Geoarcheologia

fakultatywne

Wykład składa się z czterech części tematycznych. Pierwsza z nich stanowi wprowadzenie do przedmiotu badań archeologicznych i geoarcheologicznych. W jej ramach zostaną omówione obecne podziały chronologiczne oraz periodyzacja dziejów cywilizacji człowieka (od paleolitu po średniowiecze) w aspekcie zmian środowiskowych i klimatycznych zachodzących w plejstocenie i holocenie, ze szczególnym naciskiem na klimatostratygrafię tego ostatniego. Druga część wykładu jest wprowadzeniem do metodyki współczesnych badań archeologicznych w kontekście chronologicznym, tej. od epoki kamienia do epoki żelaza. Trzeci blok wykładu jest wprowadzeniem do metodyki terenowych i laboratoryjnych badań geoarcheologicznych. Czwarty blok tematyczny jest prezentacją wybranych wyników badań geoarcheologicznych na różnych stanowiskach archeologicznych, położonych zarówno w kraju, jak i zagranicą.

Geoarcheologia jest dyscypliną interdyscyplinarną, od kilkunastu lat dynamicznie rozwijającą się w ramach archeologii. Zajmuje się rekonstrukcją warunków środowiska naturalnego, w którym żył i które zmieniał człowiek w trakcie swojej ewolucji. W metodologii badawczej geoarcheologia wykorzystuje wiedzę z zakresu archeologii, geologii, geofizyki, geomorfologii, sedymentologii, klimatologii oraz innych nauk pokrewnych.

Wykład składa się z czterech części tematycznych.

1. Pierwsza z nich stanowi wprowadzenie do przedmiotu badań archeologicznych i geoarcheologicznych. W jej ramach zostaną omówione obecne podziały chronologiczne oraz periodyzacja dziejów cywilizacji człowieka (od paleolitu po średniowiecze) w aspekcie zmian środowiskowych i klimatycznych zachodzących w plejstocenie i holocenie, ze szczególnym naciskiem na klimatostratygrafię tego ostatniego. W tej części wykładu zostaną także uwypuklone relacje pomiędzy zmianami klimatu a rozwojem i upadkiem wielkich cywilizacji starożytnych (Egipt, Mezopotamia, Harappa w Indiach, Rzym), co stanowi domenę rozwijającej obecnie nowej subdyscypliny geoarcheologii określanej jako archeoklimatologia.

2. Druga część wykładu jest wprowadzeniem do metodyki współczesnych badań archeologicznych. Zostaną omówione obowiązujące obecnie regulacje, procedury oraz metody eksploracji stanowisk archeologicznych, zróżnicowanych zarówno geograficznie (Europa, Afryka, Azja), jak i chronologicznie (epoka kamienia, brązu i żelaza).

3. Trzeci blok wykładu jest wprowadzeniem do metodyki terenowych i laboratoryjnych badań geoarcheologicznych. W jego ramach zostaną omówione najbardziej przydatne metody geologiczne, geomorfologiczne, sedymentologiczne, geofizyczne, umożliwiające rekonstrukcję warunków środowiska człowieka w przeszłości oraz pomocne w rozróżnieniu warstw kulturowych (archeologicznych) i naturalnych. Określenie pozycji danej warstwy (jednostki) w stratygrafii archeologicznej i jednoczesne odtworzenie środowiska jej sedymentacji w kontekście danego typu stanowiska archeologicznego. Rozpoznanie procesów postsedymentacyjnych w stanowiskach archeologicznych oraz identyfikacja tzw. calca. Określanie składu i pochodzenia wybranych surowców kamiennych i ceramicznych.

4. Czwarty blok tematyczny jest prezentacją wybranych wyników badań geoarcheologicznych na różnych stanowiskach archeologicznych, położonych zarówno w kraju, jak i zagranicą.

Czopek, S. 1998. Kamień, brąz, żelazo. Rzeszów 1998.

Goldberg P., Macphail R.I. 2006. Practical nad theoretical geoarcheology. Blackwell.

Herz N., Garrison E.G.1998. Geological Methods for Archaeology, Oxford.

Kozłowski J.K., Kozłowski S. 1983. Człowiek i środowisko w pradziejach. Warszawa.

Lindner L. (red.), 1992. Czwartorzęd: osady, metody badań, stratygrafia. Warszawa.

Ławecka D. 2003. Wstęp do archeologii, Warszawa – Kraków.

Mycielska-Dowgiałło E. (red), 1998. Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Warszawa.

Mycielska-Dowgiałło E. (red.), 2001. Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny osadów. Warszawa.

Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.), 1995. Badania osadów czwartorzędowych, wybrane metody i interpretacja wyników. Warszawa.

Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.), 2009. Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku. Warszawa.

Pelisiak A., Gębica P. 2007. Podstawy geomorfologii i gleboznawstwa dla archeologów. Rzeszów.

Pollard A.M. 1999. Geoarchaeology: an introduction. W: A.M. Pollard (ed.), Geoarchaeology: explorations, environments, resources. Geological Society Special Publications 165.

Racinowski R., Szczypek T. 1985. Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Renfrew A.C. 1976. Archaeology and the Earth Sciences. W: D.A. Davidson, M.L. Shackley (eds), Geoarchaeology: Earth Science and the past. London.

Schönwiese Ch.D. 1997. Klimat i człowiek. Warszawa 1997.

Starkel L. 1977. Paleogeografia holocenu. Warszawa.

Wilson L. 2011. The role of geoarchaeology in extending our perspective. Geological Society, London, Special Publications 352.

Po ukończeniu przedmiotu student posiada:

Cel:

1. Znajomość podstawowego warsztatu badawczego i metodyki badań archeologicznych, aby móc współpracować z archeologami na różnych typach stanowisk archeologicznych oraz rozumieć ich problemy i potrzeby badawcze

2. Znajomość podstawowej terminologii archeologicznej i geoarcheologicznej

3. Znajomość podziałów chronologicznych oraz podstawowa wiedza na temat głównych okresów rozwoju kultury materialnej człowieka

4. Znajomość metodyki badań geoarcheologicznych

5. Znajomość najbardziej przydatnych metod geoarcheologicznych służących rekonstrukcji warunków dawnego środowiska, w którym bytował człowiek

Efekty:

1. Umiejętność odpowiedniego zaplanowania i doboru metodyki badań paleośrodowiskowych w odniesieniu do różnych typów stanowisk archeologicznych

2. Umiejętność rekonstrukcji warunków zmian środowiskowych na danym stanowisku archeologicznym

3. Umiejętność odróżniania i określania różnych typów osadów naturalnych i antropogenicznych występujących w stanowiskach archeologicznych.

4. Umiejętność poprawnego zaplanowania poboru próbek osadów oraz lokalizacji sond ręcznych i mechanicznych

5. Wykształcenie umiejętności korelacji stratygrafii geologicznej z archeologiczną periodyzacją dziejów

6. Zdobycie umiejętności sporządzania ekspertyz geologicznych na potrzeby archeologii

Podstawy

1. Student jest przygotowany do współpracy z archeologami w terenie i w laboratorium.

2. Docenia znaczenie geoarcheologii i archeologii w badaniach czwartorzędu i paleoklimatu, szczególnie w odniesieniu do holocenu.

Zaliczenie przedmiotu odbywa się na podstawie testu sprawdzającego wiedze z wykładu, czas pisania 60 minut.

W ROKU AKAD. 2019/2020, ZE WZGLĘDU NA COVID-19 KRYTERIA OCENIANIA I ZALICZANIA USTALA PROWADZĄCY ZAJ ĘCIA. PODAJE JE DO WIADOMOŚCI STUDENTÓW NA MIN. 10 DNI PRZED TERMINEM ZALICZENIA.

brak