Ewolucja ustrojów państwowych i instytucji prawnych [2200-1P006] Rok akademicki 2020/21
Ćwiczenia, grupa nr 11

Literatura podstawowa:

A. Ajnenkiel, Konstytucje polskie 1791 – 1997, wyd. 2 [AA]

J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, wyd. VI [BLP]

A. Moniuszko, Wstęp do staropolskiego prawa sądowego, Warszawa 2017 [AM]

Historia ustroju i prawa polskiego. Testy i kazusy, red. A. Rosner, wyd. 2, Warszawa 2014

K. Sójka – Zielińska, Historia prawa, wyd. 10 i poźn. [KSZ]

M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, wyd. 3 [MW]

M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, Warszawa 2015

Wybór źródeł do historii prawa sądowego czasów nowożytnych, oprac. G. Bałtruszajtys i in., Warszawa 2002

Wybór źródeł do powszechnej historii państwa i prawa w dobie nowożytnej, oprac. M. Sczaniecki, M. Wąsowicz, Warszawa 2001

Literatura dodatkowa wskazana przy poszczególnych zajęciach.

SEMESTR ZIMOWY

Zajęcia 1. Zajęcia wstępne. Epoka przedkonstytucyjna

• Kwestie organizacyjne (podręczniki, zasady zaliczania ćwiczeń, zakres egzaminu)

• Historia ustroju i prawa Polski – cele i założenia przedmiotu

• Omówienie podstawowych pojęć

Wstęp do ustroju RP szlacheckiej: rozwój form ustorjowych aństwa (monarchia stanowa, inkorporacje i unie, unia lubelska)

Zajęcia 2-3. Polska droga do monarchii konstytucyjnej

• Ustrój Rzeczypospolitej szlacheckiej – podstawowe zasady

• Kryzys ustrojowy

• Reformy w II poł. XVIII w.

• Konstytucja 3 Maja

Źródła: Artykuły henrykowskie 1576 (fragm..); Albrycht Stanisława Radziwiłł, Pamiętnik, t. III, fragment o sejmie 1652); Ustawa Rządowa z dnia 3 Maja 1791

Podręcznik: BLP: R. Monarchia stanowa: podrozdział: Władza królewska i reprezentacja stanowa; R. Rzeczpospolita szlachecka: podrozdziały: Władza królewska; Sejmy i sejmiki; r. Początki monarchii konstytucyjnej: podrozdziały III – VII; AA; Konstytucja 3 Maja

Zajęcia 4-5. Konstytucjonalizm anglosaski

• Ewolucja ustroju Anglii XVII-XX w.

• Konstytucja Stanów Zjednoczonych 1787

• Ewolucja ustroju USA w XIX i XX w.

Źródła: ustawa o prawach 1689, ustawa o parlamencie 1911, konstytucja Stanów Zjednoczonych 1787 z poprawkami

Podręcznik: MW: Ewolucja ustroju Anglii od XVII do XX wieku, Stany Zjednoczone Ameryki; MS: r.. XXI: Anglia w XVII i XVIII w., Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki; Stany Zjednoczone Ameryki w XIX i XX w.

Zajęcia 6. Ewolucja ustroju Francji w XVI-XVIII w

• Monarchia absolutna i jej kryzys

• Prawa obywatelskie

• Zasady konstytucji francuskiej z 1791

• Podstawowe zasady konstytucji jakobińskiej

Źródła: Źródła: Ludwik XIV jako monarcha absolutny wg relacji L. de Saint Simona (fragm.); istota władzy absolutnej w pamiętnikach J.B. Colberta (fragm..); Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r.; konstytucja francuska z 1791 (fragm.)

Podręcznik: MW: Ustrój Francji w okresie XVI – XVIII wieku; Francja początków konstytucjonalizmu

Zajęcia 7. Ustrój monarchii ograniczonej: przykłady

• Zasady ustroju państwa we francuskiej Karcie Konstytucyjnej 1814.

• Zasady ustroju Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego

Źródła: Karta Konstytucyjna 1814; konstytucja Księstwa Warszawskiego, konstytucja Królestwa Polskiego, K. Koźmian, Pamiętniki, (fragm..)y

Podręcznik: MW: Francja konstytucjona; BLP: cz. II, rozdz. I, pkt. III, IV

Zajęcia 8-9. Ewolucja ustroju Francji w XIX-XX w.

• Geneza powstania III Republiki

• Zasady ustroju państwa w konstytucji z 1875 (model parlamentarno-gabinetowy)

• Geneza utworzenia V Republiki i jej podstawowe zasady ustrojowe.

Źródła: konstytucja III Republiki 1875; konstytucja V Republiki 1958

Podręcznik: MW Francja konstytucyjna, A.P.: Ustroje państw współczesnych, r. IV Francja.

Zajęcia 10-12. Ewolucja ustroju II Rzeczypospolitej: od demokracji parlamentarnej do modelu autorytarnego

• •Rozwiązania ustrojowe w początkach II RP

• Zasady ustroju politycznego w konstytucji marcowej

• Nowela sierpniowa i system rządów po roku 1926

• Konstytucja kwietniowa – zasady ustroju politycznego i ich ideologiczne podstawy

• Pozycja władzy wykonawczej i ustawodawczej w systemie ustrojowym wedle konstytucji kwietniowej

• Administracja II RP

Źródła: tzw. Mała konstytucja z 20 lutego 1919 r.; Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r.; Ustawa o zmianie konstytucji z dnia 2 sierpnia 1926 (nowela sierpniowa); Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935; wybór z pamiętników polityków (H. Lieberman, M. Rataj, F. Sławoj-Składkowski)

Podręcznik: BLP: część III rozdział II Ustrój państwowy podrozdziały III – V; AA:

Zajęcia 13. Ustrój państwa demokracji ludowej na przykładzie PRL

• Mała Konstytucja z 1947 r.

• konstytucja z 1952 a praktyka ustrojowa

• „Solidarność” i stan wojenny

Źródła: ustawa konstytucyjna z 1947; konstytucja 1952

Podręcznik: AA: W dobie obowiązywania małej konstytucji z 1947 r., Konstytucja PRL z 1952 roku, Praktyki konstytucyjne

Zajęcia 14. Ustrój Niemiec w XX w.: charakterystyka ustroju III Rzeszy i państwa federacyjnego

• Wprowadzenie ustroju totalitarnego i jego charakterystyka

• Podstawowe zasady konstytucyjne RFN

Źródła: C. Schmidt, Fuehrer jest obrońcą prawa, konstytucja RFN

Literatura: MW, r. IV., Formy państwowości niemieckiej, AP: ustrój NIemiec

SEMESTR LETNI

Zajęcia 1-2. Ewolucja zasad organizacji sądownictwa

• Sądownictwo stanowe i powszechne

• Przykłady dawnych sądów stanowych: Trybunał Koronny

• System common law i sądownictwo

• Zasada niezależności władzy sądowej

• Od arbitralności do niezawisłości: ewolucja pozycji sędziego

• Udział społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

• Prawotwórcza rola sądownictwa

Źródła: ordonans Karola VI 1413, konstytucja o Trybunale Koronnym 1578, fragment pamiętników J. Kitowicza i K. Koźmiana o Trybunale Koronnym

Podręcznik: M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, r. V: Wymiar sprawiedliwości; MS, r. IX, podrozdział Sądownictwo i sądy przysięgłych

Zajęcia 3. Demokratyczne państwo prawne

• Powstanie koncepcji państwa prawa w XIX w.

• Ewolucja państwa prawa w XX w.

• Kontrola administracji i rola sądownictwa administracyjnego

Literatura: W. Kozyra, Konstrukcja państwa prawnego w Europie i Polsce na przełomie XIX i XX w., Res Historica 31/2011

Zajęcia 4-5. Od procesu skargowego do cywilnego – zasady i ewolucja

• Omówienie podstawowych zasad procesu skargowego i cywilnego

• Ewolucja środków dowodowych

Żródla: Formula processus 1523; kodeks postępowania cywilnego 1930

Podręcznik: KSZ: cz. I, r. IV, 1 Proces sądowy w średniowieczu; 2 A Proces cywilny; cz. II r. IV 1 Proces cywilny; BLP cz. I, rozdz. III, pkt. III Postępowanie sądowe; rozdz. VI, pkt IV Postępowanie sądowe; AM, rozdz. 6 Postępowanie sądowe

Zajęcia 6-7. Ewolucja procesu karnego: od procesu inkwizycyjnego do procedury mieszanej

• Zasady procesu inkwizycyjnego

• Przykład procesu o czary

• Postulaty humanitarystów w zakresie procedury karnej

• Zasady procesu mieszanego na przykładzie polskiego kpk 1928

Źródła: Constitutio Criminalis Carolina 1532, Theresiana 1740, K. Filangieri, Nauka prawodawstwa (fragm.), polski kodeks postępowania karnego 1928

Podręcznik: KSZ: cz. I r. IV, 2 B Proces karny; cz. II, r. IV, 2 Proces karny

Zajęcia 8-9. Kształtowanie podstawowych instytucji nowoczesnego prawa karnego

• Etapy rozwoju prawa karnego

• Założenia szkoły humanitarnej (klasycznej), antropologicznej, socjologicznej

• Ewolucja pojęcia przestępstwa

• Pojęcie winy i jego ewolucja

• Funkcje i cele kary. Rodzaje środków karnych

Źródła: B. Groicki, Porządek sądów; Artykuły prawa majdeburskiego; III Statut litewski; C. Beccaria, O prztestępstwach i karach (fragm.); C. Lombroso, Człowiek zbrodniarz (fragm..), J. Makarewicz, Źródła przestępności (fragm..); francuski kodeks karny 1810, polski kodeks karny 1932

Podręcznik: KSZ: Cz. I r. III 2B Rozwój prawa karnego w XVI – XVII wieku; cz. II, r. III Historia prawa karnego; AM: r. 5, prawo karne.

Zajęcia 10. Prawo prywatne w prawie ziemskim

• Charakterystyka prawa ziemskiego

• Prawo osobowe i małżeńskie

• Własność i ograniczone prawa rzeczowe

• Prawo spadkowe

Literatura i źródła: AM, rozdz. IV Prawo prywatne; BLP: cz. I, r. VI.II

Zajęcia 11-13. Kodyfikacje i ewolucja wybranych instytucji prawa cywilnego w XIX-XX w.

• Ius commune i wielkie kodyfikacje prawa cywilnego

• Systemy osobowego i majątkowego prawa małżeńskiego XIX-XX w.

• Prawo własności – ewolucja pojęcia kapitalizmu

• Zobowiązania – podstawowe pojęcia

• Ewolucja zasad prawa spadkowego

Unifikacja i kodyfikacja prawa w II RP

Źródła: ustawa hipoteczna 1825; Kodeks Napoleona Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego 1825 (części dot. Małżeństwa, własności), ABGB (dożywocie, własność), Landrecht, BGB, kodeks zobowiązań 1933

Literatura: KSZ cz. II, rozdz. II, BLP cz. II, rozdz. III. I, cz. III, rozdz. VI-VII

Zajęcia 14. Powstanie i ewolucja podstawowych instytucji prawa handlowego w XIX-XXw.

• Systemy prawa handlowego

• Podstawowe wiadomości o spółkach

• Instytucja giełdy

• Prawo wekslowe

Źródła: francuski kodeks handlowy 1807, niemiecki kodeks handlowy 1897, polski kodeks handlowy 1934 (fragm..)

Literatura: KSZ, cz. II, rozdz. II pkt 156, 165; BLP: cz. III, rozdz. VII pkt 89

Semestr zimowy:

Zajęcia w semestrze zimowym prowadzone są zdalnie, w trybie synchronicznym. Metody: pogadanka,, analiza tekstu źródłowego przy wykorzystaniu pracy w grupach, elementy wykłądu z zastosowaniem prezentacji, nauczanie spiralne

Semestr letni (możliwe zmiany w zależności od sytuacji epidemiologicznej):

Analiza źródeł, pogadanka, prezentacje multimedialne, elementy pracy grupowej; rozwiązywanie stanów faktycznych

Obecność (dopuszczalne dwie nieobecności w semestrze). W semestrze zimowym obecność sprawdzana będzie przez zalogowanie się do Google Meet w trakcie spotkania zdalnego

Uzyskanie co najmniej 50% punktów z kolokwiów. W semestrze zimowym kolokwia będą przeprowadzane za pomocą platformy Kampus.

Ocena ciągła (aktywność na zajęciach).

Zajęcia w trybie synchronicznym: spotkania będą odywać się w godzinach wyznaczonych na spotkania danej grupy przy użyciu narzędzia Google Meet.

Drugim narzędziem wykorzystywanym do prowadzenia ćwiczeń jest platforma Kampus. Na platformie Kampus przy poszczególnych tematach będą zamieszczane materiały do wykorzystania (linki i skany literatury - podstawowej i dodatkowej (dla zainteresowanych), linki do spotkań na Google Meet).