Historia starożytna [3006-HST2] Rok akademicki 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 2

zob. Zakres tematów

IFK, czwartek, godz. 9.45 w roku 2022-2023 – oba semestry, historia starożytna

I SEMESTR

I Zajęcia wstępne: przedstawienie tematyki zajęć, szczegółowych warunków zaliczenia i zapoznanie uczestników zajęć z pomocami do zajęć.

II Stan zachowania antycznej literatury (1 zajęcia):

Tradycja rękopiśmienna; tradycja bezpośrednia i pośrednia; kryteria zachowania się bądź zaginięcia poszczególnych dzieł

Literatura: B. Bravo & E. Wipszycka, Losy antycznej literatury [w:] Słownik pisarzy antycznych , red. A. Świderkówna, Warszawa 1982,13-27.

III. Kobiety w społeczeństwie Homerowym (3 kolejne zajęcia).

Źródła: Homer, Odyseja w tłum. J. Parandowskiego.

Zajęcia 1: Postać Homera, datowanie eposów, starożytne i współczesne spory wokół Homera, literatura ustna czy pisana? Epos jako źródło historyczne. Co to jest rzeczywistość Homerowa?

Literatura do zajęć pierwszych: J. Łanowski, Wstęp do Iliady w przekładzie K. Jeżewskiej (seria Biblioteki Narodowej, wydania od 1986 roku); E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków, t. I, ss. 118-126 oraz 115-117; B. Patzek, Homer i jego czasy, Warszawa 2007, ss. 9-65; L. Trzcionkowski, „Historyczne aspekty eposu homeryckiego”, [w:] Literatura Grecji starożytnej, t. I: Epika-liryka-dramat , red. H. Podbielski, Lublin 2005, ss. 41-66.

Zajęcia 2 i 3: pełna kwerenda Odysei.

postać Penelopy i jej pozycja w domu nieobecnego Odysa;

małżeństwo i posag w świecie Homera;

analiza ofiary dla umarłych, tzw. Nekya.

kobiety arystokratki w eposie Homera;

ideał kobiety w świecie Homerowym.

Literatura do tych zajęć: C. Reinsberg, Obyczaje seksualne starożytnych Greków (przekład polski 1998), rozdział o Homerze; B. Patzek, Homer, op. cit., ss. 82-88.

IV Ofiara w malarstwie wazowym (2 kolejne zajęcia).

Źródła: uczestnicy zajęć otrzymają ilustracje z malarstwem wazowym (i wskazanie odpowiednich ilustracji dostępnych na stronach internetowych) ;

Literatura: J. Boardman, Sztuka grecka , Toruń 1999, 35-42; 54-63; 100-123; 198-215; 247-249; W. Lengauer, Religijność starożytnych Greków, Warszawa 1994, 78- 111.

Problemy: Malarstwo wazowe jako źródło historyczne.

Analiza wybranej ikonografii: “kuchnia ofiary” i przedmioty niezbędne do składania ofiary; postaci ofiarników i zwierzęta ofiarne; procesje.

V. Tyrania na Samos (3 kolejne zajęcia).

Źródła: Herodot, Dzieje, ks. III (szczególnie III 39-60).

Literatura: Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo starożytności klasycznej I/II, Warszawa 2001, red. E. Wipszycka, Warszawa 2001, ss. 10-39 oraz 74; E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków, t. I, ss. 194-212; B.M. Mitchell, „Herodotus and Samos“, Journal of Hellenic Studies 95 (1970), ss. 75-91 (czasopismo jest dostępne w zasobach internetowych Biblioteki Uniwersyteckiej).

Problemy:

greckie piśmiennictwo historyczne przed Herodotem;

Herodot i jego dzieło;

źródła Herodota do dziejów Samos;

tyrania jako typ ustroju w poleis greckich okresu archaicznego;

tyrania Polykratesa: „politika zagraniczna“ Polykratesa; czy istnieje opozycja wewnętrzna do jego rządów? dokonania tyrana.

VI Mowa Lizjasza Obrona w sprawie zabójstwa Eratostenesa (2 kolejne zajęcia)

Źródła: Tłumaczenie mowy: Lizjasz, Mowy (Mowa I), przełożył, opracował i wstepem poprzedził R. Turasiewicz, Kraków 1998.

Literatura: Wstęp do tłumaczenia mowy; A. Wolicki, „Retoryka i cudzołóstwo. Uwagi w Obronie w sprawie zabójstwa Eratosthenesa Lizjasza“, w: Timai. Studia poświęcone Włodzimierzowi Lengauerowi przez uczniów i młodszych kolegów z okazji Jego 60. Urodzin, Warszawa 2009, ss. 186-231.

Problemy: Postać Lizjasza – mowy jako źródło retoryczne. Romans żony Eufiletosa z Eratostenesem: pierwsze spotkania, schadzki w domu, układ domu Eufiletosa. Dlaczego nie znamy imienia żony Eufiletosa? Zabójstwo kochanka i przewidywana w prawie ateńskim kara za taki czyn.

VII Przyczyny wybuchu powstania Machabeuszy tradycja i przekaz źródłowy (2 kolejne zajęcia)

Źródła: I ks. Machabejska, 1.10-64; II ks. Machabejska 3.1-5.26

Literatura: A. Zółkowski, Starożytność, Warszawa 2009, 631-638.

Problematyka:

Czas powstania, autorstwo i charakter Ksiąg Machabejskich.

Arcykapłani w Jerozolimie przed wybuchem powstania. Stronnictwo tzw. hellenistów.

Polityka Antiocha IV wobec Żydów – mit i rzeczywistość.

Porównanie przekazu obu Ksiąg Machabejskich.

II semestr

I Pierwsze zajęcia poświęcone będą prezentacji najważniejszych pomocy wykorzystywanych w drugim semestrze i omówieniu tematyki zajęć.

II Prześladowanie w Rzymie czcicieli Bakchusa (3 kolejne zajęcia)

Źródła: inskrypcja senatus consultum de Bacchanalibus, CIL I 2581 w: E. Wipszycka, Wprowadzenie do ćwiczeń z historii starożytnej, Białystok 1978, ss. 73-74 (uczestnicy otrzymają skan tekstu); Liwiusz, Dzieje Rzymu, ks. XXXIX.

Literatura: M. Jaczynowska, Religie świata rzymskiego, Warszawa 1987, ss. 35-49, 71-77;

E. Gruen, ‘The Bacchanalian Affair’ w: Studies in Greek Culture and Roman Policy, Leiden 1990, ss. 34-78; Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu I/II, Warszawa 2001, ss. 130-153 i 199-229 (o epigrafice łacińskiej) oraz 89-93 (o Liwiuszu).

Problematyka:

Liwiusz jako historyk.

Początki kultu Dionizosa w Italii.

Analiza narracji Liwiusza, afera romansowa, śledztwo, analiza mowy konsula, działania państwa rzymskiego; źródła Liwiusza.

(Trzecie zajęcia) Senatus consultum – analiza regulacji wprowadzonych przez rzymskie państwo; czy Liwiusz wspomina o uchwale senatu znanej z inskrypcji?

Polityczne i religijne podłoże wydarzeń 186 r. p.n.e.

III Działalność publikanów w prowincjach w świetle listów Cycerona (2 kolejne zajęcia).

Źródła: Listy Cycerona z Cylicji w: Wybór źródeł do historii starożytnej pod red. A. Chankowskiego, Warszawa 1995, ss. 127-133.

Literatura: K. Kumaniecki, Literatura rzymska. Okres Cyceroński, W-wa 1977, ss. 384-398; A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004, ss. 231-234; komentarz do listów w: Cicero Letters to Atticus, wyd. Shackelton Bailey.

Problemy:

I zajęcia: korespondencja Cycerona jako źródło historyczne; okoliczności wyjazdu Cycerona z Rzymu i przyjazd do Cylicji; wybór namiestników do prowincji w okresie republiki; namiestnik i jego otoczenie w prowincji; kompetencje namiestnika;

II zajęcia: działalność publikanów w prowincji – sprawa Salaminy; pożyczki nobilitas; edykty Cycerona jako namiestnika prowincji.

IV Ideologia władzy: posąg Augusta z Prima Porta (2 zajęcia)

Źródła: posąg Augusta, uczestnicy otrzymają zdjęcia tego zabytku (również zdjęcia w internecie)

Literatura: J. Pollini, ‘The Augustus from Prima Porta and the transformation of the Polykleitan heroic ideal: the rhetoric of art.’, w: Polykleitos, the Doryphoros, and Tradition, Madison 1995, ss. 262-282; P. Zanker, August i potęga obrazów, Poznań 1999, ss. 171-239.

Problematyka:

I zajęcia: miejsce wystawienia zabytku; wzory greckie - omówienie; wspornik rzeżby i jego interpretacja.

II zajęcia: analiza ikonograficzna posągu (pancerz cesarza) – propaganda Augusta; retoryka gestu i władzy.

V Spisek Pizona (3 zajęcia)

Źródła: Tacyt, Roczniki, ks. II 53-88; III 1-19; Uchwała senatu rzymskiego w sprawie Gnejusza Pizona ojca, Poznań 1998, przekład i komentarz P. Sawiński et al.

Literatura: Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu I/II, Warszawa 2001, ss. 115-119 (o Tacycie), ss. 130-153 i 199-229 (o inskrypcjach).

Problematyka:

Postać Tacyta (jego kariera, dzieła, Tacyt jako historyk).

Postać Germanika w przekazie Tacyta. Jego choroba i śmierć.

Działania Pizona na wschodzie.

Przebieg procesu Pizona – analiza mowy Tyberiusza.

Rodzina Pizona – jak zachowywała się żona Pizona?

Okoliczności śmierci Pizona.

(Trzecie zajęcia) Inskrypcja zawierająca uchwałę senatu w sprawie Pizona – opis zabytku,

Analiza senatus consultum de Pisone patre – porównanie z przekazem Tacyta.

Próba interpretacji wydarzeń.

VI Świat stowarzyszeń zawodowych i religijnych na rzymskim wschodzie: wybór inskrypcji (2 zajęcia)

Źródła epigraficzne:

TAM II 910 (inskrypcja ku czci epikurejskiego filozofa, lekarza, poety);

IKKios 22 (Anoubion, czcicielka Izydy);

MAMA VI 164 (pilśniarze honorują swojego dobroczyńcę).

Literatura: M. Sartre, Wschód rzymski, Wrocław 1991, ss. 135-219.

Problematyka: uczestnicy zajęć otrzymają tekst grecki wraz z tłumaczeniem wyżej wymienionych inskrypcji. Na zajęciach będziemy czytali i analizowali teksty epigraficzne starając się zrozumieć rolę stowarzyszeń w życiu greckich poleis okresu rzymskiego.

- frekwencja:

(a) jedna nieobecność w semestrze bez konsekwencji;

(b) każda powyżej jednej do zaliczenia w trybie dyżuru;

(c) powyżej trzech nieobecności zaliczenia nie ma;

- bieżące przygotowanie i aktywność na zajęciach

Prowadzący ocenia pracę studenta na zajęciach, jego przygotowanie na każde ćwiczenia, wkład w dyskusję, stopień opanowania literatury przedmiotu.