Agroclimatology

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z: 1/ wpływem klimatu i pogody na wzrost, rozwój i plonowanie roślin uprawnych, 2/ możliwościami wykorzystania tej wiedzy w prowadzeniu działalności rolniczej, 3/ możliwościami melioracji klimatu w skali lokalnej, 4/ najważniejszymi cechami agroklimatu Polski, 5/ wyzwaniami stojącymi przed rolnictwem w warunkach zmieniających się warunków klimatycznych oraz 6/ współczesnymi nurtami badawczymi w agroklimatologii.

W ramach wykładu przedstawione są zagadnienia należące do kilku wątków tematycznych.

Punktem wyjścia jest przedstawienie agroklimatologii jako bardzo ważnej obecnie dziedziny wiedzy, powiązanej z wieloma innymi naukami i wymagającej rozumienia złożonym procesów dokonujących się w środowisku, mającej ogromny potencjał aplikacyjny.

Pierwszym obszernym wątkiem jest prezentacja wpływu warunków oświetlenia, termicznych, opadowych i wiatrowych na wzrost, rozwój i plonowanie roślin uprawnych. Omawiane są możliwości kształtowania tych warunków przez odpowiednie zabiegi, dzięki którym można poprawić warunki bytowania roślin, jak i ochronić je przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi (jak np. przymrozkami).

Kolejny wątek to omówienie możliwości oceny potencjału rolniczego danego obszaru pod względem warunków klimatycznych, m.in. z wykorzystaniem metod z zakresu fenologii. Przedstawiane są tez możliwości melioracji klimatu w skali lokalnej, z zastosowaniem technik kształtujących pole wiatru, poprawiających lokalnie warunki termiczne oraz wilgotnościowe, regulujących czas zalegania pokrywy śnieżnej.

Ważne miejsce przypada omówieniu cech wyróżniających agroklimat Polski i agroklimat poszczególnych jej regionów. Przedstawiane są wymagania poszczególnych roślin uprawnych wykorzystywanych w Polsce, ze wskazaniem cech klimatu odpowiednich dla nich w poszczególnych regionach i czynników ograniczających ich uprawę lub powodujących słabsze ich plonowanie. Omówione są też typowe pogodowe zagrożenia produkcji rolnej w Polsce, w sezonie wegetacji i poza nim.

Szeroko omawiane są wyzwania stojące przed rolnictwem (polskim i światowym) wobec zmieniających się warunków klimatycznych. Rozważane są wybrane scenariusze zmian warunków klimatycznych i dyskutowane są wynikające z nich szanse i zagrożenia dla działalności rolniczej – obecnej i przyszłej. Akcentowane są kwestie odpowiedzialności za decyzje dotyczące kierunków działań w rolnictwie, jak i potrzeba działań zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Przedstawione są także typowe nurty badawcze we współczesnej agroklimatologii, z uwzględnieniem tematyki badań oraz metod badawczych.

Najważniejsze tematy zajęć

1. Przedmiot badań agroklimatologii, jej powiązania z innymi naukami.

2. Wpływ światła, temperatury powietrza, opadów atmosferycznych i wiatru na wzrost, rozwój oraz plonowanie roślin uprawnych.

3. Możliwości regulowania warunków oświetleniowych, termicznych, wilgotnościowych i wiatrowych w uprawie roślin.

4. Melioracje klimatu dla celów rolniczych.

5. Fenologia – jej cele i zakres badań. Znaczenie obserwacji fenologicznych w agroklimatologii. Fenologiczne pory roku.

6. Ocena klimatu Polski na potrzeby rolnictwa. Bonitacja warunków agroklimatycznych w Polsce.

7. Zjawiska pogodowe niekorzystne dla rolnictwa w Polsce. Zróżnicowanie przestrzenne częstości pojawiania się tych zjawisk. Możliwości przeciwdziałania im lub ograniczenia szkód wynikających z ich wystąpienia.

8. Zależność plonów ważniejszych roślin uprawnych w Polsce od warunków pogodowych. Wpływ pogody na prace polowe, na pożądany rodzaj zabiegów agrotechnicznych oraz ich skuteczność.

9. Prognozy wpływu zmian klimatu na rolnictwo w Polsce i wybranych regionach świata.

10. Nurty badawcze w agroklimatologii.

Uwaga: na niektórych wykładach realizowane są 2 z wymienionych zagadnień. Ponadto omawiane są bieżące wydarzenia w Polsce i na świecie, które są istotne w kontekście problemów omawianych na wykładzie.

Metody dydaktyczne

Zajęcia są prowadzone w formie wykładu. Nie wyklucza to dyskusji na temat omawianych zagadnień, zwłaszcza gdy mowa jest o powiązaniach poszczególnych kwestii z faktami znanymi uczestnikom wykładu z innych zajęć, z mediów czy z życia codziennego.

Praca własna studenta polega na opanowaniu omawianych zagadnień, na podstawie samego wykładu, jak i poszerzania przedstawionej wiedzy oraz opanowania prezentowanych umiejętności. Pożądane jest korzystanie przy tym z podanej literatury i innych źródeł wiedzy oraz danych. Wskazane jest też korzystanie z konsultacji z wykładowcą. Osobnego nakładu pracy będzie wymagało przygotowanie się do zaliczenia ustnego, w trakcie którego należało będzie omówić niektóre z poruszanych na wykładzie zagadnień.

Atlas klimatycznego ryzyka upraw w Polsce (praca zbiorowa pod red. C. Koźmińskiego), 2001, Akademia Rolnicza w Szczecinie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.

Bac S., Koźmiński C., Rojek M., 1998, Agrometeorologia, PWN, Warszawa.

Hardy J.T., 2003, Climate Change. Causes, Effects, and Solutions, Wiley, Waszyngton.

Kędziora A., 1995, Podstawy agrometeorologii, PWRiL, Poznań.

Koźmiński C., Michalska B., 1999, Ćwiczenia z agrometeorologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Molga M., 1980, Meteorologia rolnicza, PWRiL, Warszawa.

Radomski C., 1977, Agrometeorologia, PWN, Warszawa.

Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo, 2012, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.

Efekty kierunkowe:K_W01, K_W02, K_W04, K_W05, K_W12, K_U01, K_U02, K_U04, K_U05, K_K01, K_K05, K_K07

Efekty specjalnościowe: S4_W01, S4_W08, S4_W19, S4_U01, S4_U10, S4_K01

Wiedza

Student zna kierunki badawcze i metody badań agroklimatologii.

Student zna procesy atmosferyczne kształtujące klimat Polski, ważne dla rolnictwa.

Student zna rolę i znaczenie warunków środowiskowych, zwłaszcza klimatycznych, w działalności rolniczej.

Student rozumie potrzebę działania w rolnictwie realizowanego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Student zna oceny wpływu przewidywanych zmian klimatu na rolnictwo.

Umiejętności

Student potrafi wykorzystać wiedzę do opisu wybranych problemów z zakresu agroklimatologii.

Student potrafi wybrać i zastosować optymalne metody analizy i prezentacji wybranych zagadnień z zakresu agroklimatologii.

Student potrafi opracować diagnozę lokalnych warunków klimatycznych ważnych dla rolnictwa.

Student potrafi ocenić wpływ zmieniających się warunków środowiska, zwłaszcza klimatu, na rolnictwo.

Kompetencje społeczne

Student jest gotów do poszerzania kompetencji zawodowych i aktualizacji wiedzy z zakresu agroklimatologii.

Student jest gotów do podejmowania działań etycznych, prowadzonych z poczuciem odpowiedzialności za stan środowiska.

Przedmiot kończy się zaliczeniem ustnym. W trakcie zaliczenia student otrzymuje po jednym pytaniu z każdego z trzech zestawów dotyczących różnych dziedzin wiedzy agroklimatologicznej: 1/ wpływ pogody i klimatu na rośliny uprawne oraz prace rolne; 2/ agroklimat Polski; 3/ melioracje klimatu lokalnego, potencjalny wpływ zmian klimatu na rolnictwo. Za odpowiedź na każde z pytań można otrzymać do 5 punktów. Łącznie za wszystkie odpowiedzi można zdobyć do 15 punktów. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy zdobyć co najmniej 8 punktów.

Obecność na wykładach nie jest bezwzględnie wymagana, jednak dwie kolejne nieusprawiedliwione nieobecności na zajęciach będą potraktowane jako rezygnacja z uczestnictwa w zajęciach. Ponadto student opuszczający bez usprawiedliwienia zajęcia nie może liczyć na indywidualne rozszerzone konsultacje służące tym samym celom, którym służył pominięty przez niego wykład (może na to liczyć student, który usprawiedliwił swą nieobecność). Usprawiedliwienie powinno być przedstawione bezpośrednio po terminie wykładu, na którym student był nieobecny.

Nie dotyczy.