(in Polish) Metodologia badań historycznojęzykowych

Celem zajęć jest przedstawienie podstaw teoretycznych i wybranych kierunków metodologiczno-badawczych językoznawstwa diachronicznego. Zajęcia mają za zadanie pokazanie historii języka w ujęciu inter- oraz transdyscyplinarnym, jako dziedziny otwartej na metodologiczne alianse z innymi dyscyplinami humanistycznymi. Po omówieniu ogólnych pojęć, takich jak innowacja, zmiana, trwanie, ciągłość czy brak zmiany (wraz z różnymi możliwościami interpretacji braku zmiany), planowane są konwersatoria i warsztaty prowadzone przez czynnych historyków języka z kilku wydziałów filologicznych (w tym semestrze będą to zajęcia prowadzone przez polonistę, germanistę i anglistę). W trakcie zajęć nacisk zostanie położony zarówno na zagadnienia teoretyczne, jak i praktyczne umiejętności, dotyczące m.in. pracy ze źródłem dawnym, wybranym zagadnieniom edycji, zastosowania korpusów, dynamicznej interpretacji faktów historycznych stosowanych w praktyce historycznojęzykowej.

The Exeter Anthology of Old English Poetry. The Exeter DVD. 2006. University of Exeter Press. Muir, B. J. (ed.); (software N. Kennedy).

A Digital Facsimile of Oxford, Bodleian Library MS Junius 121. Oxford: Bodleian Library. 2004. Muir, B. J. (ed.); (software N. Kennedy).

Opracowania (wybrane fragmenty):

Clements, R. and T. Graham, 2007. Introduction to Manuscript Studies. Cornell University Press.

De Hamel, Ch. 2016. Meetings with Remarkable Manuscripts. Allen Lane.

Gehin, P. 2008. Jak czytać średniowieczny rękopis. (tłum. Beaty Spieralskiej). Warszawa.

Lass, R. 1997. Historical Linguistics and Language Change. Cambridge Univerity Press.

Robinson, F. 1994. The editing of Old English. Oxford: Blackwell.

Stussi, A. 2011. Wprowadzenie do edytorstwa i tekstologii. (tłum. Mateusz i Piotr Salwa). Gdańsk. Słowo/obraz terytoria.

***

Literatura do wyboru

Badania diachroniczne w Polsce II. Między współczesnością a przeszłością, red. A. Krzyżanowska, M. Posturzyńska-Bosko, P. Sorbet, Lublin 2016.

Bajerowa I. (red.) Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939-1945), Warszawa 1996.

Bajerowa I., Czy i jak historia języka może skorzystać z propozycji kognitywizmu?, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37-44

Bajerowa I., Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.

Bajerowa I., Polski język ogólny XIX wiek, t. 1. Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, t. 2. Fleksja, t. Składnia. Synteza, Katowice 1986, 1992, 2000.

Bajerowa I., Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” XLIX, 1969, s. 81-103.

Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Wyd. 2 uzup., Lublin 2007.

Bartmiński J., Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej, [w:] Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań 5. Tekstologia, cz. I, red. Bartmiński J. i S. Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin 2004, s. 9–24.

Bartmiński J., Kontekst założony, historyczny, czy kreowany, [w:] Polska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa 2008, s. 56–67.

Bartmiński J., Jak opisywać gatunki mowy, [w:] Język a kultura, t. 23. Akty i gatunki mowy w perspektywie kulturowej, red. A. Burzyńska-Kamieniecka, Wrocław 2012, s. 13–32.

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., Tekstologia, Warszawa 2009.

Beaugrande de R., Dressler W.U., Wstęp do lingwistyki tekstu, tłum. A. Szwedek, Warszawa 1990.

Blair A.M., Too Much to Know. Managing Scholarly Information before the Modern Age, New Haven–London 2010.

Bobrowski I., Wiedza historycznojęzykowa a dwudziestowieczne paradygmaty lingwistyczne, [w:] Synchronia – diachronia. Materiały z konferencji „Problematyka historycznojęzykowa we współczesnym językoznawstwie i jej miejsce w dydaktyce”, pod red. M. Wojtyły-Świerzowskiej, Kielce 1999, s. 29-38.

Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.

Bogusławski A., Drzazgowska E., Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne, Warszawa 2016, t. 2, rozdz. 4. Różnorodność i zmienność języków, zwłaszcza podrozdz. 1. Różnorodność języków. Pokrewieństwo języków i ich zróżnicowanie genealogiczne, s. 703-728, oraz podrozdz. 3. Zmiany w języku, s. 744-768.

Borawski S., Odmiana języka i gatunek mowy jako pojęcia sterujące w opisie dziejów języka, [w]: Zielonogórskie seminaria polonistyczne 2005, red. S. Borawski, M. Hawrysz, Zielona Góra 2006, s. 11–30.

Brückner A., Zasady etymologii słowiańskiej, „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, Kraków 1917.

Brzozowska M., Etymologia i konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin 2009.

Budrowska K., „Tekst kanoniczny”, „intencja twórcza” i inne kłopoty. Z zagadnień terminologicznych tekstologii edytorstwa naukowego, „Pamiętnik Literacki” 2006, 97, z. 3, s. 109–121.

Büntig K.-D., Wstęp do lingwistyki, tłum. E. Tomczyk-Popińska, Warszawa 1989.

Danielewiczowa M., Dosięgnąć przedmiotu. Rzecz o Ferdynandzie de Saussurze, Warszawa 2016.

Dawne ortografie, gramatyki i podręczniki języka polskiego. Internetowe kompendium edukacyjne, red. nauk. W. Decyk-Zięba, A. Kępińska, M. Kresa, A. Piotrowska, I. Stąpor, Warszawa 2014, www.gramatyki.uw.edu.pl

Deptuchowa E., Informacja o badaniach zespołowych prowadzonych w Zakładzie Historii Języka Polskiego Instytutu Języka Polskiego, „LingVaria" V, nr 2 (10), 2010, s. 237-240.

Dubisz S., Dzieje języka polskiego jako problem badawczy w pracy historyka języka, „Poradnik Językowy” 2009, z. 3, s. 19–34.

Dubisz S., Językoznawcze studia polonistyczne (pisma wybrane, uzupełnione, zmienione), t. 4. Historia języka polskiego, Warszawa 2016 (głównie rozdz. 1. Historia języka i językoznawstwa, s. 13-54).

Dunaj B., Perspektywy badań historycznojęzykowych, „LingVaria” 2(10), 2010, s. 53-57.

Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. Jerzy Rusek, Wiesław Boryś, Leszek Bednarczuk, Kraków 2002.

Florczak Z., Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Studia z dziejów teorii języka i gramatyki, Wrocław 1978.

Grucza S., Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego, Warszawa 2013 (pdf.) https://portal.uw.edu.pl/documents/7732735/0/SN+2.+Sambor+Grucza+-+Od+lingwistyki+tekstu+do+lingwistyki+tekstu+specjalistycznego.pdf.

Górski K., Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Warszawa 1975 (wybrane rozdziały).

Górski K., Kuraszkiewicz W., Pepłowski F., Saski S., Taszycki W., Urbańczyk S., Wierczyński , S., Woronczak J., Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, cz. II: Teksty nowożytne do połowy XVIII wieku, Wrocław 1955 (fragmenty).

Heinz A., Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1983.

Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, pod red. Renaty Przybylskiej, Macieja Raka, Agaty Kwaśnickiej-Janowicz, Kraków 2018.

Historia języka polskiego w XXI wieku. Stan i perspektywy, pod red. M. Pastuch i M. Siuciak, Katowice 2018. (wybrane artykuły, np. Bednarczuk L., Polski słownik etymologiczny Profesora Witolda Mańczaka, s. 615-627, Przyklenk J., Pytając o zmianę językową. Językoznawstwo historyczne a socjolingwistyka, s. 44-54, też inne prace).

Jakubowicz M., Z warsztatu badań etymologicznych – od Pokornego do Borysia, „Poradnik Językowy” 2010, nr 7, s. 38-49.

Jankowiak L.A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1. Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, t. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.

Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012.

Karpiński A., Edytorstwo i krytyka tekstu w Polsce u progu XXI wieku. Kontynuacje i wyzwania, [w:] Humanizm i filologia. Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty w kulturze polskiej. Syntezy, t. 2, red. A. Karpiński, Warszawa 2011, s. 491–512.

Karpiński A.,i, Tekst staropolski. Studia i szkice o literaturze dawnej w rękopisach, Warszawa 2003 (Studia Staropolskie. Series Nova, t. 8).

Kiklewicz A., Tęcza nad potokiem… Kategorie lingwistyki komunikacyjnej, socjolingwistyki i hermeneutyki lingwistycznej w ujęciu systemowym, Łask 2010.

Kleszczowa K., Strukturalizm i poststrukturalizm w badaniach historycznojęzykowych, „Biuletyn PTJ” LXVII, 2011, s. 97-115.

Kuhn Th. S., Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, tłum i posłowiem opatrzył S. Amsterdamski, Warszawa 1985.

Kurcz I., Lewicki A., Sambor J., Woronczak J., Słownictwo współczesnego języka polskiego. Listy frekwencyjne, t. 1-5, Warszawa 1974-1977.

Lichaczow D., Rekonstrukcje tekstu, „Pamiętnik Literacki" LXXX7: 1994, z. 2, 8. 207–215.

Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław 2009; pdf. dostępny online.

Łaziński M., Jan Baudouin de Courtenay i Aleksander Brückner, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.

Łozowski P., Panchronia, czyli językoznawstwo bez synchronii, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, pod red. A Pajdzińskiej i P. Krzyżanowskiego, Lublin 1999, s. 25-50.

Markowski A., Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1-2, Warszawa 1990.

Masłej D., Jak rodził się średniowieczny tekst. Tzw. Kazania augustiańskie w perspektywie historycznojęzykowej. Poznań 2020.

Metodologie językoznawstwa: od diachronii do panchronii, pod red. Piotra Stalmaszczyka, Łódź 2018.

Mika T., Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, BPTJ 2012, s. 131–145.

Mika T, , Kazania świętokrzyskie” – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań 2012.

Mika T., Tekst staropolski jako odmienny obiekt badań? W poszukiwaniu narzędzi opisu, „LingVaria 2015, 2(20), s. 235–250.

Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 1975.

Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa pod red. A. Przepiórkowskiego, M. Bańko, R. L. Górskiego, B. Lewandowskiej-Tomaszczyk, Warszawa 2012, http://www.nkjp.pl/settings/papers/NKJP_ksiazka.pdf

Niewiara A., Słowa klucze kultury jako nazwy pojęć wyrazistych o wysokim stopniu utrwalenia a zagadnienia synonimii leksykalnej, „LingVaria”, nr 1 (23) 2017.

Niewiara A., Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI-XIX wieku, Katowice 2000.

Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017.

Paveau M.-A., Sarfati G.-E., Wielkie teorie językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki, przekład I. Piechnik, Kraków 2009.

Podstawy językoznawstwa korpusowego, red. B. Lewandowska-Tomaszczyk, Łódź 2005.

Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002.

Popper K.R., Wszechświat otwarty. Argument na rzecz indeterminizmu, tłum. A. Chmielowski, Kraków 1996.

Prussak M., Kto napisał Odę do młodości, „Teksty Drugie” 1998, z. 5, s. 30–39.

Przepiórkowski A., Górski R. L., Lewandowska-Tomaszczyk B. i Łaziński M., Narodowy Korpus Języka Polskiego, [w:] „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXV, 2009, s. 47-55.

Rybicka-Nowacka H., Dziewiętnastowieczni pionierzy językoznawstwa polskiego, [w:] Slawistyka na przełomie XIX i XX wieku, red. M. Basaj i S. Urbańczyk, Wrocław 1990, s. 19-33.

Saussure F., de, Kurs językoznawstwa ogólnego, przekł. K. Kasprzyk, wstęp i przypisy K. Polański, Warszawa 1991, wyd. 2: Warszawa 2002.

Saussure F., de, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł., wstęp i red. nauk. M. Danielewiczowa, Warszawa 2004.

Siuciak M., Strukturalistyczna koncepcja rozwoju języka wobec przemian współczesnej polszczyzny, [w:] Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, pod red. M. Gębki-Wolak, J. Kamper-Warejko, A. Moroza, Toruń 2014, s. 265-276.

Skarżyński M., W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku, Kraków 2001.

Skudrzykowa A., Urban K., Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Kraków-Warszawa 2000.

Słownik stereotypów i symboli ludowych, koncepcja całości i red. J. Bartmiński, zastępca red. S. Niebrzegowska, t. 1. Kosmos, cz. 1. Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, cz. 2. Ziemia, woda, podziemie, cz. 3. Meteorologia, cz. 4. Świat, światło i metale, Lublin 1996-2012.

Sobotka P., Etymologizowanie i etymologia. Od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej, Warszawa 2015.

Tabakowska E., Kognitywizm po polsku – wczoraj i dziś, Kraków 2004.

Tokarski R., Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2014.

Urbańczyk S., Dwieście lat polskiego językoznawstwa 1751-1950, Kraków 1993.

Urbańczyk S., Językoznawstwo polskie pierwszej połowy XIX wieku, [w:] tegoż Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968, s. 370-412.

Walczak B., Badania w zakresie historii języka (próba syntezy), [w:] Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju, red. nauk. M. Grochowski, Warszawa 2012, s. 99-112.

Walczak B., Dialektologia a językoznawstwo historyczne, [w:] Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2001, s. 17-23.

Rojszczak-Robińska D. (we współautorstwie: Koło Miłośników Historii Języka Polskiego), 2007b, Multimedia a wydawanie tekstów staropolskich. Pytania o przyszłość, [w:] Amoenitates vel lepores philologiae, red. R. Laskowski, R. Mazurkiewicz, Kraków, s.149–159.

Smith L., The Glossa Ordinaria: The Making of a Medieval Bible Commentary, Leiden–Boston 2009.

"Teksty Drugie" Gatunki staropolskie, 2019 z. 2 (online), wybrane artykuły.

Winiarska-Górska Izabela, Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego na język polski (1551–1599) jako gatunek nowożytnej książki formacyjnej, Warszawa 2017.

Winiarska-Górska I., Textus vel contextus – non proprie..., czyli o dawnym rozumieniu tekstu i kontekstu na wybranych przykładach, [w:] Staropolskie spotkania językoznawcze 3., red. D. Rojszczak-Robińska, O. Ziółkowska, Poznań 2018, s. 225-271.

Witosz B., Schematy, wzorce tekstowe, gatunki mowy... O kategoryzacji, kategoriach wypowiedzi językowych i ich modelowaniu, „Przestrzenie Teorii” 2, Poznań 2003, s. 89–102.

Witosz B., Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Katowice 2005.

Witosz B., Dyskurs i stylistyka, Katowice 2009.

Witosz B., Gatunek tekstu wobec „porządku dyskursu”, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 2009, LXV, s. 99–110.

Witosz B., Lingwistyczne koncepcje tekstu wobec wyzwań komunikacji wirtualnej, [w:] Tekst (w) sieci 1. Tekst, język, gatunki, red. D. Ulicka, Warszawa 2009, s. 15–26.

Witosz B., Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji, [w:] Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne, red. W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga, Kraków 2016 s. 19–39.

Wojtak M., Pragmatyczne aspekty analiz stylistycznych tekstów użytkowych, [w:] Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice 2001, s. 38–47.

Wojtak M., Gatunek w formie kolekcji a kolekcja gatunków, [w:] „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 2006, t. 15, s. 143–152.

Wojtak M., O relacjach dyskursu stylu gatunku i tekstu, „Tekst i dyskurs – Text und Diskurs” 2011, nr 4, s. 69–78.

Zajda A., Historia języka polskiego dzisiaj. Możliwości, zadania i postulaty w zakresie badań nad historią słownictwa polskiego, „LingVaria” nr 2 (10), 2010, s. 37–46.

Słuchacz zna i rozumie w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów – dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne różnych metod dydaktycznych stosowanych w językoznawstwa diachronicznego i historii języka oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe z zakresu z lingwistyki diachronicznej [P8S_WG.1].

Student zna i rozumie główne tendencje rozwojowe językoznawstwa diachronicznego [P8S_WG.2].

Wykonanie w terminie zadania zaliczeniowego dostępnego na platformie Kampus UW i uzyskanie wyniku pozytywnego (minimum 60% punktów możliwych do zdobycia).

zasady zaliczania zajęć i przedmiotu (w tym zaliczania poprawkowego):

Terminowe zaliczenie zadania udostępnionego na platformie Kampus UW (istnieje możliwość powtórnego podejścia do zadania zaliczeniowego w terminie sesji poprawkowej)

metody weryfikacji efektów uczenia się:

Wykonanie zadania, w którym należy wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce (zadanie związane z przygotowaniem zajęć dydaktycznych i oceną realizacji efektów kształcenia)

Nie