Biogeography

Przedmiot prezentuje podstawy biogeografii, w tym poszczególne jej części: biogeografię ekologiczną, chorologiczną, historyczną i kulturową oraz zarys zróżnicowania biosfery na biomy.

Przedmiot obejmuje

A - cykl wykładów prezentujących następujące grupy zagadnień.

• Miejsce biogeografii w systemie nauk przyrodniczych oraz najważniejsze pojęcia i terminy;

• Biosfera – powstanie, ewolucja i uwarunkowania oraz systematyczne zróżnicowanie organizmów żywych i różnorodność biologiczna.

• Mapy jako środek wyrazu biogeografii oraz koncepcja potencjalnej roślinności naturalnej, w tym; Przeglądowa mapa potencjalnej roślinności naturalnej Polski.

• Regiony geobotaniczne i krajobrazy roślinne Polski.

• Biogeografia dyspersji.

• Biogeografia ekologiczna, a w tym: wpływ konstytucji ekologicznej gatunków na ich charakterystyki biogeograficzne; wartości wskaźnikowe roślin w zakresie charakterystyk siedliskowych; formy życiowe roślin wg. Raunkiaera; konwergencja i radiacja adaptywna; wpływ klimatu na strefowe układy biosfery.

• Biogeografia chorologiczna, a w tym: - endemizm; zjawisko wikaryzmu; zasady regionalizacji chorologicznych; państwa florystyczne i faunistyczne; elementy florystyczne i faunistyczne; porównania flor i faun regionalnych.

• Biogeografia historyczna, a w tym: metody badań biogeografii historycznej; dryf kontynentów jako jeden z dominujących czynników kształtujących zasięgi grup systematycznych; szybkość zachodzenia procesów ewolucyjnych, ciepły okres trzeciorzędu i wpływ wielkich ochłodzeń plejstoceńskich na biosferę; powstawanie zasięgów; zasięgi reliktowe; ostoje; zasięgi dysjunktywne.

• Biogeografia kulturowa, a w tym: historia i podstawowe formy wpływu człowieka na biosferę; ślady wpływów człowieka na biosferę w diagramach pyłkowych; wpływ człowieka na pokrywę roślinną globu i regionów; synantropizacja flory i roślinności; biogeograficzne aspekty upraw roślin.

• Biomy lądowe świata, a w tym: podział biosfery na podstawowe biomy (lądowe) i ich analiza porównawcza w zakresie produktywności oraz charakterystyka wybranych biomów: wilgotnych lasów równikowych, podzwrotnikowych lasów zrzucające liście w porze suchej, sawanny, półpustyń i pustyń gorących, lasów mangrowych, lasów i zarośli twardolistnych typu śródziemnomorskiego, stepów strefy umiarkowanej, półpustyń i pustyń strefy umiarkowanej, pustyń polarnych, tundry, wysp subantarktycznych, lasotundry, borealnych lasów szpilkowych, lasów liściastych strefy umiarkowanej zrzucających liście na zimę, zimozielonych lasów strefy umiarkowanej.

• Piętra klimatyczno-roślinne w górach Polski i świata.

• Zarys historii biogeografii.

B – ćwiczenia zapoznające z niektórymi metodami badań biogeograficznych, a mianowicie:

• Charakteryzowanie regionów w zakresie potencjalnej roślinności naturalnej.

• Analiza klimatycznych uwarunkowań zasięgu wybranej grupy zbiorowisk roślinnych w Polsce.

Ćwiczenia opracowywane w formie pisemnych raportów, podlegających ocenie.

Podstawowa:

• Kostrowicki A.S. 1999. Geografia biosfery. PWN, Warszawa.

• Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. 2002. Geografia roślin. PWN, Warszawa.

• Udwardy M.D.F. 1979. Zoogeografia dynamiczna. PWN, Warszawa.

• Podbielkowski Z. 1995. Fitogeografia części świata, vol. 1-2. PWN, Warszawa.

• Weiner January (1999) 2003. Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. - Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Uzupełniająca:

• Andrzejewski R., Weigle A. (red.), 2003, Różnorodność biologiczna Polski, NFOŚ, Warszawa.

• Faliński J.B. 1990, Kartografia geobotaniczna, PPWK, Warszawa - Wrocław. Tomy: 1-3.

• Matuszkiewicz J.M. 2001. Zespoły leśne Polski. - Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

• Matuszkiewicz J.M. 2007 Kartowanie roślinności, w: Richling A. (red.) Geograficzne badania środowiska przyrodniczego, PWN, Warszawa

• Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kostrowicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T. 1995. Potencjalna roślinność naturalna Polski Mapa przeglądowa 1:300.000. Arkusze 1-12. - IGiPZ PAN i WZKart, Warszawa.

• Szafer W., Zarzycki K. (red.) 1977. Szata roślinna Polski.- PWN, Warszawa.

• Walter H. 1962. Die Vegetation der Erde in okologischer Betrachtung, Gustav Fischer Verlag, Jena.

• Walter H. 1976. Strefy roślinności a klimat. PWRiL, Warszawa.

• Wtorow P.P., Drozdow N.N. 1981. Biogeografia kontynentów. PWN, Warszawa.

Wiedza:

W01- student opisuje najważniejsze zależności biogeograficzne oraz podstawowe formy zróżnicowania biosfery w skali regionalnej i globalnej,

W02 – student objaśnia najważniejsze aspekty uwarunkowania biosfery przez klimat oraz historię świata żywego,

W03 – student charakteryzuje najważniejsze problemy badawcze biogeografii.

Umiejętności:

U01 - student korzysta z danych kartograficznych i innych archiwalnych dla charakterystyki regionów oraz ich porównywania.

U02 - student analizuje dane archiwalne odnoszące się do obiektów biologicznych, w tym szczególnie mapy geobotaniczne.

U03 – student posiada umiejętność pisemnego opracowywania prostych problemów z zakresu biogeografii.

U04 - student oblicza wybrane wskaźniki ekologiczne.

Kompetencje społeczne:

K01 - student postrzega relacje pomiędzy światem żywych organizmów a warunkami środowiska fizycznogeograficznego,

K02 – student jest otwarty na korzystanie ze zróżnicowanych źródeł danych o środowisku.

W zakresie ćwiczeń raporty podlegają indywidualnej ocenie przez prowadzącego. Średnia wartość z dwu ocen ćwiczeń jest elementem dla oceny końcowej z przedmiotu.

W zakresie treści przedstawionych na wykładach ocena opiera się o sprawdzian przeprowadzany w formie pisemnej, w którym należy udzielić odpowiedzi na 5 wylosowanych w zestawie pytań obejmujących zakres wykładu z podanej wcześniej listy ok. 120 pytań. Ocena 2-5 wynikająca z liczby pytań, na które podano prawidłowe odpowiedzi (za każdą poprawną odpowiedź 1 punkt, za odpowiedzi niepełne ½ punktu).

Punkty (procent prawidłowych Ocena

odpowiedzi)

0-2,5 (0-50%) – niedostateczny (2)

3 (51-60%) – dostateczny (3)

3,5 (61-70%) – dostateczny + (3,5)

4 (71-80%) – dobry (4)

4,5 (81-90%) – dobry + (4,5)

5 (91-100%) – bardzo dobry (5)

Ocena końcowa z przedmiotu jest wyliczana jako średnia wartość oceny łącznej z ćwiczeń i oceny ze sprawdzianu z treści wykładu, przy czym konieczne jest uzyskanie co najmniej dostatecznej oceny zarówno z ćwiczeń, jak i z wykładu.