Nauki pomocnicze historii XIX w. [2900-L-NPH19] Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 3

I. Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1992;

A. Biernat, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003,

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012

oraz literatura i źródła przypisane do każdych zajęć

Literatura będzie udostępniona na platformie Kampus oraz pocztą email. Możliwe zmiany w syllabusie w trakcie trwania roku akademickiego, o których prowadząca poinformuje na zajęciach.

1. Zajęcia wprowadzające. Omówienie sylabusa, metody pracy oraz zasad zaliczenia przedmiotu

2. Charakterystyka źródeł XIX wieku. Archiwa przechowujące źródła do historii XIX wieku. Przegląd polskich i zagranicznych archiwów i bibliotek cyfrowych

I. Ihnatowicz, A. Biernat, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.

I. Ihnatowicz, Źródła do historii XIX i XX w., “Studia Źródłoznawcze”. XIX (1974), s. 1-11.

1. Miary, wagi, alfabety. Cyfrowe narzędzia do transkrypcji alfabetów i translacji źródeł

Literatura (do wyboru):

I.Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX w., Warszawa 1990, s.80-90; 

J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012, s.172-193

Nauka narzędzia cyfrowego Transkribus

Literatura uzupełniająca: 

Anna Szczęsny, O problemie zapisu nazw osobowych w tłumaczeniach na język polski tekstów historycznych i źródeł w języku rosyjskim . . . . . . . 159-176, w: Jolanta Sikorska-Kulesza, Źródła z Królestwa Polskiego, Litwy i Rusi. Warsztat edytora, Warszawa 2021.

4. Kartografia. Prezentacja cyfrowych repozytoriów map oraz narzędzi do wizualizacji przestrzennej

Do wyboru:

H.Bartoszewicz, Rozwój przestrzenny Warszawy w latach 1800-1914 w świetle źródeł kartograficznych, „Kronika Warszawy” 2003 Nr 1-2 / 116-117, s.55-79

Oliver Zajac, The Map as a Political Manifesto: The Case of "Karta dawnej Polski and Hôtel Lambert’s Concepts of the Polish State and Nation, “Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung,” 2020

Literatura uzupelniająca:

Sirko Mieczysław, Zarys historii kartografii, Lublin 1999

Steven Seegel, Mapping Europe’s Borderlands. Russian Cartography in the Age of Empire, Chicago 2012

5. Pomniki i przestrzeń publiczna

P. Paszkiewicz, Carskie pomniki i architektura okazjonalna w Warszawie (1815-1915). Treści i funkcje ideowe, „Biuletyn Historii Sztuki” 1990, t. LII, z. 3-4; 

Geografia władzy i język polityczny przestrzeni publicznej na przykładzie Warszawy: lata 1831-1915, Atlas 2022. Materiały edukacyjne, http://atlas2022.uw.edu.pl/geografia-wladzy-i-jezyk-polityczny-przestrzeni-publicznej-na-przykladzie-warszawy-i-lata-1831-1915/ 

Możliwy 1,5 godzinny obchód w przypadku dobrej pogody.

Literatura uzupełniająca:

K. Sokol, A. Sosna, Stulecie w kamieniu i metalu. Rosyjskie pomniki w Polsce w latach 1815-1915, Moskwa 2005.

6. Prasa i cenzura w XIX w. – charakterystyka, analiza wybranych przykładów, repozytoria cyfrowe polskie i zagraniczne

Literatura do wyboru:

Ireneusz Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990. s. 118-147.

W. Wolert, Szkice z dziejów prasy światowej, oprac.redakcyjne S.Dziki, wstęp M.Tyrowicz, wyd.1, Kraków 2005, ss. 203-248

F. Łasiewicki, Pamiętniki Woźnego Cenzury, 1831 https://polona.pl/preview/2f77667c-ba2a-4f5d-9c22-f960025b2e69

Literatura uzupełniająca:

M. Rowicka, O neurotycznym cenzorze, przebiegłym wydawcy i manipulowanym czytelniku, czyli "Pan Tadeusz"; w Warszawie w okresie rozbiorów, Warszawa 2004

W. Caban, Cenzura w Królestwie Polskim w latach 1815 – 1915, [w:] Granice wolności słowa. Materiały konferencji naukowej. Kielce 4 – 5 maja 1995 r., red. G. Miernik, Kielce – Warszawa 1999

B. Mucha, Dzieje cenzury w Rosji, Łódź 1994

7. Druki propagandowe - wizyta w Gabinecie Dokumentów Życia Społecznego BUW

Małgorzata Karpińska, „Drukowane piśmiennictwo dnia codziennego”- druki ulotne w warsztacie historyka, w: M. Karpińska (red.), Druki ulotne w procesie komunikacji społecznej w XIX wieku (do 1918 roku), s. 7-13.

Literatura uzupełniająca:

Markowski, Ulotka w systemie komunikacji antypropagandowej. Mechanizmy kształtowania wyobrażeń społecznych w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., w: M. Karpińska (red.), Druki ulotne w procesie komunikacji społecznej w XIX wieku (do 1918 roku), s. 107-122.

Biernat A., U progu umasowienia obiegu informacji (kilka uwag na temat środków masowej komunikacji w okresie rewolucji 1905-1907) na terenie Królestwa Polskiego), w: Społeczeństwo i polityka: dorastanie do demokracji: kultura polityczna w Królestwie Polskim na początku XX wieku, Warszawa 1993; 

8. Podstawowe pojęcia i analiza dyplomatyczna tekstu urzędowego.

K.Konarski, Podstawowe zasady archiwistyki, Archeion t.19/20, 1951, s.19-43 [ www.archiwa.gov.pl Archeion];

A.Górak, Rosyjska kancelaria akt spraw w urzędach lubelskiej gubernialnej administracji ogólnej w latach 1867- 1918, Lublin 2008, s.306-337

9. Testamenty

Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi ..."; : testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, oprac. Dariusz Złotkowski, Częstochowa 2005. (analiza wybranych testamentów);

10. Pamiętniki

Gottlieb Langner, Pamiętnik dorożkarza warszawskiego 1832-1857, wyd. W.Zawadzki, Warszawa 1975.

Literatura uzupełniająca:

A.Cieński, Z dziejów pamiętników w Polsce, Opole 2002, s.11-13, 26-31, 41-47, 60-81; 

P. Lejeune, „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…” O dziennikach osobistych, przekł. A.Karpowicz, M.i P.Rodakowie, wybór, wstęp i opracowanie P.Rodak, Warszawa 2010, s.186-222, 

Z. Wojtkowiak, Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła narracyjne. Cz. 1. Pamiętnik, tekst literacki, Poznań 2003, s. 17-31.

11. Epistolografia

Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890-1891, oprac. W. Kula et al., Warszawa 1973; 

Literatura uzupełniająca:

M. Krisań, Chłopi wobec zmian cywilizacyjnych w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX – początku XX wieku, Warszawa 2008 (rozdz. 3.2 List do gazety) 

M. Klawe-Mazurowa, Listy chłopów do prasy dla wsi w latach 1875-1895 jako źródło historyczne, „Przegląd Polonijny” 1983, z. 4.

Florian Znaniecki, William I. Thomas, Methodological Note, w: The Polish Peasant in Europe and America, Chicago, 1918-1920.

12. Kultura materialna i muzeum jako źródło historyczne – wizyta w Muzeum Etnograficznym

Literatura:

Ewa Klekot, Kłopoty ze sztuką ludową, 2021 (fragmenty)

Literatura uzupełniająca:

Duncan F. Cameron, „Museum, a Temple or the Forum”, Curator, (1971)

Krzysztof Pomian, Muzeum. Historia światowa 2. Zakotwiczenie w Europie, 1789-1850, 2023

Waldemar Kuligowski, „Egzotyzacja: nie czyń drugiemu co tobie niemiłe”, Czas Kultury, (2017)

13. Fotografia

Pater Burke, Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, 2012 (fragmenty)

Konrad Brandel, Fotorewolwer, Muzeum Warszawy, 2022

Literatura uzupełniająca:

C. Cheroux, Wertykularne. Eseje z historii fotografii.

D. Jackiewicz, Fotografowie Warszawy. Karol Beyer: 1818-1877, Warszawa 2012, 

E. Kwiatkowska, Energia obrazu. Źródła i konteksty zwrotu ikonicznego, Kraków 2020.

I. Płażewski, Dzieje polskiej fotografii 1839-1939, Warszawa 2003.

W. Żdzarski, Historia fotografii warszawskiej, Warszawa 1974

W. Żdżarski, Zaczęło się od Daguerre’a. Szkice z dziejów fotografii XIX w., Warszawa 1977.

14. Pocztówki

Paweł Banaś, Orbis pictus. Świat dawnej karty pocztowej, Wrocław 2005

Na zajęciach także analiza pocztówek z Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie z (1894)

Literatura uzupełniająca:

Paweł Banaś (red.), Aksjosemiotyka karty pocztowej, Wrocław 1992.

J. Chutkowski, Pocztówka w praktyce historyka-regionalisty, Filokartysta, nr 1 (1997), s. 6-7.

1. Prezentacja różnorodności typów XIX-wiecznych źródeł oraz ich wartości poznawczej 

2. Szczegółowa analiza XIX-wiecznych źródeł w ich kontekście historycznym, czyli nauka warsztatu badawczego historyka

3. Analiza literatury przedmiotu, czyli nauka krytycznego myślenia

4. Nauka cyfrowych narzędzi przydatnych przy poszukiwaniu źródeł, translacji i tłumaczenia 

5. Wykład

6. Dyskusja.

7. Wizyta w muzeum

1. Obecność

2. Aktywność na zajęciach

dr Elżbieta Kwiecińska