Nauki pomocnicze historii nowożytnej [2900-L-NPHNW] Semestr letni 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 3

Celem ćwiczeń jest analiza i interpretacja źródeł wczesnonowożytnych, głównie XVI-XVII w., związanych z dziejami Polski i Litwy.

Zajęcia ukierunkowane są na szeroko rozumiane interdyscyplinarne źródłoznawstwo, wykraczające poza tradycyjny kanon nauk pomocniczych i warsztat historyka ku dziedzinom pokrewnym, takim jak historia sztuki czy literaturoznawstwo, a także na prezentację metody krytyczno-źródłowej jako głównego czynnika rzeczywistego postępu badań.

Zakres treści i literatury objętej sylabusem jest maksymalistyczny. Z podanej poniżej listy publikacji będę sukcesywnie wskazywać te, które omawiane będą na kolejnych zajęciach. Należy zatem przedstawiony poniżej program traktować ramowo, a także jako zbiór pewnych wskazań bibliograficznych dla szczególnie zainteresowanych przedmiotem.

Zastrzegam sobie prawo do zmian w układzie treści zajęć, doborze źródeł i literatury. Jednocześnie oświadczam gotowość uwzględnienia propozycji uczestników.

Główną literaturą pomocniczą jest podręcznik Józefa Szymańskiego w ostatnich wydaniach: Nauki pomocnicze historii, wyd. nowe, przejrzane i zmienione, Warszawa 2002 i nn. (dalej: Szymański). Ponadto przydatnymi pomocami mogą być m.in.: Słownik terminologiczny sztuk pięknych, wydanie nowe, Warszawa 1996; Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze, Renesans, barok, wyd. II, popr. i uzup., red. T. Michałowska, Wrocław 1998

Tematyka zajęć, źródła i literatura

1. Swoistość rodzajowa i ilościowa źródeł okresu nowożytnego; problemy komunikacji społecznej i powszechnego obiegu informacji – nowe zjawiska; początki źródłoznawstwa i jego rola w naukach historycznych

- Szymański, Nauki pomocnicze (dalej: Szymański), s. 28-63

- W. Wolert, Szkice z dziejów prasy światowej, Kraków 2005 (dalej: Wolert), s. 35-57

- K. Maliszewski, Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej, Toruń 2001, s. 8-49

- J.A. Drob, Obieg informacji w Europie w połowie XVII wieku w świetle drukowanych i rękopiśmiennych gazet w zbiorach watykańskich, Lublin 1993;

- J. Pirożyński, Z dziejów obiegu informacji w Europie XVI wieku. Nowiny z Polski w kolekcji Jana Jakuba Wicka w Zurychu z lat 1560-1587, Kraków 1995

- K. Zawadzki, Początki prasy polskiej. Gazety ulotne i seryjne XVI-XVIII wieku, Warszawa 2002, s. 45-51

- W. Tygielski, Epistolografia staropolska jako źródło do badania mechanizmów politycznych, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, XXXIII, 1988, s. 63-79

- S. Cynarski, „Avvisi” z Polski z lat 1554-1590, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, XXXIII, 1988, s. 81-89

- L.D. Reynolds, N.G. Wilson, Skrybowie i uczeni. O tym w jaki sposób antyczne teksty literackie przetrwały do naszych czasów, przeł. P. Majewski, Warszawa 2008 (dalej: Reynolds, Wilson), s. 251-259.

2. Drukarstwo (zarys dziejów i znaczenie; tradycje książki rękopiśmiennej a początki drukarstwa; budowa, opis i sposób cytowania starych druków)

- Reynolds, Wilson, s. 206-218

- Wolert, s. 58-86

- Polonia typographica saeculi sedecimi. Zbiór podobizn zasobu drukarskiego tłoczni polskich XVI stulecia, z. 1-12, Warszawa-Wrocław 1968-1981, z. 4: Jan Haller, Wrocław 1962 (omówienie tzw. Statutu Łaskiego oraz specimina zasobu drukarskiego)

- Szymański, s. 400-421

- B. Bieńkowska, przy współpracy E. Maruszak, Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa 2005, s. 67-86 (rozdz. V), s. 87-99 (rozdz. VI), s. 282-347 (Podręczny słownik terminologiczny)

- S. Dahl, Dzieje książki, pierwsze wydanie polskie, znacznie rozszerzone, Wrocław 1965, s. 117-134 (Początki druku), s. 145-147 (Najstarsze oficyny w Polsce), s. 155-160 (Działalność Alda Manutiusa), s. 164-169 (Książka renesansowa w Niemczech), s. 170-173 (Drukarstwo i zdobnictwo książek na ziemiach polskich), s. 215-218 (Od drzeworytu do miedziorytu).

- J.S. Gruchała, Iucunda familia librorum. Humaniści renesansowi w świecie książki, Kraków 2002, s. 239-281 (rewolucja druku)

- M. Rokosz, Wenecka oficyna Alda Manucjusza i Polska w orbicie jej wpływów, Wrocław 1982, s. 32-94 (Aldus Manucjusz i jego wydawnictwa), s. 131-174 (Manucjuszowy przełom w dziejach drukarstwa. Książka aldyńska jako dzieło sztuki)

- Jak czytać rękopis średniowieczny, red. P. Géhin, tłum. B. Spieralska, Warszawa 2008, s. 31-42 (Papier z filigranem (produkcja, falcowanie, formaty), s. 49-61 (Układ tomu (numerowanie kart, kustosze, reklamanty, budowa składki)

- J. Siniarska-Czaplicka, Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław 1969.

- Zbiór znaków wodnych Gerharda Piccarda (ok. 75.000) on-line, zob. http://www.piccard-online.de/einfueh.php?sprache=

- A. Kawecka-Gryczowa, Rola drukarstwa polskiego w dobie Odrodzenia, [w:] eadem, Z dziejów polskiej książki w okresie Renesansu. Studia i materiały, Wrocław 1975, s. 8-61

- Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Kawecka-Gryczowa et alii, Wrocław 1971 (hasła: Format bibliograficzny, Foliacja, Paginacja, Kustosz, Składka)

- M. Juda, Pismo drukowane w Polsce XV-XVIII wieku, Lublin 2001 (należy przynajmniej ogólnie zorientować się w treści rozdziałów II i III (s. 55-221), przyjrzeć się prezentowanym wzorom czcionek i elementom opisu ich grafii).

- Z. Piech, Monety, pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2003 (dalej: Piech), s. 30-32

3. Pismo nowożytne

- Szymański, s. 340-353, 359-361 (wraz z podstawowymi zagadnieniami kształtowania ortografii polskiej)

- J. Słowiński, Rozwój pisma łacińskiego w Polsce XVI-XVIII wieku. Studium paleograficzne, Lublin 1992,

-- s. 43-50 (Technika i fizjologia pisania – przemiany w okresie nowożytnym),

-- s. 51-69 (Pismo postgotyckie).

Należy zwrócić szczególną uwagę na tablice na ss. 55-56, 65, 94-95, 108-109, 128-129 oraz rozdz. V: Brachygrafia i cyfry (s. 140-156), a także tabl. po s. 175.

- J. Słowiński, op. cit ., s. 70-86 (Gotycko-humanistyczne pismo mieszane), s. 92-116 (Italika, kancelareska, bastarda humanistyczna)

4. Dokument nowożytny i nowożytna kancelaria królewska; system urzędów centralnych; struktura dworu królewskiego; instytucja sejmu; Kościół polski w okresie nowożytnym (organizacja i struktury)

- Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015 (należy uważnie przeczytać fragmenty rozdziałów autorstwa W. Chorążyczewskiego i W. Krawczuka, dotyczących dokumentu królewskiego i Metryki Koronnej)

- Szymański, s. 121-125 (reforma kalendarza juliańskiego), 461-467 (upowszechnienie się ksiąg wpisów), 613-615, 621-625 (uwierzytelnianie dokumentu pieczęcią w okresie wczesnonowożytnym), 507-516 (rozwój form kancelaryjnych i archiwalnych, podstawowe pojęcia nauki o archiwach), s. 311-312 (znaki wodne)

- Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957

- Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku – spisy, red. A. Gąsiorowski

-- t. X: Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, opr. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992

-- t. XI: Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Spisy, opr. H. Lulewicz i A. rachuba, Kórnik 1994

- Z. Góralski, Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1983 (rozdziały dotyczące urzędów centralnych i nadwornych)

- W. Chorążyczewski:

-- Próba rekonstrukcji organizacji polskiej kancelarii królewskiej w 1 poł. XVI w., [w:] Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych. Między władzą a społeczeństwem, część druga, red. W. Chorążyczewski, W. Krawczuk, Kraków 2006, s. 9-43.

-- Przemiany organizacyjne polskiej kancelarii królewskiej u progu czasów nowożytnych, Toruń 2007 (pożądane przynajmniej ogólne zapoznanie się z zawartością pracy)

- Kancelaria Koronna a sejm walny. Instructarium, opr., przetłumaczył, wstępem opatrzył W. Krawczuk, Warszawa 1995, s. 6-11 (opis znaczenia Instruktarium)

- W. Krawczuk, Metryka Koronna za Zygmunta III Wazy, Kraków 1995, s. 5-24 (zarys dziejów MK i Archiwów Koronnych)

- R. Marciniak, Acta Tomiciana w kulturze politycznej Polski okresu Odrodzenia, Warszawa-Poznań 1983 (należy zapoznać się z zawartością i strukturą monografii, zwracając uwagę na treść Aneksów, zwłaszcza s. 180-189)

- Inwentarz Metryki Koronnej. Księgi wpisów i dekretów polskiej kancelarii królewskiej z lat 1447-1795, opr. I. Sułkowska-Kurasiowa i M. Woźniakowa, Warszawa 1975, s. 7-12 (Wstęp (serie Metryki Koronnej))

- I. Sułkowska-Kurasiowa, Metryka Litewska – charakterystyka i dzieje, [w:] „Archeion”, 65, 1977, s. 91-118

- Matricularum Regni Poloniae Summaria…, contexuerunt J. Płocha, A. Rybarski, I. Sułkowska-Kurasiowa, moderante J. Sawicki, pars V: Sigismundi Augusti regis tempora complectens (1548-1572), vol. 2: Acta vicecancellariorum 1548-1572, Varsoviae MCMLXI

- Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego z lat 1587-1588, Seria Nowa, t. III, red. W. Krawczuk, Kraków 2004

- Wyszukiwarka zapisów w MK (w zakładce „Zasób”; stronę należy otwierać przy pomocy wyszukiwarki „Windows Explorer”)

- J. Bardach, Dwuizbowy sejm Królestwa Polskiego, [w:] Dzieje sejmu polskiego, Warszawa 1997, s. 23-37

- I. Lewandowska-Malec, Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587-1632), Kraków 2009 (należy zorientować się w strukturze i zawartości monografii – spektrum poruszanych problemów)

- W. Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493-1793, „Archiwum Komisji Historycznej”, t. III, Kraków 1948

- Volumina Constitutionum, t. I: 1493-1549, vol.1: 1493-1526, do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996, s. 29-40

- Akta unii Polski z Litwą 1385-1791, wyd S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932, nr 148, s. 331-347 (Panowie rady i posłowie ziemscy Korony Polskiej odnawiają unię w Wielkiem Księstwem Litewskiem, Lublin, 1 lipca 1569)

- M. Ferenc, Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Kraków 1998

- A. Marchwińska, Królewskie dwory żon Zygmunta Augusta. Organizacja i składy osobowe, Toruń 2008

- Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. II: Wieki XVI-XVIII, Kraków 1969 (proszę zapoznać się z mapami dołączonymi w osobnej tece)

- S. Litak, Parafie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku. Struktura, funkcje społeczno-religijne i edukacyjne, Lublin 2004

5. Oznaki, atrybuty i ceremoniał władzy; wstęp do zagadnień ikonografii historycznej

- A. Gieysztor,

-- „Non habemus caesarem nisi regem”. Korona zamknięta królów polskich w końcu XV wieku i wieku XVI, [w:] Muzeum i twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci prof. dr Stanisława Lorenza, Warszawa 1969, s. 277-292 (lub)

-- Royal Emblems and the Idea of Sovereignty in the Late Medieval and Early Modern Poland, [w:] State and Society in Europe from the Fifteenth to the Eighteenth Century, ed. by J. Pelenski, Warsaw 1985, s. 55-74.

-- Spektakl i liturgia – polska koronacja królewska, [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław 1978, s. 9-23.

-- „Ornamenta Regia” w Polsce XV wieku, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978, s. 155-163.

- Z. Dalewski, Ceremoniał koronacyjny królów polskich w XV i początkach XVI wieku, „Kwartalnik Historyczny”, CII, 1995, z. 3-4, s. 37-60 lub: tenże: Polski ceremoniał koronacyjny, [w:] Imagines potestatis. Insygnia i znaki władzy w Królestwie Polskim i Zakonie Niemieckim. Katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku 8 czerwca-30 września 2007, red. J. Trupinda, Malbork 2007, s. 77-84

- Imagines potestatis..., Tabl. I.3, I.26 i noty katalogowe na s. 194-195, 215)

- J. Lileyko, Regalia polskie, Warszawa 1987, s. 29-78

6. Symbole władzy i państwa; heraldyka ziemska; numizmatyka i sfragistyka królewska

- T. Jakimowicz, Temat historyczny w sztuce epoki ostatnich Jagiellonów, Warszawa-Poznań 1985, s. 46-89 (Władca-dynastia-państwo)

- B. Pfeiffer, Caelum et Regnum. Studia nad symboliką państwa i władcy w polskiej literaturze i sztuce XVI i XVII stulecia, Zielona Góra 2002, s. 12-35 (rozdz. I: Regnum et Sacerdotium )

- W. Maisel, op. cit., s. 312-315

- Szymański, s. 673-676 (weksylologia)

- J. Ptak, Chorągiew w komunikacji społecznej w Polsce piastowskiej i jagiellońskiej, Lublin 2002, s. 240-253 (Instrument czynności prawno-politycznych)

- B. Miodońska, Przedstawienie państwa polskiego w „Statucie Łaskiego” z r. 1506, „Folia Historiae Artium”, V, 1968, s. 19-67

- Szymański, s. 577-591 (moneta nowożytna)

- Piech, s. 18-23, 152-161, 169-181, 185-195 (monety i medale), s. 66-84, 103-111 (sfragistyka królewska), s. 287-312 (herby ziemskie).

- M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1910

- Elementa ad fontium editiones, t. XXX, ed. C. Lanckorońska, Romae 1973 (podobizny pieczęci na końcu tomu).

7. Heraldyka rodowa i jej kulturowe funkcje

- J. Szymański, Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001, s. V-XVIII (Wstęp wraz z Notą objaśniającą)

- S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty polskiej, Warszawa 1990, s. 18-30 (Elementy składowe herbu; Blazonowanie, czyli opis herbów (w tym pojęcia stron heraldycznych, kurtuazji heraldycznej, herby złożone, korony rangowe)

- Szymański, s. 653-668 (typy tarcz, barwy, herby złożone, oznaki rangowe, zasady blazonowania)

- Pomniki epigrafiki i heraldyki dawnej Rzeczypospolitej na Ukrainie, red. W. Drelicharz, t. I: Ziemia lwowska dawnego województwa ruskiego, opr. A. Biedrzycka, Kraków 2005, s. 34 (po pkt83)-36

- E. Chwalewik, Exlibrisy polskie XVI i XVII wieku, Wrocław 1955

- M. Sipayłło, Polskie superexlibrisy XVI-XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Warszawa 1988, s. 6-14 (z Przedmowy)

- F. Pilarczyk, Stemmata w drukach polskich XVI wieku, Zielona Góra 1982

- M. Kazańczuk, Staropolskie legendy herbowe, Wrocław 1990, s. 10-22 (Herb a legenda herbowa)

8. Genealogia i genealogiczny charakter staropolskiego piśmiennictwa heraldycznego; antroponomastyka, biografistyka i prosopografia elit wczesnonowożytnych

- B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858

- K. Niesiecki, Herbarz Polski, t. I-X, wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1846

- Szymański, s. 84-88 (nazwisko), 88-90 (prosopografia), 90-92 (genealogia a inne nauki)

- A. Boniecki, Herbarz polski, t. I-XVI, Warszawa 1899-1913

- S. Konarski, Indeks nazwisk do „Herbarza polskiego” Adama Bonieckiego, do druku podał S. Górzyński, Warszawa 1993

- S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. I-XV, Warszawa 1904-1938

-W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959 (charakter i budowa opracowania)

- Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i domu Wazów w Polsce, Kraków 2005 (charakter i budowa opracowania)

- W. Dworzaczek, Hetman Jan Tarnowski, Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985

- M. Szymczak, Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektologii języka polskiego, Warszawa 1966

- Biogramy Bartosza Paprockiego i Kaspra Niesieckiego w PSB (poza treścią biogramów należy rozpoznać ich strukturę)

- I.M. Dacka, Korona Polska Kaspra Niesieckiego. Pomnik staropolskiego piśmiennictwa heraldycznego, Warszawa 2004 (pożądane choćby ogólne zapoznanie się z tą pracą).

- A. Wyczański, Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506-1548), Warszawa 1990, s. 5-7, 16-20, 239-245.

- J. Bubak, Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w.: Imiona, nazwiska, przezwiska, część I-II, Kraków 1992

- P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, wyd. II poprawione i uzupełnione, Warszawa 2000

9. Geografia historyczna; rekonstrukcja historycznej przestrzeni miasta i prowincji (z przykładem źródeł inwentarzowych, poetyckich i ikonograficznych); czas i jego pomiary; miary i wagi

- Szymański, s. 200-236 (Geografia historyczna)

- K. Buczek, Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku: zarys analityczno-syntetyczny, Wrocław 1963, s. 17-39 (Początki kartografii nowożytnej…; Działalność B. Wapowskiego; Mapy Polski II poł. XVI w.) + reprodukcje map

- J. Blaeu, Wielki atlas XVII-wiecznego świata, opr. J. Goss, P. Clark, Warszawa 1992

- M. Sirko, Kartografia polska, [w:] idem, Zarys historii kartografii, Lublin 1999, s. 159-189

- Katalog Dawnych Map Rzeczypospolitej w Kolekcji Emeryka Hutten Czapskiego i innych zbiorach, Wrocław 1978, wybrane mapy

- J. Banach, Dawne widoki Krakowa, wyd. II, uzupełnione, Kraków 1983, s. 28-82 (rozdz. II i fragment III, dotyczące wczesnonowożytnych widoków Krakowa)

- K. Sroczyńska, J. Jaworska, Widoki Zamku Królewskiego w Warszawie. Materiały ikonograficzne w malarstwie, rysunku i grafice (1581-1939), Warszawa 1985, s. 7-22 + ikonografia z XVI-XVIII w.

- B. Heyduk, Dahlberg w Polsce. Dziennik i ryciny szwedzkie z dziejów „Potopu” 1656-1657, wstęp A. Przyboś, Wrocław 1971, nry rycin 10, 56-62, 65, 79, 95, 96, 101, 102.

- Z. Jakrzewska-Śnieżko, Gdańsk w dawnych rycinach, Wrocław 1980

- Atlas Historyczny Polski. Województwo Sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. I: Mapy, plany ; cz. II: Komentarz, Warszawa 1993

- Atlas Historyczny Polski. Województwo Krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. I: Mapy, plany ; cz. II: Komentarz, Warszawa 2008

- Atlas Historyczny Miast Polskich, t. V: Małopolska, z. 1: Kraków, red. Z. Noga, Kraków 2007

- D. Kosacka, Plany Warszawy XVII i XVIII w. w zbiorach polskich, Warszawa 1970

- A. Jarzębski, Gościniec abo krotkie opisanie Warszawy, opr i wstępem opatrzył W. Tomkiewicz, Warszawa 1974 (s. 129, 132-141)

- J.T. Petrus, Warszawski dwór Sobieskich, [w:] De gustibus. Studia ofiarowane przez przyjaciół Tadeuszowi Stefanowi Jaroszewskiemu z okazji 65 rocznicy urodzin, Warszawa 1996, s. 55-63

- Szymański, s. 577-591 (Polska moneta nowożytna), s. 160-181 (Polskie konwencjonalne systemy metrologiczne), s. 137-140 (podział dnia, pełny zegar, półzegar, pojęcie czasu średniego)

10. Ikonografia portretowa i przedstawienia zbiorowe

- B. Miodońska, Miniatury Stanisława Samostrzelnika, Warszawa 1983, s. 14-17, 79-93

- K. Kuczman, J. T. Petrus, Portret końca XVI i pierwszej połowy XVII wieku, [w:] Gdzie Wschód spotyka Zachód. Portret osobistości dawnej Rzeczypospolitej 1576-1763. Katalog wystawy pod kierunkiem J. Malinowskiego, Warszawa 1993, s. 22-29 (należy także zapoznać się z materiałem ikonograficznym zawartym w katalogu).

- M. Kałamajska-Saed, Genealogia przez obrazy. Barokowa ikonografia rodu Sapiechów na tle staropolskich galerii portretowych, Warszawa 2006.

- P. Mrozowski, „Imagines maiorum” – galerie przodków w kulturze dawnej Polski. Między imaginacją a potrzebą wiarygodności, [w:] Polska i Europa w dobie nowożytnej/ L’Europe moderne : noveau monde, nouvelle ciivilisation?/ Modern Europe – New World, New Civilisation?, prace naukowe dedykowane Profesorowi Juliuszowi A. Chrościckiemu, Zamek Królewski w Warszawie [Warszawa] 2009, s. 287-292

- J. Pokora, Wątek kanclerski w drzeworytach” Statutów” Łaskiego i Sarnickiego, [w:] idem, Psy, błazny, dzieci, królowie…Studia nad sztuka XV-XVIII wieku, Warszawa 2006, s. 85-118

- Studia do dziejów dawnego uzbrojenia i ubioru wojskowego, cz. IX, X, Kraków 1988 (wyd. Muzeum Narodowe w Krakowie i Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy), s. 7-8 (ze wstępu Z. Żygulskiego) i 41-74 (Z. Bocheński, Opis Rolki Stokholmskiej) + dołączona do tomu teka zawierająca reprodukcję Rolki

- W. Maisel, Archeologia prawna Polski, Warszawa-Poznań 1982, s. 233-244

- Strona poświęcona prezentacji mniej znanych dzieł Jana Piotra Norblina http://norblin.bn.org.pl/katalog#4#3; informacje biograficzne o J.P. Norblinie ze Slownika Artystów Polskich.

11. Edytorstwo historyczne na przykładzie źródeł parlamentarnych, epistolografii, pamiętnikarstwa i epigrafiki

- Szymański, s. 691-701

- Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX w., pod red. K. Lepszego, Wrocław 1953

- P. Dymmel, Bibliografia edytorstwa źródeł historycznych w Polsce. Historia – krytyka tekstu – metodyka i technika wydawnicza, Lublin 2001

Przykłady współczesnych edycji naukowych:

- Volumina legum, przedruk zbioru praw staraniem xx. Pijarów, t. I, wyd. J. Ohryzko, Petrsburg 1859 (reprint: Warszawa 1980)

- Volumina Constitutionum, t. I: 1493-1549, vol.1: 1493-1526, do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996, s. 29-40 (koncepcja i zasady wydawnictwa)

-- A. Gąsiorowski, Nad nowym wydaniem tomów konstytucji dawnej Rzeczypospolitej ..., „Roczniki Historyczne”, LXIII, 1997, s. 163-169.

- Listy polskie XVI wieku, red. K. Rymut, t. I, Kraków 1998, t. II, Kraków 2001 (reguły transliteracji i transkrypcji w t. I oraz listy nr 1-3 w t. I)

- Listy króla Zygmunta Augusta do Radziwiłłów, opr. wstęp i kom. I. Kaniewska, Kraków 1999

-- M. Janicki, R. Jaworski, Nad nową edycją listów króla Zygmunta Augusta, „Przegląd Historyczny”, XC, 1999, z. 3, s. 347-364

-- H. Lulewicz, Daremny trud edytora? Uwagi na marginesie edycji korespondencji ostatniego Jagiellona, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, XLIV, 2000, s. 177-185.

- Jan Pasek, Pamiętniki, wstępem i objaśnieniami opatrzył W. Czapliński, wyd. V zmienione i uzupełnione, Wrocław 1979, s. III-XXXVIII (charakterystyka pamiętnikarstwa staropolskiego), s. LXVI-LXIX (Zasady wydania), charakter przypisów

- H. Dziechcińska, Pamiętnik, [w:] Słownik literatury staropolskiej (op. cit.)

- Z. Wojtkowiak, Memuarystyka, czyli pamiętnik jako źródło historyczne, [w:] idem, Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo, Źródła narracyjne, część I: Pamiętnik, tekst literacki, Poznań 2001, s. 48-127

- Szymański, s. 361-364 (epigrafika)

- Corpus Inscriptionum Poloniae, t. VIII: Województwo Krakowskie, red. Z. Perzanowski, z. 2: Bazylika Mariacka w Krakowie, wyd. Z. Piech, Kraków 1987, s. 42-79 oraz inskrypcja nr 70.

- Pomniki epigrafiki i heraldyki dawnej Rzeczypospolitej na Ukrainie, red. W. Drelicharz, t. I: Ziemia lwowska dawnego województwa ruskiego, opr. A. Biedrzycka, Kraków 2005, s. 30 (od pkt 5)-34 (pkt 83), 116-121 (proszę przyjrzeć się zastosowaniu tych zasad w edycji napisów z następujących miejscowości: Pomorzany, Rudki, Żółkiew)

- S. Mossakowski, Renesansowy pałac na Wawelu a polska myśl polityczna i filozoficzna epoki, [w:] idem, Sztuka jako świadectwo czasu, Warszawa 1980, s. 118-129.

Zasadniczą formułą zajęć jest konwersatorium, nie zaś wykład (poza koniecznymi elementami). Oznacza to interaktywność prowadzącego i grupy, a zatem rzeczywiste współdziałanie w analizie materiału źródłowego i problematyki wynikającej z odnośnej literatury w ramach prowadzonej na zajęciach dyskusji.

Podstawowym warunkiem zaliczenia zajęć jest aktywny w nich udział wynikający z przyswojenia i przemyślenia zadanej literatury, a zarazem umiejętności zastosowania jej warstwy teoretycznej (pojęciowej) i metodologicznej w analizie zagadnień źródłoznawczych. Nieprzygotowanie do zajęć traktowane będzie zasadniczo jak nieobecność. Uczestnik ma prawo do jednej nieusprawiedliwionej nieobecności w ciągu semestru. Następna, jeżeli nie wynika z udokumentowanych względów zdrowotnych (zwolnienie lekarskie) i szczególnych przypadków losowych, pociąga za sobą konieczność zaliczenia jej na dyżurze. Skutkiem trzech nieusprawiedliwionych nieobecności jest skreślenie z listy uczestników zajęć.

Zajęcia zaliczane są na ocenę na podstawie w/w kryteriów. W przypadku nikłej aktywności uczestnika prowadzący przed wystawieniem ocen sprawdzi wiedzę i stopień przyswojenia materiału w formie indywidualnej rozmowy obejmującej cały program zajęć.

prof. Marek Janicki