Podstawowe problemy teoretyczne w socjologii

obowiązkowe

30-godzinny wykład

stosowane metody dydaktyczne: problem-based learning

Sylabus przedmiotu Podstawowe problemy teoretyczne w socjologii

1. Stworzenie socjologii ogłosił w połowie XIX wieku filozof i matematyk August Comte. Zachodnia Europa doświadczała w tamtym okresie gwałtownych zmian, które towarzyszyły wyłanianiu się z ruin porządku feudalnego nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Poczucie utraty kontroli nad sprawami społecznymi stało w jaskrawym kontraście do osiągnięć w „ujarzmianiu” przyrody, dokonywanych dzięki rozwojowi nauk przyrodniczych. Ustanowienie “pozytywnej nauki o spoleczeństwie”, wzorowanej na naukach przyrodniczych, wydawało się oczywistym rozwiązaniem: tylko nauka mogła zapewnić zrozumienie i tym samym opanowanie procesów społecznych. W tym właśnie, założycielskim okresie na przełomie XIX i XX wieku sformułowane zostały podstawowe teoretyczne problemy socjologii. Nigdy nie zostały one rozwiązane – żadna teoria nie uzyskała statusu paradygmatu – i od tamtej pory do dzisiaj w socjologii funkcjonują opozycyjne podejścia, na ogół określane mianem socjologii „rozumiejącej” (interpretatywnej) i „pozytywistycznej” (ilościowej). Tę opozycję można zrozumieć jedynie wracając do źródeł: do założycielskich problemów teoretycznych, które w toku rozwoju naszej dyscypliny stopniowo ulegają zapomnieniu. Właśnie powrotowi do problemów i pytań poświęcony będzie wykład. Poruszać w nim będę następujące tematy:

1.1. Kontekst powołania socjologii, czyli co działo się w Europie Zachodniej na przestrzeni XVII – XIX wieku. Czy „społeczeństwo” jest pojęciem uniwersalnym, czy usytuowanym?

1.2. Mechanistyczny paradygmat nowożytnych nauk przyrodniczych: czy socjologia może (i powinna) być nauką na wzór nauki przyrodniczej? Dwie wizje „społeczeństwa” i fundująca socjologię schizma.

1.3. Natura zjawisk społecznych: koncepcje “figuracji” Norberta Eliasa, „form społecznych” Simmla, „repeated assemblies” Latoura a idea „faktu społecznego” (który należy badać jak rzecz)

1.4. Problem “solidarności”, czyli pytanie o to, co sprawia, że zdolne do niezależnego poruszania się elementy potrafią (i chcą) wieść zbiorowe życie (działać jak „organizm”).

1.5. Pojęcie kultury, idei wartości, sensu i znaczenia. Związki sensu a związki przyczynowe i funkcjonalne.

1.6. Kamień węgielny socjologii: pojęcie “nowoczesności” i „przejścia modernizacyjnego” w teoriach klasyków a w świetle dzisiejszego przeważającego rozumienia. Problem relacji między „tradycyjnym” a „nowoczesnym”.

1.7. “Społeczeństwo” jako hierachicznie zagnieżdżona organizacja (system) versus agregat jednostek.

1.8. Racjonalność I indywidualizm versus moralność i kolektywizm

1.9. Metodologie ilościowe i jakościowe: krytyka

wykład odwołuje się do znanej, klasycznej literatury socjologicznej i podstawowych pojęć

Wiedza: Zna i rozumie:

WG_01 - w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów - światowy dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe – właściwe dla danej dyscypliny w ramach nauk społecznych

WK_01 - fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji z perspektywy nauk społecznych

Umiejętności: Potrafi

UW_01 - wykorzystywać wiedzę z różnych dziedzin nauki, w szczególności z nauk społecznych do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności: - definiować cel i przedmiot badań naukowych w dziedzinie nauk społecznych, formułować hipotezę badawczą, - rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować, - wnioskować na podstawie wyników badań naukowychUW_02 - Dokonywać krytycznej analizy i oceny wyników badań naukowych, działalności eksperckiej i innych prac o charakterze twórczym oraz ich wkładu w rozwój wiedzy

Społeczne kompetencje: Jest gotów do:

KK_01 - krytycznej oceny dorobku w ramach danej dyscypliny w obrębie nauk społecznych

KK_03 - uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych w obrębie danej dyscypliny z zakresu nauk społecznych

opis wymagań związanych z uczestnictwem w zajęciach, w tym dopuszczalnej liczby nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: aktywny udział w dyskusjach; dopuszczalne 3 nieobecności

zasady zaliczania zajęć i przedmiotu (w tym zaliczania poprawkowego): aktywne słuchanie, włączanie się w dyskusje; pisemny esej na zaliczenie

metody weryfikacji efektów uczenia się: zaliczenie pisemne/esej

kryteria oceniania: Umiejętność stawiania (jasno i precyzyjnie) problemów; umiejętność zaplanowania drogi poszukiwania odpowiedzi; wyobraźnia; odwaga intelektualna

-