Historia regionu w XX wieku (wykład) [3620-MGR-HRw] Semestr zimowy 2020/21
Wykład, grupa nr 4

Podręczniki:

Martin Malia, Sowiecka tragedia (W-wa, 1998).

David Marples, Historia ZSRR (Wrocław, 2006).

Włodzimierz Marciniak, Rozgrabione Imperium (Arcana, 2001).

Aleksander Niekricz, Michaił Heller, Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego od roku 1917 do naszych czasów (W-wa, 1986).

Richard Pipes, Rewolucja rosyjska (W-wa, 1994, 2006).

Richard Pipes, Rosja bolszewików (W-wa, 2005).

Teksty źródłowe:

Nikita Chruszczow, O kulcie jednostki i jego następstwach : referat I sekretarza KC KPZR tow. N. S. Chruszczowa na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego 25 lutego 1956 r. (W-wa, 1956).

Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików).Krótki kurs (W-wa, 1954)

Borys Jelcyn, Wyznania (W-wa, 1990).

A.D.Sacharow, Mój kraj i świat (Paryż, 1975).

Lew Trocki, Zdradzona rewolucja: czym jest ZSRR i dokąd zmierza? (Pruszków, 1991)

Opracowania monograficzne (obowiązkowe):

V. Brovkin, On the Internal Front: The Bolsheviks and the Greens. Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, Neue Folge, Bd. 37, H. 4 (1989), pp. 541-568

Władimir Bukowski, I powraca wiatr… (Kraków, 1999).

Terry Martin, The affirmative action empire : nations and nationalism in the Soviet Union, 1923-1939 (Ithaca ; London : Cornell University Press, 2001).

S.Montefiore, Stalin – dwór czerwonego cara (W-wa, 2004).

Opracowania monograficzne (3 do wyboru).

Opracowania monograficzne (3 do wyboru).

Awtorchanow, Zagadka śmierci Stalina (W-wa, 1996, 2002).

V. Brovkin, Russia after Lenin. Politics, Culture and Society, 1921–1929 (Routledge, London and New York, 1998)

M.Heller, Maszyna i śrubki (Paryż, 1988, Warszawa, 1989).

Amy Knight, Beria, prawa ręka Stalina (W-wa, 1996)

Stephen Kotkin, Stalin. Vol. 1, Paradoxes of power : 1878 - 1928 (London: Penguin Books, 2015)

Stephen Kotkin, Stalin. Vol 2, Waiting for Hitler, 1928-1941 (Great Britain : Allen Lane an imprint of Penguin Books, 2017)

Bogdan Musial, Na Zachód po trupie Polski (W-wa, 2009)

Richard Pipes, Rosja, komunizm i świat (Kraków, 2002).

Paweł Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci: czystki w Armii Czerwonej 1937-1939 (W-wa, 2001)

Dmitrij Wołkogonow, Lenin (W-wa, 1997)

Dmitrij Volkogonov, Trocki (W-wa 1999)

Ogólny zarys historii Rosji od rewolucji lutowej w 1917 r. do ostatecznego załamania się Związku Sowieckiego w grudniu 1991 r. Kurs koncentruje się na historii politycznej, zwłaszcza na ewolucji systemu władzy stworzonego przez partię bolszewicką. Kurs otwiera analiza kryzysu Imperium Rosyjskiego na początku XX w. ze szczególnym uwzględnieniem tych czynników (kultura polityczna, problemy narodowościowe), które przyczyniły się do powstania na jego gruzach nowego typu reżimu politycznego (totalitaryzmu sowieckiego). Następnie analizuje fenomen partii bolszewickiej i specyfikę jej ideologii jako szczególnej hybrydy między marksizmem a rosyjskim populizmem. Kurs analizuje też przebieg rewolucji 1917 r. i mechanizm przejęcia władzy przez bolszewików oraz przebieg wojny domowej i przyczyny zwycięstwa „czerwonych”.

Następnie opisuje proces budowania przez bolszewików monopartyjnego systemu władzy, ograniczania pluralizmu politycznego wewnątrz samej partii bolszewickiej, konflikty i walki frakcyjne wewnątrz partyjnego kierownictwa, powstanie sytemu „nomenklatury”, biurokratyzację aparatu partyjnego; kształtowanie się pseudofederalizmu sowieckiego (ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu między Leninem a Stalinem wokół kwestii tzw. autonomizacji). Analizuje także genezę, realizację i załamanie się polityki tzw. „korenizacji” w latach dwudziestych i trzydziestych. Kolejnym tematem jest „odgórna rewolucja” przeprowadzona przez kierownictwo stalinowskie w tym samym okresie: kolektywizacja rolnictwa i „likwidacja kułaków jako klasy” oraz forsowna industrializacja. Opisuje następnie metody i mechanizm szczytowej fali terroru stalinowskiego – tzw. wielkich czystek lat 1936-1938. Kolejnym tematem jest Związek Sowiecki i jego polityka w czasie drugiej wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem metod integracji obszarów zagarniętych (kraje bałtyckie, Zachodnia Ukraina i Białoruś). Dalsze omawiane tematy to: „dojrzały” stalinizm lat powojennych (1945-1953) ze szczególnym uwzględnieniem relacji między Stalinem i pozostałymi członkami kierownictwa partyjnego, walka o sukcesje po śmierci Stalina, XX Zjazd KPZR i „destalinizacja”, próba reanimacji systemu pod wodzą ostatniego idealisty u władzy Nikity Chruszczowa w latach 1956-1964, stagnacja i skostnienie systemu pod sztandarem „dojrzałego socjalizmu” pod rządami Leonida Breżniewa i jego następców, nieudana próba reformy systemu przez Michaiła Gorbaczowa i załamanie się systemu na przełomie lat 80-tych i 90-ych XX w.

Wykład

Egzamin pisemny. Warunkiem jest obecność na wykładach. Dopuszczalna maksymalna liczba nieobecności - 2.

I r. Studiów Wschodnich II-go stopnia spec. podstawowa R, oraz II rok spec. poboczna R