Podmioty, idiolekty i metody badań literaturoznawczych

fakultatywne

Zapraszam na zajęcia z metodologii literaturoznawstwa, podczas których będziemy z uporem sytuować się w szczelinie między konstruowaną wiedzą, konstruowaniem metod badawczych a uwikłaniem w niepewność co do punktów orientacyjnych. Trzeba nieustannie zadawać sobie pytanie: w oparciu o jakie strategie powinny przebiegać procesy konstytuowania mnie samego jako podmiotu badawczego oraz wytwarzania przedmiotu mojego badania. A także: jak – w obliczu wymagań instytucjonalnych związanych z pisaniem rozprawy doktorskiej – wypracować własny idiolekt? …by w decydującym momencie być gotową_ym do pozostawienia własnych odcisków w pisanym dziele. …by we właściwej chwili dokonać nieoczekiwanego odchylenia z wytyczonej oznakami autorytetu ścieżki. …by dokonać wymyku.

Rozprawiając o metodzie, Kartezjusz pisał: „Od samego dzieciństwa byłem chowany na naukach humanistycznych, a ponieważ przekonywano mnie, że przy ich pomocy można zdobyć jasną i pewną wiedzę o wszystkim, co jest w życiu przydatne, niezmiernie pragnąłem przyswoić je sobie. Z chwilą jednak, gdy ukończyłem cały ten kurs nauk, którego opanowanie wprowadza zazwyczaj do grona uczonych, całkowicie zmieniłem zdanie. Poczułem się bowiem uwikłany w takie mnóstwo wątpliwości i błędów, że zdawało mi się, iż jedyną korzyścią, którą odniosłem z mych usiłowań kształcenia się, było coraz pełniejsze wykrywanie własnej niewiedzy. A przecież przebywałem w jednej najsłynniejszych szkół Europy” [przeł. W. Wojciechowska].

Z kolei Derrida, odpowiadając na pytania po swoim słynnym referacie w Baltimore w 1966 roku, mówił: „Sam się zastanawiałem nad tym, czy wiem, dokąd zmierzam. […] staram się precyzyjnie sytuować w punkcie, z którego już nie wiem, dokąd zdążam. […] nie rozumiem, dlaczego powinienem wyrzec się lub dlaczego ktokolwiek powinien wyrzec się radykalizmu krytycznej pracy pod takim pretekstem, że stawia on na szali sterylizację nauki, człowieczeństwa, postępu, genezy znaczenia itd. Wierzę, że ryzyko sterylności, a także sterylizacji, zawsze było ceną klarowności” [przeł. Ł. Wróbel].

Zapraszam na zajęcia z metodologii literaturoznawstwa, podczas których będziemy z uporem sytuować się w szczelinie między konstruowaną wiedzą literaturoznawczą, konstruowaniem metod badawczych a uwikłaniem w wątpliwości i niepewność co do punktów orientacyjnych. Podchodząc z nieufnością do gramatyk rozmaitych metod, nurtów i szkół literaturoznawczych, z ostrożnością wobec osadzania się języków krytycznych w klarowności, trzeba nieustannie zadawać sobie pytanie: w oparciu o jakie strategie powinny przebiegać procesy konstytuowania mnie samego jako podmiotu badawczego oraz wytwarzania przedmiotu mojego badania. Czyje styl myślowy oraz pisarski uwodzą mnie i dlaczego, a także jak – w obliczu wymagań instytucjonalnych związanych z pisaniem rozprawy doktorskiej – wypracować własny idiolekt? Ukonstytuować się jako podmiot badawczy, oznacza m.in. nabyć umiejętność podchodzenia problemu, tropienia implikacji, postępowania po śladach (czyich: autora, pisarza, badacza, tekstu, innych śladów?), by w decydującym momencie być gotową_ym do postawienia kontrasygnaty, pozostawienia własnych odcisków rozsianych po pisanym dziele. Oznacza pozostawać wierną_ym strategii, metodzie, by móc dokonać we właściwej chwili nieoczekiwanego odchylenia, zboczenia z wytyczonej oznakami autorytetu ścieżki. Dokonać wymyku.

Zasadą samoświadomej pracy (w tym pracy badawczej, naukowej), jest zawsze kształtowanie rzeczy (w tym np. przedmiotu badawczego). Jak zatem swoje przedmioty badawcze wytwarzały_li i kształtowały_li te/ci o nazwiskach na A (Appadurai), B (Bennett, Butler), C (Cixous), D (Deleuze), poprzez L (Lacan) i M (Massumi) aż do S (Spivak) czy W (White)? W oparciu o jakie strategie i techniki dokonywały_li ukonstytuowania siebie jako podmiotów badawczych te/ci o nazwiskach zaczynających się na A (Auerbach), B (Barthes, Braidotti), poprzez D (Derrida), F (Foucault), G (Greenblatt) oraz L (Lacoue-Labarthe, Latour), aż do przynajmniej M (de Man) i S (Sartre, Showalter)?

Rozstęp między wiedzą a metodą pozwala zadać powyższe pytania, a także poddać otwierane nimi horyzonty metodycznemu wątpieniu – bez wytyczonych drogowskazów, nie zawsze z gotową wiedzą, ku czemu zdążamy.

Wybrane publikacje np. Arjuna Appaduraia, Ericha Auerbacha, Jane Bennett, Rolanda Barthesa, Judith Butler, Rosi Braidotti, Hélène Cixous, Gillesa Deleuze’a, Jacquesa Derridy, Michela Foucault, Stephena Greenblatta, Julii Kristevej, Jacquesa Lacana, Philippe’a Lacoue-Labarthe’a, Brunona Latoura, Paula de Mana, Jeana-Paula Sartre’a, Elaine Showalter, Gayatri Ch. Spivak, Haydena White’a

Lektury na poszczególne zajęcia będą wybierane w zależności od przebiegu spotkań.

Wiedza – absolwent_ka zna i rozumie (P8S_WG; P8S_WK):

- w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów – światowy dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe – właściwe dla literaturoznawstwa

- główne tendencje rozwojowe literaturoznawstwa współczesnego

- metodologię badań naukowych w obrębie literaturoznawstwa

- fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy literaturoznawstwa

- zasady tworzenia i rozwoju różnych form transferu wiedzy i komercjalizacji wyników badań

Umiejętności – absolwent_ka potrafi (P8S_UW; P8S_UK; P8S_UU):

- wykorzystywać wiedzę z różnych dyscyplin nauk humanistycznych (w tym literaturoznawstwa) do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk humanistycznych (w tym literaturoznawstwa), właściwie rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować; formułować hipotezę badawczą oraz wnioskować na podstawie wyników badań naukowych

- dokonywać krytycznej analizy i oceny wyników badań naukowych, działalności eksperckiej i innych prac o charakterze twórczym oraz ich wkładu w rozwój wiedzy

- transferować wyniki działalności naukowej w obrębie nauk humanistycznych do sfery gospodarczej i społecznej

- komunikować się na tematy specjalistyczne w stopniu umożliwiającym aktywne uczestnictwo w międzynarodowym środowisku naukowym w obrębie nauk humanistycznych

- upowszechniać wyniki działalności naukowej, także w formach popularnych

- uczestniczyć w dyskursie naukowym w obrębie nauk humanistycznych

- inicjować debatę

- samodzielnie planować i działać na rzecz własnego rozwoju oraz inspirować i organizować rozwój innych osób

Kompetencje społeczne – absolwent_ka jest gotów_owa do (P8S_KK; P8S_KO; P8S_KR):

- samodzielnej i krytycznej oceny dorobku w ramach literaturoznawstwa

- krytycznej oceny własnego wkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej (w tym literaturoznawstwa) oraz prowadzenia dyskusji, formułowania merytorycznych argumentów, wypowiadania swoich racji z zachowaniem szacunku dla innych, prezentuje postawę otwartości na właściwy dla różnych nauk humanistycznych typ refleksji z poszanowaniem odmiennych poglądów

- uznania priorytetu wiedzy w rozwiązaniu problemów badawczych, poznawczych i praktycznych, w obrębie dyscyplin humanistycznych (w tym literaturoznawstwa), z zachowaniem szacunku dla standardów pracy i debaty naukowej

- podejmowania inicjatyw i organizacji działalności na rzecz środowiska społecznego

- podtrzymania i rozwijania etosu środowisk badawczych, w tym: prowadzenia badań w sposób niezależny, z uwzględnieniem istniejących ograniczeń wynikających np. ze względów finansowych lub infrastrukturalnych, respektowania zasad publicznej własności wyników badań naukowych z uwzględnieniem reguł ochrony własności intelektualnej, ze świadomością potrzeby przestrzegania zasad etyki zawodowej

Zajęcia nie są oceniane na stopień; zaliczenie doktorant_ka uzyskuje na podstawie obecności, przygotowania się do zajęć (lektura zadanych lektur, a także wszelkich innych) oraz aktywności podczas spotkań.

Dopuszczalne są dwie nieobecności podlegające usprawiedliwieniu.

Zaliczenie poprawkowe – rozmowa z prowadzącym o lekturach omawianych podczas zajęć.