(in Polish) Polska polityka kulturalna w XX i XXI wieku

Kultura rozumiana jest jako wytwory materialne i symboliczne będące przekształcaniem stanu natury, które budują bieżącą świadomość i stanowią spuściznę wspólnoty. Wielokrotnie wykorzystywano je w różnych reżimach politycznych dla kształtowania postaw społecznych, zachowań jednostek i społeczeństw. Kultura stanowi istotny element ukierunkowywania, ale i zaspokajania potrzeb uczestników życia społecznego. Termin – polityka kulturalna - niezwykle często występujący w publicznej debacie, wymaga zdefiniowania i określenia współczesnego zakresu zaangażowania polityki w sferę kultury.

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z różnymi modelami polskiej polityki kulturalnej w okresie II RP, Polski Ludowej oraz III RP. W ramach zajęć poddane analizie zostaną warunki oraz czynniki wpływające na formę i treść polityk kulturalnych. Ponadto przeanalizowane zostaną podstawowe akty normatywne kształtujące politykę kulturalną w Polsce (zarówno polskiego porządku prawnego, jak również europejskiej).

I. Zajęcia organizacyjne

II. Pojęcie kultury. Polityka i kultura. Polityka kulturalna

• Pojęcie kultury

• Kultura a sztuka

• Kultura a polityka, polityka kulturalna, kultura polityczna

• Sztuka polityczna

III. Polityka kulturalna w II Rzeczypospolitej. Instytucje i praktyka (na przykładzie filmu i teatru)

• Kultura odrodzonej Polski: instytucje

• Nurty polskiej kultury w latach 1918-1939

• Kultura zaangażowana na przykładzie teatru

• Propagandowy wydźwięk polskiej kultury po 1926 roku

• Kultura mniejszościowy narodowych (ukraińskiej, białoruskiej oraz żydowskiej)

• Bilans osiągnieć

IV-V. Model polityki kulturalnej w dobie Polski Ludowej

• Miejsce kultury w reżimach niedemokratycznych

• Środowiska twórców a władza

• Główne zjawiska w sztuce w okresie Polski Ludowej

VI. Modele polityk kulturalnych na świecie

• Miejsce i znaczenie kultury we współczesnych państwach europejskich oraz Stanach Zjednoczonych

• Podobieństwa i różnice modeli polityk kulturalnych

• Wpływ ustroju terytorialnego, systemu politycznego oraz doświadczeń historycznych na polityki kulturalne

VII. Miejsce kultury w Polsce po 1989 roku. Podstawy prawne polityki kulturalnej państwa

• Analiza aktów prawnych

• Gwarancja dla działalności kulturalnej

• Podstawy wolności wypowiedzi artystycznej

VIII. Polityki kulturalne Polski (1989-2015)

• Miejsce kultury w III RP

• Założenia państwa wobec kultury

• Twórcy wobec polityki państwa. Obywatele kultury

• Perspektywy dla kultury po roku 2015

IX. Polityka kulturalna a społeczeństwo obywatelskiej

• Relacje pomiędzy społeczeństwem obywatelskim a polityką kulturalną państwa

• Znaczenie oddolnych inicjatyw kulturalnych oraz kwestia ich finansowania

• Wybrane polskie inicjatywy obywatelskie w sferze kultury

X. Standardy europejskie a polityka kulturalna Polski

• Europejskie standardy wobec kultury

• Europejskie organizacja działające w sferze kultury (Rada Europy, Unia Europejska)

XI. Działalność Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP

• Przedmioty i podmioty kultury w Polsce

• programy

• system wsparcia instytucji kultury

• narodowe instytucje i instytuty kultury

XII. Polityka i kultura – wolność wypowiedzi artystycznej w Polsce, gwarancje swobody twórców, współczesna cenzura. Sztuka polska po 1989 roku – główne zjawiska i postaci

• Wolność w sztuce

• Twórcy wobec ograniczeń

• Rola polityków w działaniach w sztuce

• Przegląd głównych zjawisk w sferze teatru, filmu i muzyki

Opracowania:

Adamski J., Pozycja kultury polskiej w Europie, [w:] Kultura polska w zintegrowanej Europie – szanse czy zagrożenia, red. R. Rybińskiego, Toruń 2003.

Chełmińska M., Rada Europy wobec kultury, [w:] Międzynarodowe stosunki kulturalne. Wybór dokumentów i literatury, oprac. Cz. Lewandowski, Wrocław 2001.

Czaja J., Bezpieczeństwo kulturowe. Zarys problematyki, Kraków 2004.

Czaja J., Kulturowe czynniki bezpieczeństwa, Kraków 2008.

Dawidowicz W., Wyzwania czasu dla polskiej kultury.

Europejskie modele polityki kulturalnej, red. B. Gierat-Bieroń (t.1 i 2) i K. Kowalskiego (t. 1), tom 1 i 2, Kraków 2005-2006.

Fijałkowska B., Polityka i twórcy 1948 – 1959, Warszawa 1995

Fik M., Kultura polska po Jałcie. Kronika 1944 – 1981, Warszawa 1991

Gierat-Bieroń B., Koncepcje rozwoju polityki kulturalnej w Polsce po 1989 roku. Koncepcje ministerialne, „Zarządzanie w Kulturze” 2015 nr 3.

Gierat-Bieroń B., Ministrowie kultury doby transformacji 1989-2005 (wywiady), Kraków 2009.

Głuszyńska I., Lankosz K., Międzynarodowe stosunki kulturalne. Wybór dokumentów, Bielsko-Biała 2007.

Golka M., Transformacja systemowa a kultura w Polsce po 1989 roku, Warszawa 1997.

Grążewski K., Współczesne problemy integracji społeczno-kulturowej Europy, Włocławek 2003.

Hołda J., Hołda Z., D. Ostrowska, Prawne podstawy działalności kulturalnej, Kraków 2005.

Ilczuk D., Polityka kulturalna a społeczeństwo obywatelskie w świetle literatury, badań Rady Europy i Unii Europejskiej, „Kultura Współczesna” 1999, nr 1.

Ilczuk D., Polityka kulturalna w społeczeństwie obywatelskim, Kraków 2002.

Izdebski H., Rada Europy. Organizacja demokratycznych państw Europy i jej znaczenie dla Polski, Warszawa 1996

J. Dąbrowski, Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku. Artyści, sztuka i polityka, Warszawa 2014.

Jagodzińska K., Charakterystyka działalności kulturalnej w Polsce po transformacji ustrojowej, [w:] Kultura i rozwój, red. J. Hausner, A. Karwińska, J. Purchla, Warszawa 2013.

Kaczmarek J., Rada Europy, Warszawa 2002.

Kałużński W., Kino, teatr, kabaret w przedwojennej Polsce, Warszawa 2013.

Kieliszewski P., Próba przejścia do rynkowego modelu zarządzania publiczną instytucją kultury na przykładzie Teatru Muzycznego w Poznaniu, „Prakseologia” 2015, nr 157, t. 2.

Kieliszewski P., Współpraca międzysektorowa w finansowaniu przedsięwzięć kulturalnych na przykładzie Teatru Muzycznego w Poznaniu, „Roczniki kulturoznawcze” 2015, t. VI, nr 2.

Kłoskowska A., Kultura; Kultura narodowa, [w:] Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku. Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, Wrocław 1991.

Krzysztofek K., Ewolucja założeń i programów polityki kulturalnej w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, [w:] Kultura w dekadzie przemian, red. T. Kostyrko, M. Czerwiński, Warszawa 1999.

Krzysztofek K., Zbliżenie się Polski do Unii Europejskiej – aspekt kulturowy, [w:] Kultura polska a Unia Europejska. Problemy, wyzwania, nadzieje, red. K. Mazurek-Łopacińska, Warszawa-Wrocław 1998.

Kubiak H., Tożsamość kultury i integracja europejska, „Dziś. Przegląd Społeczny” 2000, nr 10.

Krzysztofek K., Kultura i integracja europejska – trudny kompromis, „Studia Europejskie” 1997, nr 3.

Kurczewska J., Tożsamość narodowa a tożsamość europejska, czyli pożądanie nieosiągalnego, [w:] Kultura narodowa i polityka, red. J. Kurczewska, Warszawa 2000.

Madajczyk C., Klerk czy intelektualista? Świat polityki wobec twórców i naukowców europejskich w pierwszej połowie XX wieku, Poznań 1999

Mazurek-Łopacińska K., Państwo i rynek w kształtowaniu rozwoju kultury

Metamorfozy społeczne. Kultura i społeczeństwo w II Rzeczypospolitej, W. Mędrzecki, A. Zawieszewska, red. nauk., Warszawa 2012.

Michałowska G., Miejsce kultury w polityce Unii Europejskiej, [w:] Integracja Europejska. Instytucje, polityka, prawo, red. G. Michałowska, Warszawa 2003.

Michałowska G., Międzynarodowe stosunki kulturalne, Warszawa 1986

Międzynarodowe stosunki kulturalne, teksty źródłowe, wybór i opracowanie Łarysa Leszczenko, Wrocław 2004.

Musical i historia, Poznań 2023.

„Notatnik Teatralny” nr 39-40/2006.

„Notatnik Teatralny” nr 45-46/ 2007.

Prawelska-Skrzypek G., Polityka kulturalna polskich samorządów, Kraków 2003.

Przastek D., Aparat represji wobec ludzi kultury w Polsce, „Społeczeństwo i Polityka” 2010, nr 2 (23).

Przastek D., Europejska współpraca kulturalna. Unia Teatrów Europy, „Przegląd Europejski” 2002, nr 2.

Przastek D., Klasyka według Hanuszkiewicza w czasach konformizmu społecznego „Społeczeństwo i Polityka” 2012 nr 2.

Przastek D., Polityczny teatr w Polsce Odrodzonej (1918-2018), „Kwartalnik Naukowy OAP UW e-Politikon” 2018 nr 27.

Przastek D., Polityka kulturalna w Polsce i na świecie, „Studia BAS” 2016 nr 2 (46).

Przastek D., Polityki kulturalne a wolność wypowiedzi artystycznej w Polsce w latach 1989-2015, Warszawa 2017.

Przastek D., Scena bez kłamstw. Teatr w kościele po 13 grudnia 1981 roku, [w:] Kościół i kultura niezależna, red. B. Tracz, Instytut Pamięci Narodowej, Katowice 2011.

Przastek D., Środowisko teatru w okresie stanu wojennego, Warszawa 2005.

Przastek D., Świat nauki i kultury, [w:] Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania, porażki, część 1, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2009.

Przastek D., Teatr jak życie – teatr niezależny lat osiemdziesiątych, [w:] Pokolenie’80, niezależna twórczość młodych w latach 1980-89, red. T. Boruta, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010.

Przastek D., Teatr w reżimach niedemokratycznych. Między zaangażowaniem a podporządkowaniem, [w:] Demokratyczne i niedemokratyczne reżimy polityczne, red. naukowa Justyna G. Otto, Warszawa 2015.

Przastek D., Trepka K., Między polityką a kulturą. Sztuka dla ludu w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, „Studia Politologiczne” 2018 nr 50.

Purchla J., Kultura a transformacja Polski, „Rocznik Międzynarodowego Centrum Kultury” 2001 nr 10.

Suchocka R., Europejska tożsamość jako przedmiot naukowej dyskusji (s. 9-20); C. Maj, Tożsamość europejska a tożsamość narodowa (s. 69-80), [w:] Oblicza europejskiej tożsamości, red. R. Suchocka, Poznań 2001.

Szulborska-Łukaszewicz J., Polityka kulturalna państwa po 1989 roku, [w:] J. Szulborska-Łukaszewicz, Polityka kulturalna w Krakowie, Kraków 2009.

Waluch K., Polityka kulturalna Unii Europejskiej, Płock 2001.

Wąsowska A., Polityka kulturalna Polski 1989-2012, [w:] Kultura i rozwój,

Wojciechowski J. S., Kultura i polityki, Kraków 2004.

Ziętek A., Olchowski J., Kultura, [w:] Międzynarodowe stosunki polityczne, red. M. Piertaś, Lublin 2007.

Strony internetowe:

www.mkidn.gov.pl

www.msz.gov.pl

www.culturalpolicies.net

www.coe.int

www.rok.amu.edu.pl/dzialania/

www.obywatelekultury.pl

Akty prawne:

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997, Dziennik Ustaw 1997, nr 78, poz. 483

Ustawa z dnia 25 października 1991 o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, Dziennik Ustaw 2012, poz. 406 (tekst jednolity)

Ustawa z dnia 21 listopada 1996 o muzeach, Dziennik Ustaw 1997, nr 5, poz. 24.

Ustawa z dnia 7 października 1999 o języku polskim, Dziennik Ustaw 1999, nr 90, poz. 999

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dziennik Ustaw 2003, nr 162, poz. 1568.

Wiedza: absolwent zna i rozumie

• funkcjonowanie i prowadzenie polityki kulturalnej jako segmentu polityki publicznej, w tym procesów zarządzania w kulturze i instancjami kultury jako podmiotami działań politycznych – publicznych i ideologicznych, historycznych, prawnych, ekonomicznych i filozoficznych (K_W06)

• przyczyny i cele podejmowania decyzji państwowych, realizowanych przez instytucje kultury i rolę samej kultury w procesach kreowania tożsamości oraz promocji, marketingu i propagandy o charakterze kulturalnym i kulturotwórczym, a w dalszej kolejności państwowotwórczy (K_W07)

• znaczenie prowadzenia polityki kulturalnej, służącej ochronie dorobku kulturalnego państwa i społeczeństwa, jej roli edukacyjnej i tworzącej tożsamość i spójność społeczną (K_W08)

• znaczenie polityki kulturalnej w Polsce i na świecie oraz potrzeby organizowania zasad bezpieczeństwa kulturowego na szczeblu narodowym i międzynarodowym (K_W10)

Umiejętności: absolwent potrafi

• kreować umiejętności pozwalające na dokonywanie samodzielnych pogłębionych analiz i syntez procesów zachodzących w publicznym życiu kulturalnym w porządku narodowym i/lub międzynarodowym (K_U06)

• prowadzić pod kierunkiem badania w zakresie polityki kulturalnej i zarządzania w kulturze (K_U08)

Kompetencje społeczne: absolwent jest gotowy do

• samodzielnej i krytycznej oceny wiedzy własnej i wartości nabytych wskutek interpretacji źródeł i opracowań naukowych (K_K01)

• zasięgania opinii ekspertów i korzystania z nich w krytyczny sposób (K_K06)

Egzamin, projekt i prezentacja

Nie dotyczy