, Potop a teoria rewolucji militarnej;w: Rzeczpospolita w latach potopu pod red. J.Muszyńskiej i J.Wijaczki, Kielce 1996, s.147- 165.

Studenci winni po zakończeniu zajęć uzyskać dobrą znajomość zasad metodyki historyczno-wojskowej wg klasyków tak polskiej jak obcej historiografii wojskowej; potrafić wskazać podstawowe źródła jak literaturę odnoszącą się do przedmiotu badań; nabyć umiejętności wykorzystywania do pracy ze źródłami typu wojskowego nauk pomocniczych omawianych na zajęciach; poznać istniejące periodyzacje historyczno-wojskowe funkcjonujące w polskiej i obcej historiografii XIX-XX w.; potrafić dokonać analizy piśmiennictwa wojskowego począwszy od poł. XIX w. do czasów nam współczesnych.

Elementy wykładu, prelekcji ,pokazu tak audiowizualnego jak bezpośredniego ukazania np. egzemplarzy broni i uzbrojenia żołnierzy epoki nowożytnej na wybranych przykładach; prowadzący korzystając z zasobów Biblioteki IH prezentuje na zajęciach podstawowe źródła i literaturę odnoszącą się do poszczególnych zajęć.

Studenci na poszczególnych zajęciach zapoznają się ze źródłami i wybraną literaturą przedmiotu do danego tematu, którą prezentuje prowadzący; wyznaczeni każdorazowo z grupy wprowadzają kolegów w problematykę zajęć, wskazując na istotne problemy poruszane w prezentowanych pracach; następnie prowadzący zgodnie z charakterem zajęć w formie dyskusji omawia ze studentami poruszone zagadnienia, podsumowując na końcu zajęć wnioski które wypracowała grupa ćwiczeniowa.

Zaliczenie na stopień na podstawie obecności na zajęciach i aktywności w trakcie zajęć.