Nauki pomocnicze historii XIX w. [2900-L-NPH19] Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 4

Literatura uzupełniająca nieobowiązkowa:

1. Anculewicz Zbigniew, Kurier Warszawski w latach 1821-1868, Olsztyn 1997

2. Anculewicz Zbigniew, Świat i ziemie polskie w oczach redaktorów i współpracowników „Kuriera Warszawskiego”, Warszawa 2002

3. Błachnio Jan Ryszard, Biblioteka Warszawska: forum polskiej filozofii w latach 1841-1815, Bydgoszcz 1999

4. Korczyńska Elżbieta, Paszkiewicz Borys, Mennictwo XIX i XX wieku, Kraków 1989

5. Kociuba Maciej, Antropologia poznania obrazowego: rola obrazu i dyskursu w poznawczym ujmowaniu świata, Lublin 2010

6. Kulecka Alicja, Czynniki kształtujące treści zeznań śledczych: przypadki członków tajnych stowarzyszeń (lata trzydzieste – siedemdziesiąte XIX wieku), „Folia Toruniensia” 21/2021, s.31-61

https://apcz.umk.pl/FT/article/view/33792/30301

7. Kulecka Alicja, Pismo i język XIX wieku – potrzeba podsumowań i nowych badań, w: Nauki pomocnicze historii. Teoria. Metody badań. Dydaktyka, red. A.Jaworska, R.Jop, Warszawa 2013, s.87-98

8. Kulecka Alicja, Wokół symboliki państwowej Królestwa Polskiego. Ikonografia i pismo ozdobne w dokumentach urzędowych okresu konstytucyjnego oraz innych źródłach (1815-1830), „Almanach historyczny” 2022, t.24, s.69-102

9. Ochman Marcin, Polski korpus inżynierów wojskowych w latach 1807-1831, Zabrze 2020

10. Sirko Mieczysław, Zarys historii kartografii, Lublin 1999

11. Syrnicka Krystyna, Polska epigrafika nagrobna na Wileńszczyźnie. Tradycja i współczesność, Wilno-Lublin 2001

12. Szymański Józef, Nauki pomocnicze historii, wyd.6, Warszawa 2012

1. Nauki pomocnicze w warsztacie badawczym historyka. Przedmiot i metody badania. Wykład wstępny.

A. Problemy klasyfikacji źródeł XIX w. B. Miejsca gromadzenia i przechowywania źródeł XIX wieku. C. Ogólne problemy interpretacji źródeł XIX wieku – autentyczność i wartość informacyjna (wiarygodność). D. Ogólne problemy badania historii XIX w. a źródła dla tej epoki.

2. Pismo i język XIX w. – podstawowe systemy komunikacji społecznej.

A.Czynniki kształtujące pismo i język XIX wieku.

Źródło – analiza: problemy odczytu pisma XIX w.

Literatura (do wyboru): A.Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973, s.199-212; I.Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990; M.Czubalski, A.Krukowski, Kryminalistyczne metody badania źródeł historycznych XIX i XX wieku, „Studia Źródłoznawcze” t.17, 1972, s.9-35

3. Dyplomatyka XIX w. Podstawowe pojęcia – dokument i akt.

Źródło – analiza dyplomatyczna tekstu.

Literatura (do wyboru): K.Konarski, Podstawowe zasady archiwistyki, Archeion t.19/20, 1951, s.19-43 [ www.archiwa.gov.pl Archeion]; A.Górak, Rosyjska kancelaria akt spraw w urzędach lubelskiej gubernialnej administracji ogólnej w latach 1867- 1918, Lublin 2008, s.306-337

4. Archiwa przechowujące źródła do historii XIX wieku. Archiwa cyfrowe gromadzące źródła do historii XIX wieku.

5. Akty notarialne jako źródło historyczne.

A. Notariat jako instytucja. B. Rodzaje aktów notarialnych. C. Wartość informacyjna aktów notarialnych.

Literatura: S.Kozak, Kobieta na prowincji galicyjskiej w świetle akt notarialnych 1871-1914. Studium historyczno-źródłoznawcze, Rzeszów 2013 (fragmenty, analiza testamentów)

6. Prasa XIX w. Problemy rozwoju.

A. Problem definicji, B. Problemy klasyfikacji, C. Czynniki kształtujące przekaz prasowy – cenzura, wydawca, nakładca, autorzy, czytelnicy, D. Problemy klasyfikacji twórczości prasowej, E. Prasa a rozwój technologii.

Literatura (do wyboru): I.Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX-XX w., Warszawa 1990, s.123-147; B.Szyndler, Dzieje cenzury w Polsce do 1980 r., Kraków 1991, s.59-79; W.Wolert, Szkice z dziejów prasy światowej, oprac.redakcyjne S.Dziki, wstęp M.Tyrowicz, wyd.1, Kraków 2005, s.203-248

7. Prasa XIX w. Wybrane czasopisma.

Analiza wybranego tytułu prasowego.

8. Biblioteka jako miejsce przechowywania druków XIX wieku.

9. Metrologia XIX w.

Analiza systemów mierniczych XIX w.

Literatura (do wyboru): I.Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX w., Warszawa 1990, s.80-90; I.Ihnatowicz, A.Biernat, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003,J.Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012, s.172-193

10. Literatura pamiętnikarska XIX w.

A. Pojęcie – literatura pamiętnikarska, B. Klasyfikacja literatury pamiętnikarskiej, C. Problemy interpretacji.

Analiza wybranego fragmentu pamiętnika, dziennika lub wspomnień.

Literatura: A.Cieński, Z dziejów pamiętników w Polsce, Opole 2002, s.11-13, 26-31, 41-47, 60-81; P;Lejeune, „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…” O dziennikach osobistych, przekł. A.Karpowicz, M.i P.Rodakowie, wybór, wstęp i opracowanie P.Rodak, Warszawa 2010, s.186-222, J.Z.Pająk, J.Szczepański, Problemy identyfikacji i interpretacji źródeł pamiętnikarskich z Ziem Zabranych w XIX w. (casus Jana Bispinga i Jana Witorta), w: Polskie dziewiętnastowieczne pamiętniki i listy z Ziem Zabranych – rola i miejsce w badaniach historycznych, red. W.Caban, L.Michalska-Bracha, Warszawa 2017, s.175-190

11. Ikonografia XIX w. Fotografia XIX w.

A. Problemy interpretacji obrazu. B. Problemy interpretacji symbolu. C. Cechy charakterystyczne fotografii XIX w. D. Społeczeństwo w fotografii Karola Beyera.

Analiza wybranych fotografii.

Literatura (do wyboru): K.Lejko, Fotografia w powstaniu styczniowym – jej dzieje i rola, w: Powstanie styczniowe i zesłańcy syberyjscy. Katalog fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego M.St.Warszawy, cz.1. Powstanie styczniowe, oprac.K.Lejko, Warszawa 2004, s.4-29, N.Rosenblum, Historia fotografii światowej, Bielsko-Biała 2005, s.14-37; W.Żdzarski, Historia fotografii warszawskiej, s.9-40; D.Jackiewicz, Karol Beyer: 1818-1877, Warszawa 2012, A.Kulecka, Symbole w powstaniu styczniowym, w: Znaki i symbole w przestrzeni publicznej od średniowiecza do czasów współczesnych, red. A.Jaworska, R.Jop, K.Madejska, Warszawa 2016, s.187-200, Pamiątka buntu od 1860 do 1865, oprac. J.Sikorska – Kulesza przy udziale J.Burdowicza – Nowickiego, Warszawa 2018

12. Kartografia XIX w.

A. Dane zgromadzone na mapach. B. Klasyfikacja map. C. Problemy interpretacji map i ich wykorzystania w badaniach naukowych. D. Repozytoria przechowujące mapy.

Analiza Karty Topograficznej Królestwa Polskiego.

Literatura: H.Bartoszewicz, Rozwój przestrzenny Warszawy w latach 1800-1914 w świetle źródeł kartograficznych, „Kronika Warszawy” 2003 Nr 1-2 / 116-117, s.55-79

13. Epistolografia XIX w.

A. List i jego rola w komunikacji społecznej. B. Motywy pisania listów, C. Rodzaje listów, D. Realna twórczość epistolograficzna a zachowana spuścizna epistolarna.

Analiza listów na podstawie wydawnictw źródłowych.

Literatura: (do wyboru) E.Błażewicz, Podręczniki pisania listów w Polsce w XIX w. jako źródło historyczne, „Studia źródłoznawcze” t.26, 1981, s.175-182; A.Jastrzębski, Czy Bogdan Jański jest autorem listu do…, „Przegląd Historyczny” t.88, 1999, z.2, s.327-330; K.Cysewski, Problem autokreacji w listach Zygmunta Krasińskiego, [w:] Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, Red. J.Sztachelska i E.Dąbrowicz, Białystok 2000, s.73-91, A.Kulecka, List i pamiętnik w środowisku koterii petersburskiej (1841-1845). Refleksje źródłoznawcze, w: Polskie dziewiętnastowieczne pamiętniki i listy z Ziem Zabranych – rola i miejsce w badaniach historycznych, red. W.Caban, L.Michalska-Bracha, Warszawa 2017, s.117-135

14. Obiekt materialny jako źródło historyczne.

A. Problemy badania autentyczności obiektów materialnych, B. Problemy interpretacji.

Wizyta w muzeum.

15. Literatura piękna XIX w.

A. Problemy interpretacji tekstu literackiego.

Analiza wybranego dzieła literackiego lub jego fragmentu.

Literatura: A. Kulecka, "Brühl" Józefa Ignacego Kraszewskiego - literackie studium biurokracji, [w:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t.IV, cz.1-2, red. A.Górak, K.Latawiec, D.Magier, Lublin-Siedlce 2011, s.391-410’ E.Ihnatowicz, Proza Kraszewskiego. Codzienność, Warszawa 2011, s.295-326

16. Epigrafika XIX wieku.

A. Problemy interpretacji źródeł epigraficznych.

Analiza źródeł epigraficznych.

Literatura: A.Biernat, Dziewiętnastowieczne napisy epigraficzne na ziemiach Królestwa Polskiego, Wrocław 1987, s.14-38, literatura uzupełniająca zob w literaturze uzupełniającej nieobowiązkowej.

1. Analiza tekstu źródłowego.

2. Analiza tekstu historiograficznego.

3. Wykład.

4. Dyskusja.

5. Pokaz archiwalny.

6. Wizyta w muzeum.

prof. Alicja Kulecka