Oferta przedmiotowa jednostki Instytut Języka Polskiego

Semestr letni 2025/26

• Konwersatorium - 30 godzin

Konwersatorium służy pogłębieniu wiedzy dotyczącej frazeologii. Poruszone tematy pozwolą na analizę różnych koncepcji frazeologii, omówienie źródeł leksykograficznych prezentujących zasoby frazeologiczne, analizę materiału wywodzącego się z różnych baz danych pod kątem pochodzenia jednostek frazeologicznych, ich funkcji i wykorzystania w przekazach medialnych.

Rok akademicki 2024/25

• Seminarium licencjackie - 60 godzin

Seminarium dotyczy współczesnej polszczyzny, a szczególnie: najnowszej leksyki polskiej. Studenci zdobędą wiedzę oraz umiejętności dotyczące różnych sposobów opisu systemu leksykalnego polszczyzny (w powiązaniu z systemem gramatycznym oraz funkcjonowaniem języka w społeczeństwie). Materiał opisu stanowi najnowsza leksyka polska (nowe jednostki leksykalne - ogólnie, oraz szczegółowo: derywaty słowotwórcze, frazeologizmy, elementy socjolektu, różnych typów dyskursu). Celem jest przygotowanie studentów do pisania językoznawczej pracy licencjackiej poświęconej polszczyźnie współczesnej/ najnowszej.

Semestr zimowy 2024/25

• Ćwiczenia - 6 godzin

Semestr zimowy 2025/26

• Ćwiczenia - 6 godzin

Podczas zajęć omówimy:

1. poradniki, słowniki i strony internetowe pomocne w pracy nad formułowaniem (i redagowaniem) poprawnych językowo tekstów;

2. poradniki pomoce w upraszczaniu tekstów;

3. aplikacje automatyzujące proces upraszczania tekstów;

4. rodzaje źródeł (np. podkasty, vlogi, blogi, strony internetowe) wiedzy na temat prostego języka;

5. specjalistyczne słowniki (tradycyjne i online) pomocne w pracy nad tekstami w języku polskim.

Ćwiczenia w trybie zdalnym.

Rok akademicki 2024/25

• Seminarium magisterskie - 60 godzin

Na seminarium zapraszamy osoby zainteresowane szeroko rozumianą onomastyką, m.in. antroponimią, toponimią, mikrotoponimią, urbanonimią czy chrematonimią. Na pewno znajdą na nim coś dla siebie wszyscy, którzy zastanawiają się:

• dlaczego Aleksandra to Ola, a nie Ala?

• dlaczego małego Zbigniewa nazywamy Zbyszkiem, a nie Zbiszkiem?

• jakie jest najpopularniejsze nazwisko w Polsce i dlaczego akurat to?

• od czego pochodzi nazwa miejscowości Zimna Wódka?

• jakie gry językowe podejmują twórcy nazw sklepów z używaną odzieżą?

Różne typy onimów będziemy podczas zajęć analizować zarówno w aspekcie diachronicznym, jak i synchronicznym. Spojrzymy na ich współczesność i historię. Szczególną uwagę poświęcimy funkcjonowaniu nazw własnych w rzeczywistości pozajęzykowej; uwzględnimy perspektywę socjolingwistyczną, psycholingwistyczną, geograficzno-historyczną i kulturową.

Semestr zimowy 2024/25

• Ćwiczenia - 15 godzin

Semestr zimowy 2025/26

• Ćwiczenia - 15 godzin

Zapoznanie studentów z terytorialnym zróżnicowaniem polszczyzny na tle innych odmian języka, cechami poszczególnych dialektów polskich (także poza granicami kraju).

Semestr zimowy 2024/25

• Konwersatorium - 30 godzin

Na zajęciach tych są referowane i dyskutowane tematy z zakresu szeroko rozumianej semantyki.

Zamierzamy omawiać wybrane zagadnienia z obszernych tematów badawczych, zwłaszcza rozwijanych w ramach językoznawstwa kognitywnego i funkcjonalnego.

Poruszana problematyka wiąże się z badaniami autorskimi referentów (pracowników, doktorantów, studentów), wykorzystujących dorobek lingwistyki polskiej i światowej.

W zależności od tematu badania te - podstawowo językoznawcze - nawiązują do wybranych nurtów filozoficznych, a także wskazują na związki z wybranymi obszarami kultury.

Semestr letni 2024/25

• Ćwiczenia - 6 godzin

Semestr letni 2025/26

Ćwiczenia w trybie zdalnym. Zajęcia dotyczą idei dostępności w Polsce: podstaw prawnych, podmiotów, których dotyczą obowiązki w tym zakresie, zadań koordynatorów dostępności. Słuchacze poznają zasady tworzenia dostępnych dokumentów i stron internetowych (m.in. WCAG, ETR, deklaracja dostępności), a także systemy ułatwiające komunikację osobom ze szczególnymi potrzebami (m.in. PJM, pętla indukcyjna, audiodeskrypcja, czytniki ekranu, tekst alternatywny).

Rok akademicki 2024/25

• Ćwiczenia - 60 godzin
• Wykład - 30 godzin

Rok akademicki 2025/26

• Ćwiczenia - 60 godzin
• Wykład - 30 godzin

Studenci zdobędą wiedzę na temat procesów i zmian zachodzących w języku polskim od czasów najdawniejszych po współczesność. Nauczą się także interpretować interpretować współczesny kształt języka polskiego przez pryzmat dawnych procesów fonetycznych i fleksyjnych.

Studenci opanują podstawowy warsztat terminologiczny z zakresu gramatyki historycznej języka polskiego, a przede wszystkim nauczą się samodzielnie rekonstruować wybrane formy (pod względem fonetycznym) i opisywać kluczowe dla polszczyzny zjawiska fleksyjne.

Rok akademicki 2024/25

• Ćwiczenia - 60 godzin
• Wykład - 60 godzin

Rok akademicki 2025/26

• Ćwiczenia - 60 godzin
• Wykład - 60 godzin

Na wykładzie w pierwszym semestrze omawiane są zagadnienia fonetyki, fonologii, podstawowe pojęcia morfologii, w tym tradycyjnych części mowy i kategorii gramatycznych, słowotwórstwa oraz paradygmatyki fleksyjnej. W drugim semestrze przedmiotem wykładu są nowsze klasyfikacje części mowy, zależności między kategoriami gramatycznymi oraz cały kurs składni.

Na ćwiczeniach poświęca się więcej czasu: klasyfikacji głosek oraz grup spółgłoskowych, segmentacji tekstu na morfy, analizie słowotwórczej podstawowych kategorii derywatów rzeczownikowych, rozpoznawaniu tradycyjnych części mowy, tradycyjnej analizie składniowej zdań pojedynczych i złożonych według zasad składni Klemensiewicza, analizie związków akomodacyjnych oraz konotacyjnych w zdaniu oraz rozpoznawaniu schematów składniowych.

Semestr zimowy 2025/26

• Ćwiczenia - 30 godzin
• Wykład - 30 godzin

WYKŁAD, wspólny dla wszystkich, wprowadza w zagadnienia semantyki i pragmatyki językoznawczej, dziedziny językoznawstwa bardziej skomplikowane niż opis kategorii gramatycznych i reguł składniowych. Język jest traktowany jako budulec myśli i interakcji w analizie kognitywnej i kulturowej. Omawiane są też najnowsze tendencje w interpretacjach społecznych języka i zmianach inkluzywnych. Podstawą analizy będą współczesne zasoby korpusowe polszczyzny i narzędzia technologii językowej.

Tematyka ĆWICZEŃ jest zróżnicowana, zależnie od prowadzącego zajęcia. Omawiane na nich są wybrane zagadnienia z zakresu gramatyki, pragmatyki i semantyki leksykalnej współczesnej polszczyzny (częściowo jako rozwinięcie wątków omawianych w ramach przedmiotu GOJP).

Opisy ćwiczeń znajdują się w sylabusach dla poszczególnych grup na dany rok akademicki.

Semestr zimowy 2024/25

• Ćwiczenia - 30 godzin
• Wykład - 30 godzin

Przedmiot ma na celu zapoznanie studentów z dziejami polszczyzny i najważniejszymi tendencjami w jej rozwoju.

Semestr zimowy 2025/26

• Kurs internetowy - 30 godzin

Prosty język (ang. plain language) to standard komunikacyjny, dzięki któremu odbiorca rozumie tekst po pierwszej lekturze, z łatwością znajduje w nim potrzebne informacje i bez problemu wykorzystuje je w praktyce. Taki sposób pisania tekstów urzędowych z powodzeniem funkcjonuje od połowy XX wieku w wielu państwach europejskich i Stanach Zjednoczonych. W 2010 roku pojawił się również w Polsce, a od kilku lat wdrażają go liczne instytucje publiczne i firmy większego i mniejszego sektora.

Podczas zajęć omówimy szczegółowe zagadnienia dotyczące prostego języka i dostępności komunikacyjnej, między innymi:

• historię prostego języka na świecie i w Polsce,

• różnice między prostym językiem a tekstem łatwym (ETR),

• zasad prostego języka,

• prostego języka w bankowości, urzędach i na uczelni.

Nauczymy się podstaw upraszczania tekstów. Poznamy też narzędzia, aplikacje i słowniki, które specjaliści od prostego języka i redaktorzy wykorzystują w codziennej pracy z tekstami oficjalnymi.

Semestr zimowy 2025/26

• Konwersatorium - 30 godzin

Celem konwersatorium jest zapoznanie uczestników z różnymi formami obecności języka w medycynie (i medycyny w języku) oraz zainteresowanie interdyscyplinarnym obszarem badawczym, wyznaczonym przez zbliżenie medycyny i humanistyki. Podczas zajęć poznamy m.in. podstawowe pojęcia komunikacji medycznej i poszukamy najważniejszych językowych aspektów relacji między pacjentem i personelem medycznym. Zastanowimy się nad tym, jak „zwykli ludzie” (którzy są lub bywają pacjentami) mówią o kluczowych zjawiskach kojarzonych z medycyną (choćby takich jak: choroba, zdrowie, ból i inne wrażenia fizyczne), jakich środków dostarcza im system języka polskiego i czy/jak ich język różni się od języka medycyny jako nauki. Szczególną uwagę poświęcimy metaforze i jej funkcjom: w medycynie, w komunikacji medycznej i w doświadczaniu choroby. Wreszcie będziemy czytać i analizować wybrane teksty w nurcie medycyny narracyjnej (w ujęciu Rity Charon).

Rok akademicki 2025/26

• Seminarium magisterskie - 60 godzin

Na seminarium będą omawiane najważniejsze zagadnienia z teorii tekstu. Celem zajęć jest zdobycie dodatkowej wiedzy na ten temat oraz kształcenie umiejętności korzystania z polskiej i obcej literatury fachowej. Studenci zapoznają się także z podstawami metodologii pracy naukowej w dziedzinie językoznawstwa oraz z zasadami pisania pracy magisterskiej.

Semestr zimowy 2024/25

• Ćwiczenia - 30 godzin

Semestr zimowy 2025/26

• Ćwiczenia - 30 godzin

Zajęcia poświęcone są analizie językowych uwarunkowań przekładu, zwłaszcza tekstu literackiego i tekstu naukowego z dziedziny nauk humanistycznych. Ich celem jest uwrażliwienie uczestników na obcowanie z tekstem przetłumaczonym. W ramach zajęć pokazuje się miejsce literatury przełożonej w systemie literatury, wpływ przekładów na kształtowanie się języka narodowego, ale przede wszystkim problemy, jakie stwarzają przekładowi różnice między językiem źródłowym a docelowym. Zajęcia składają się z bloków tematycznych poświęconych bardziej szczegółowym zagadnieniom: 1. oddanie warstwy dźwiękowej (onomatopeje, kalambury, aliteracje), 2. problemy związane ze strukturą kategorii morfologicznych i ich wartości, wykorzystaniem środków składniowych, grami językowymi, 3. różnymi obyczajami dotyczącymi różnych typów przekładów (np. naukowego, artystycznego, prasowego dla dzieci, dla dorosłych) oraz stylizacją czy wykorzystaniem gwar, żargonu itp.