Armaments, Ams Control and Disarmament (AACD)

Zadaniem przedmiotu jest wyposażenie studentów w wiedzę z zakresu problematyki zbrojeń (w kontekście kluczowych trendów i zjawisk charakteryzujących współcześnie stosunki międzynarodowe) oraz mechanizmów kontroli zbrojeń i rozbrojenia, w kontekście bieżących wyzwań związanych w szczególności z postępującą erozją wielu tego typu reżimów.

1. Wprowadzenie – do czego państwom służą zbrojenia i dlaczego czasem decydują się ograniczać ich zakres. Podstawowe pojęcia przedmiotu (zbrojenia, wyścig zbrojeń, rozbrojenie, regulacja zbrojeń, ograniczenie zbrojeń, redukcja zbrojeń, kontrola zbrojeń, środki budowy zaufania i bezpieczeństwa). Geneza i instytucjonalne podstawy procesu rozbrojeniowego.

2. Handel bronią. Specyfika: upolitycznienie transakcji, sposoby pozyskiwania broni, szara strefa i nielegalny handel. Współczesne trendy: wydatki wojskowe, zjawiska wpływające na ich wielkość, zróżnicowanie regionalne. Próby regulacji.

– Nielegalny handel bronią – przyczyny, skala zjawiska, formy realizacji.

Przemysł zbrojeniowy – specyfika: role państw, wpływ na gospodarkę, kompleks wojskowo-przemysłowy. Główni aktorzy: państwa, największe koncerny zbrojeniowe.

– Traktat o handlu bronią (ATT).

3-4. Broń jądrowa i nośniki. Specyfika: podstawowe zasady działania, rodzaje głowic jądrowych i nośników. Wpływ na globalny i regionalne układy sił.

Arsenały jądrowe państw nuklearnych – geneza, zasoby, znaczenie strategiczne, stan obecny.

– USA,

– Rosja,

– Chiny,

– Francja,

– Wielka Brytania.

5-6. Reżim nieproliferacji broni jądrowej. Geneza, mechanizmy polityczne i proceduralne. Rola Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Główne problemy i dylematy funkcjonowania.

– NPT (możliwe 2 osoby),

– Państwa spoza NPT – Izrael, Indie, Pakistan (możliwe 2 osoby),

– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Korea Północna,

– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Iran,

– Odstraszanie nuklearne NATO (Nuclear Sharing).

7-9. Rozbrojenie jądrowe.

Strefy wolne od broni jądrowej. Koncepcja, praktyka i zróżnicowanie stref. Znaczenie.

– Idea i strefa w Ameryce Łacińskiej (traktat z Tlatelolco),

– Południowy Pacyfik (traktat z Rarotonga), Azja Południowo-Wschodnia (traktat z Bangkoku),

– Afryka (traktat z Pelindaby), Azja Centralna (traktat z Semipałatyńska).

Traktaty o częściowym i całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (PTBT i CTBT). Podstawy traktatowe, wymiar praktyczny, status obecny.

Traktat o zakazie broni jądrowej (TPNW) i jego status polityczno-prawny.

Porozumienia amerykańsko-radzieckie/rosyjskie o ograniczeniu strategicznych zbrojeń jądrowych.

– Antecedencje – SALT I, SALT II, START I, START II (możliwe 2 osoby),

– INF – geneza, znaczenie polityczne i status obecny,

– Porozumienia w XXI w. – SALT i Nowy START (+ jego status obecny).

10. Broń biologiczna i chemiczna – podstawowe środki, charakter, współczesne wyzwania i rozbrojenie.

– Konwencja o zakazie broni bakteriologicznych (BWC),

– Konwencja o zakazie broni chemicznej (CWC) (możliwe 2 osoby).

11. Wymiar ekologiczny – ochrona „wspólnego dziedzictwa ludzkości”.

– Traktat Antarktyczny,

– Układ o dnie morskim,

– Układ kosmiczny,

– Konwencja o zakazie stosowania technik modyfikacji środowiska w celach wojskowych (ENMOD).

12. Ograniczenie stosowania niektórych kategorii broni konwencjonalnej. Wymiar humanitarny. Geneza i znaczenie.

– Konwencja o zakazie stosowania i ograniczeniu niektórych broni konwencjonalnych (CCW) oraz protokoły do konwencji,

– Konwencja o zakazie min przeciwpiechotnych (MBT),

– Konwencja o zakazie amunicji kasetowej (CCM).

13. Reżim CFE oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa. Idea, stosowanie w praktyce, adekwatność w realiach współczesnych.

– Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE) i jego uzupełnienia (CFE 1A, Porozumienie z Florencji, Adaptowany CFE),

– Traktat o otwartych przestworzach (Open Skies Treaty),

– Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa – idea, zakres, treść Dokumentów Wiedeńskich.

14. Uzbrojenie przyszłości. Najważniejsze trendy, zagrożenia. Możliwe kierunki ewolucji charakteru konfrontacji zbrojnej niekonwencjonalnymi środkami.

– UAV’s,

– broń autonomiczna („killer robots”),

– AI,

– broń hipersoniczna,

– broń antysatelitarna,

– broń elektromagnetyczna (energetyczna).

15. Kolokwium zaliczeniowe.

Literatura podstawowa

R. Kuźniar (i in.), Bezpieczeństwo Międzynarodowe, Warszawa 2020 (zwłaszcza rozdz. 9. i 17.)

Stosowne rozdziały „Rocznika Strategicznego” (dostępne na stronie WNPiSM UW; https://wnpism.uw.edu.pl/rocznik/)

W. Multan, Porozumienia rozbrojeniowe po II wojnie światowej, Warszawa 1985

M. ElBaradei, Gra pozorów. Arsenał nuklearny a dyplomacja, Wrocław 2011

T. Schmalberger, S. Tulliu, Coming to Terms with Security: A Lexicon for Arms Control Disarmament and Confidence Building, ONZ 2001

Materiały ze stron internetowych: "Arms Control Association" (http://www.armscontrol.org), „Nuclear Threat Initiative" (http://www.nti.org), „Federation of Atomic Scientists” (http://fas.org)

Stosowne wydania SIPRI Yearbook

Literatura uzupełniająca

P. Śledź, Europejska współpraca zbrojeniowa, Warszawa 2021 (rozdz. I)

J.A. Larsen, J.J. Wirtz (eds.), Arms control and cooperative security, London 2009

M. Gillis, Disarmament. A Basic Guide, UN-New York 2009

A.D. Rotfeld (red.), Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie u progu XXI wieku, Warszawa 2002,

I. Anthony, A.D. Rotfeld (eds.), A Future Arms Control Agenda, New York2001

T. Strulak, Działania na rzecz rozbrojenia i kontroli zbrojeń, (w:) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006

T.Strulak, Niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, (w) J.Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006.

R. Kuźniar, Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych, (w:) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006

I. Topolski, Kontrola i redukcja zbrojeń, (w:) M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006

M. Kaczmarski, Problematyka zbrojeń i rozbrojenia, (w:) R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008

Z. Lachowski, Półwiecze kontroli zbrojeń: próba bilansu, „Sprawy Międzynarodowe” 4/2010

Z. Lachowski, Zmierzch kontroli zbrojeń w Europie, „Bezpieczeństwo Narodowe”, 21/2012

M. Zachara, Broń i dyplomacja. Eksport uzbrojenia w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych, Kraków 2010

R. Stohl, S. Grillot, The International Arms Trade. War and conflict in the modern world, Cambridge-Malden 2009

A. Feinsten, The Shadow World. Inside the Global Arms Trade, London 2011

S. Perlo-Freeman, 65 years of military spending: Trends in SIPRI's new data, SIPRI 2016

M. Terlikowski, Liberalizacja rynku produktów obronnych w Unii Europejskiej, Materiały studialne PISM, 15/2011

A. Markusen, Arms trade as illiberal trade [w:] J. Brauer, J. P. Dunne (red.), Arms Trade and Economic Development. Theory, policy, and cases in arms trade offsets, London-New York 2004

SIPRI Military Expenditure Database

SIPRI Arms Industry Database

R. Rhodes, Jak powstała bomba atomowa, Warszawa 2000

R. Kopeć, Strategie nuklearne w okresie pozimnowojennym, Kraków 2014

R. Kopeć, P. Mazur, Odstraszanie militarne w XXI wieku. Polska – NATO – Rosja, Kraków 2017

G. Nycz, Mocarstwa nuklearne rywalizujące z USA i polityki odstraszania w XXI wieku, Kraków 2020

Ł. Kulesa, Odstraszanie jądrowe w polityce bezpieczeństwa Francji, Biuletyn PISM, Warszawa 2020

A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018

Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018

E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004

A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020

J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016

A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018

Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018

E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004

A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020

J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016

K. Jaźwiński, Rola broni jądrowej w polityce wojskowej Wielkiej Brytanii po zimnej wojnie, w: Przegląd Europejski 2/2006

A. Kacprzyk, Results of the U.S. Nuclear Posture Review , Biuletyn PISM, Warszawa 2018

Ł. Kulesa, Kondycja i perspektywy Traktatu o nieproliferacji broni jądrowej (NPT), Biuletyn PISM, Warszawa 2019

M. Madej, Zwalczanie proliferacji BMR jako współczesny problem bezpieczeństwa międzynarodowego, w: R. Kuźniar i in., Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.

P. Crawl i inni, Assessing Progress on Nuclear Nonproliferation and Disarmament. 2009-2010 Report Card, October 2010.

J. Bryła, Rozwój i znaczenie reżimów międzynarodowych na przykładzie reżimu nieproliferacji broni jądrowej, Warszawa 2006

P. Śledź, Proliferacja broni jądrowej w XXI wieku – główne wyzwania i zagrożenia dla społeczności międzynarodowej, w: K. Śmiałek, W. Śmiałek (red.), Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego/państwa, Warszawa 2019

B. Ćwioro, Międzynarodowe wysiłki na rzecz powstrzymania irańskiego programu nuklearnego, [w:] A. Dzisiów-Szuszczykiewicz (red.), Iran – 30 lat po rewolucji, Warszawa 2009

M.A. Piotrowski, Postęp programu nuklearnego Iranu w ocenach Stanów Zjednoczonych, Izraela i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, w: Sprawy Międzynarodowe 4/2012

M. Fitzpatrick i in., Uncertain Future: The JCPOA and Iran’s Nuclear and Missile Programmes, International Institute for Strategic Studies, London 2019

M.A. Piotrowski, Treść i skutki ostatecznego porozumienia nuklearnego P5+1 z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2015

M.A. Piotrowski, Decyzja USA o rezygnacji z porozumienia nuklearnego z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2018

M.A. Piotrowski, Ryzyko związane z odbudową zdolności nuklearnych Iranu, Biuletyn PISM, Warszawa 2020

I. Latkowska, Nuklearny gigant czy kolos na glinianych nogach? Wybrane problemy nuklearyzacji Korei Północnej, w: Res Politicae 9/2017

J. Bayer, W. Dziak, Korea Północna – atomowe mocarstwo. Chronologia wydarzeń 1945-2017, Warszawa 2018

T. Min Thuan, Polityka nuklearna Indii po próbach w Poran, w: Azja i Pacyfik 3/2000

R. Kopiec, Pakistański program nuklearny w kontekście typologii modeli proliferacji Scotta D. Sagana, w: Atheanaeum. Polskie Studia Politologiczne 46/2015

J. Zych, Rola broni nuklearnej w izraelskiej strategii odstraszania militarnego, w: De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności 2/2019

K. Kubiak, Po co w Europie amerykańska broń nuklearna? Odstraszanie nuklearne NATO z perspektywy Polski w kontekście wybranych teorii stosunków międzynarodowych, w: "Stosunki Międzynarodowe – International Relations" 3/2015

A. Kacprzyk, Ł. Kulesa, M.A. Piotrowski, NATO Deterrence and Arms Control Policy in a World without the INF Treaty, PISM Policy Paper, Warszawa 2020

Nuclear-Weapon-Free Zones in the 21 Century, New York 1997

G.E. Frey, The South Pacific nuclear-free zone, SIPRI Yearbook 1986

A. Acharya, J.D.K. Boutin, The Southeast Asia Nuclear Weapon – Free Zone Treaty, “Security Dialogue” 1998, nr 2

A. Acharya, S. Ogunbanwo, The nuclear weapon free zones in Southeast Asia and Afica (Appendix 10B), SIPRI Yearbook 1998

O. Adenji, The treaty of Pelindaba on the African nuclear-weapon-free zone, UNIDIR Geneva 2002

M. Hamel-Green, Nuclear-Weapon-Free Zone Developments in Asia: Problems and Prospects, “Global Change. Peace and Security”2005, nr 3.

M. Tabor, M. Chudzik, Powstanie strefy bezatomowej w Afryce (w:) J.J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002

E. Arnett, The comprehensive test ban treaty, SIPRI Yearbook 1997

S.N. Kile, Nuclear arms control and non-proliferation, SIPRI Yearbook 2007

J. Machowski, Czterdziestolecie układu antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 4

Ł. Kulesa, Traktat o zakazie broni jądrowej – od idei do wejścia w życie, Komentarz PISM, Warszawa 2020

J. Symonides Traktat o zakazie broni nuklearnej, „Stosunki Międzynarodowe”, 2017, nr 3.

A. Kacprzyk, Przedłużenie obowiązywania układu Nowy START, Komentarz PISM, Warszawa 2021

A. Kacprzyk, Przyszłość kontroli zbrojeń strategicznych między USA i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2020

A. Kacprzyk, Koniec traktatu INF, Komentarz PISM, Warszawa 2021

A. Kacprzyk, M.A. Piotrowski, Prace USA nad pociskami krótkiego i średniego zasięgu po wyjściu z traktatu INF, Biuletyn PISM, Warszawa 2019

Weapons of terror: freeing the world of nuclear, biological and chemical arms, WMDC Stockholm 2006

W. Waszczykowski, Likwidacja broni chemicznej, „Sprawy Międzynarodowe” 1994, nr 4

T. Kasperek, Broń chemiczna zatopiona w Morzu Bałtyckim, Toruń, 1999

W. Karp, Bronie nadmiernie okrutne, „Sprawy Międzynarodowe” 1996, nr 1

P. Durys, Broń chemiczna. Działania na rzecz zakazu i eliminacji, Warszawa 2009

Z. Lachowski, Rozbrojenie w wymiarze humanitarnym, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 2014, nr 30.

G.G. Harigel, Chemical and Biological Weapons: Use In Warfare, Impast on S Society and Environment, Washington 2001

T.Z. Collina, D.G. Kimball i inni, The Case for the New Strategic Arms Reduction Treaty, An Arms Control Association Brief, December 2010,

J.M. Nowak, Traktat CFE w systemie pojałtańskim, „Sprawy Międzynarodowe” nr 2, 1994

J.M. Nowak, Regionalna kontrola zbrojeń w Europie, „Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 1

Z. Lachowski, Adaptacja Traktatu CFE, „Sprawy Międzynarodowe”1999, nr 4

Z. Lachowski, Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa w nowym środowisku międzynarodowym, „Sprawy Międzynarodowe” 2001, nr 2

Z. Lachowski, Nuklearne rozbrojenie i nieproliferacja: geneza, stan i perspektywy, [w:] „Bezpieczeństwo Narodowe” 22/2012

M. Tabor, Reżim otwartych przestworzy na obszarze od Vancouveru do Władywostoku, (w: ) Historia. Polityka. Stosunki Międzynarodowe (księga jubileuszowa na 65-lecie prof. J. Kukułki), Warszawa 1994

Open Skies. A cooperative approach to military transparenty and confidence building, UNIDIR Geneva 2004

Z. Lachowski, Kryzys reżimu zaufania I bezpieczeństwa w kontekście kryzysu na Ukrainie, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 31, 2014, nr 3.

Z. Lachowski, Budowanie zaufania wojskowego w środowiskach pozaeuropejskich, „Sprawy Międzynarodowe”, 2016, nr 4.

Ł. Kulesa, The Future of Conventional Arms Control in Europe, in: "Survival. Global Politics and Strategy" 60/2018.

H. Kissinger, How the Enlightenment Ends, The Atlantic 2018

H. Kissinger, E. Schmidt, D. Huttenlocher, The Age of AI: And Our Human Future, Boston 2021

R. Kopeć, Robotyzacja wojny, w: "Społeczeństwo i polityka" 49/2016

K. Kiszka, Wojna a hipotezy dotyczące postępu technicznego w XXI w., w: M. Kubiak, R. Wróblewski (red.), Oblicza współczesnych wojen, Warszawa 2018

B. Sajduk, Theoretical premises of the impact of artificial intelligence on the international relations and security, w: "The Copernicus Journal of Political Studies" 2/2019

R. Crootof, The Killer Robots Are Here: Legal and Policy Implications, w: Cardozo Law Review 36/2014

A. Krishnan, Killer Robots. Legality and Ethicality of Autonomous Weapons, London 2016

R. Kopeć, Autonomia systemów bojowych, w: "Przegląd Geopolityczny" 17/2016

M. Madej, Drone War on Terrorism–użycie bezzałogowych pojazdów latających (UAV) w walce z terroryzmem, w: "Polski Przegląd Dyplomatyczny" 3/2012

M. Madej, Tactical Efficacy:“Notorious” UCAVs and Lawfare, w: S. Barela (red.), Legitimacy and Drones. Investigating the Legality, Morality and Efficacy of UCAVs, London 2016

K. Kowalczewska, J. Kowalewski (red.), Systemy dronów bojowych : analiza problemów i odpowiedź społeczeństwa obywatelskiego, Warszawa 2015

M. Kwiecińska, Broń nieśmiercionośna–współczesne technologie i przyszłe rozwiązania, w: "Doctrina. Studia społeczno-polityczne" 12/2015

T Szubrycht, T Szymański, Broń elektromagnetyczna jako nowy środek walki w erze informacyjnej, w: Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej 46/2005

M.A. Piotrowski, Perspektywy wyścigu zbrojeń hipersonicznych między USA, Chinami i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2019

R.H. Speier (i in.), Hypersonic Missile Nonproliferation. Hindering the Spread of a New Class of Weapons, RAND, Santa Monica 2017

R. Kopeć, Broń antysatelitarna, w: "Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego" 2/2018

M. Czajkowski, Anti-Satellite Weapons: A Political Dimension, w: "Safety & Defense" 7/2021

Zadaniem przedmiotu jest wyposażenie studentów w wiedzę z zakresu problematyki zbrojeń (w kontekście kluczowych trendów i zjawisk charakteryzujących współcześnie stosunki międzynarodowe) oraz mechanizmów kontroli zbrojeń i rozbrojenia, w kontekście bieżących wyzwań związanych w szczególności z postępującą erozją wielu tego typu reżimów.

1. Wprowadzenie – do czego państwom służą zbrojenia i dlaczego czasem decydują się ograniczać ich zakres. Podstawowe pojęcia przedmiotu (zbrojenia, wyścig zbrojeń, rozbrojenie, regulacja zbrojeń, ograniczenie zbrojeń, redukcja zbrojeń, kontrola zbrojeń, środki budowy zaufania i bezpieczeństwa). Geneza i instytucjonalne podstawy procesu rozbrojeniowego.

2. Handel bronią. Specyfika: upolitycznienie transakcji, sposoby pozyskiwania broni, szara strefa i nielegalny handel. Współczesne trendy: wydatki wojskowe, zjawiska wpływające na ich wielkość, zróżnicowanie regionalne. Próby regulacji.

– Nielegalny handel bronią – przyczyny, skala zjawiska, formy realizacji.

Przemysł zbrojeniowy – specyfika: role państw, wpływ na gospodarkę, kompleks wojskowo-przemysłowy. Główni aktorzy: państwa, największe koncerny zbrojeniowe.

– Traktat o handlu bronią (ATT).

3-4. Broń jądrowa i nośniki. Specyfika: podstawowe zasady działania, rodzaje głowic jądrowych i nośników. Wpływ na globalny i regionalne układy sił.

Arsenały jądrowe państw nuklearnych – geneza, zasoby, znaczenie strategiczne, stan obecny.

– USA,

– Rosja,

– Chiny,

– Francja,

– Wielka Brytania.

5-6. Reżim nieproliferacji broni jądrowej. Geneza, mechanizmy polityczne i proceduralne. Rola Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Główne problemy i dylematy funkcjonowania.

– NPT (możliwe 2 osoby),

– Państwa spoza NPT – Izrael, Indie, Pakistan (możliwe 2 osoby),

– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Korea Północna,

– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Iran,

– Odstraszanie nuklearne NATO (Nuclear Sharing).

7-9. Rozbrojenie jądrowe.

Strefy wolne od broni jądrowej. Koncepcja, praktyka i zróżnicowanie stref. Znaczenie.

– Idea i strefa w Ameryce Łacińskiej (traktat z Tlatelolco),

– Południowy Pacyfik (traktat z Rarotonga), Azja Południowo-Wschodnia (traktat z Bangkoku),

– Afryka (traktat z Pelindaby), Azja Centralna (traktat z Semipałatyńska).

Traktaty o częściowym i całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (PTBT i CTBT). Podstawy traktatowe, wymiar praktyczny, status obecny.

Traktat o zakazie broni jądrowej (TPNW) i jego status polityczno-prawny.

Porozumienia amerykańsko-radzieckie/rosyjskie o ograniczeniu strategicznych zbrojeń jądrowych.

– Antecedencje – SALT I, SALT II, START I, START II (możliwe 2 osoby),

– INF – geneza, znaczenie polityczne i status obecny,

– Porozumienia w XXI w. – SALT i Nowy START (+ jego status obecny).

10. Broń biologiczna i chemiczna – podstawowe środki, charakter, współczesne wyzwania i rozbrojenie.

– Konwencja o zakazie broni bakteriologicznych (BWC),

– Konwencja o zakazie broni chemicznej (CWC) (możliwe 2 osoby).

11. Wymiar ekologiczny – ochrona „wspólnego dziedzictwa ludzkości”.

– Traktat Antarktyczny,

– Układ o dnie morskim,

– Układ kosmiczny,

– Konwencja o zakazie stosowania technik modyfikacji środowiska w celach wojskowych (ENMOD).

12. Ograniczenie stosowania niektórych kategorii broni konwencjonalnej. Wymiar humanitarny. Geneza i znaczenie.

– Konwencja o zakazie stosowania i ograniczeniu niektórych broni konwencjonalnych (CCW) oraz protokoły do konwencji,

– Konwencja o zakazie min przeciwpiechotnych (MBT),

– Konwencja o zakazie amunicji kasetowej (CCM).

13. Reżim CFE oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa. Idea, stosowanie w praktyce, adekwatność w realiach współczesnych.

– Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE) i jego uzupełnienia (CFE 1A, Porozumienie z Florencji, Adaptowany CFE),

– Traktat o otwartych przestworzach (Open Skies Treaty),

– Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa – idea, zakres, treść Dokumentów Wiedeńskich.

14. Uzbrojenie przyszłości. Najważniejsze trendy, zagrożenia. Możliwe kierunki ewolucji charakteru konfrontacji zbrojnej niekonwencjonalnymi środkami.

– UAV’s,

– broń autonomiczna („killer robots”),

– AI,

– broń hipersoniczna,

– broń antysatelitarna,

– broń elektromagnetyczna (energetyczna).

15. Kolokwium zaliczeniowe.

Literatura podstawowa

R. Kuźniar (i in.), Bezpieczeństwo Międzynarodowe, Warszawa 2020 (zwłaszcza rozdz. 9. i 17.)

Stosowne rozdziały „Rocznika Strategicznego” (dostępne na stronie WNPiSM UW; https://wnpism.uw.edu.pl/rocznik/)

W. Multan, Porozumienia rozbrojeniowe po II wojnie światowej, Warszawa 1985

M. ElBaradei, Gra pozorów. Arsenał nuklearny a dyplomacja, Wrocław 2011

T. Schmalberger, S. Tulliu, Coming to Terms with Security: A Lexicon for Arms Control Disarmament and Confidence Building, ONZ 2001

Materiały ze stron internetowych: "Arms Control Association" (http://www.armscontrol.org), „Nuclear Threat Initiative" (http://www.nti.org), „Federation of Atomic Scientists” (http://fas.org)

Stosowne wydania SIPRI Yearbook

Literatura uzupełniająca

P. Śledź, Europejska współpraca zbrojeniowa, Warszawa 2021 (rozdz. I)

J.A. Larsen, J.J. Wirtz (eds.), Arms control and cooperative security, London 2009

M. Gillis, Disarmament. A Basic Guide, UN-New York 2009

A.D. Rotfeld (red.), Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie u progu XXI wieku, Warszawa 2002,

I. Anthony, A.D. Rotfeld (eds.), A Future Arms Control Agenda, New York2001

T. Strulak, Działania na rzecz rozbrojenia i kontroli zbrojeń, (w:) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006

T.Strulak, Niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, (w) J.Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006.

R. Kuźniar, Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych, (w:) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006

I. Topolski, Kontrola i redukcja zbrojeń, (w:) M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006

M. Kaczmarski, Problematyka zbrojeń i rozbrojenia, (w:) R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008

Z. Lachowski, Półwiecze kontroli zbrojeń: próba bilansu, „Sprawy Międzynarodowe” 4/2010

Z. Lachowski, Zmierzch kontroli zbrojeń w Europie, „Bezpieczeństwo Narodowe”, 21/2012

M. Zachara, Broń i dyplomacja. Eksport uzbrojenia w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych, Kraków 2010

R. Stohl, S. Grillot, The International Arms Trade. War and conflict in the modern world, Cambridge-Malden 2009

A. Feinsten, The Shadow World. Inside the Global Arms Trade, London 2011

S. Perlo-Freeman, 65 years of military spending: Trends in SIPRI's new data, SIPRI 2016

M. Terlikowski, Liberalizacja rynku produktów obronnych w Unii Europejskiej, Materiały studialne PISM, 15/2011

A. Markusen, Arms trade as illiberal trade [w:] J. Brauer, J. P. Dunne (red.), Arms Trade and Economic Development. Theory, policy, and cases in arms trade offsets, London-New York 2004

SIPRI Military Expenditure Database

SIPRI Arms Industry Database

R. Rhodes, Jak powstała bomba atomowa, Warszawa 2000

R. Kopeć, Strategie nuklearne w okresie pozimnowojennym, Kraków 2014

R. Kopeć, P. Mazur, Odstraszanie militarne w XXI wieku. Polska – NATO – Rosja, Kraków 2017

G. Nycz, Mocarstwa nuklearne rywalizujące z USA i polityki odstraszania w XXI wieku, Kraków 2020

Ł. Kulesa, Odstraszanie jądrowe w polityce bezpieczeństwa Francji, Biuletyn PISM, Warszawa 2020

A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018

Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018

E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004

A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020

J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016

A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018

Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018

E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004

A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020

J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016

K. Jaźwiński, Rola broni jądrowej w polityce wojskowej Wielkiej Brytanii po zimnej wojnie, w: Przegląd Europejski 2/2006

A. Kacprzyk, Results of the U.S. Nuclear Posture Review , Biuletyn PISM, Warszawa 2018

Ł. Kulesa, Kondycja i perspektywy Traktatu o nieproliferacji broni jądrowej (NPT), Biuletyn PISM, Warszawa 2019

M. Madej, Zwalczanie proliferacji BMR jako współczesny problem bezpieczeństwa międzynarodowego, w: R. Kuźniar i in., Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.

P. Crawl i inni, Assessing Progress on Nuclear Nonproliferation and Disarmament. 2009-2010 Report Card, October 2010.

J. Bryła, Rozwój i znaczenie reżimów międzynarodowych na przykładzie reżimu nieproliferacji broni jądrowej, Warszawa 2006

P. Śledź, Proliferacja broni jądrowej w XXI wieku – główne wyzwania i zagrożenia dla społeczności międzynarodowej, w: K. Śmiałek, W. Śmiałek (red.), Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego/państwa, Warszawa 2019

B. Ćwioro, Międzynarodowe wysiłki na rzecz powstrzymania irańskiego programu nuklearnego, [w:] A. Dzisiów-Szuszczykiewicz (red.), Iran – 30 lat po rewolucji, Warszawa 2009

M.A. Piotrowski, Postęp programu nuklearnego Iranu w ocenach Stanów Zjednoczonych, Izraela i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, w: Sprawy Międzynarodowe 4/2012

M. Fitzpatrick i in., Uncertain Future: The JCPOA and Iran’s Nuclear and Missile Programmes, International Institute for Strategic Studies, London 2019

M.A. Piotrowski, Treść i skutki ostatecznego porozumienia nuklearnego P5+1 z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2015

M.A. Piotrowski, Decyzja USA o rezygnacji z porozumienia nuklearnego z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2018

M.A. Piotrowski, Ryzyko związane z odbudową zdolności nuklearnych Iranu, Biuletyn PISM, Warszawa 2020

I. Latkowska, Nuklearny gigant czy kolos na glinianych nogach? Wybrane problemy nuklearyzacji Korei Północnej, w: Res Politicae 9/2017

J. Bayer, W. Dziak, Korea Północna – atomowe mocarstwo. Chronologia wydarzeń 1945-2017, Warszawa 2018

T. Min Thuan, Polityka nuklearna Indii po próbach w Poran, w: Azja i Pacyfik 3/2000

R. Kopiec, Pakistański program nuklearny w kontekście typologii modeli proliferacji Scotta D. Sagana, w: Atheanaeum. Polskie Studia Politologiczne 46/2015

J. Zych, Rola broni nuklearnej w izraelskiej strategii odstraszania militarnego, w: De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności 2/2019

K. Kubiak, Po co w Europie amerykańska broń nuklearna? Odstraszanie nuklearne NATO z perspektywy Polski w kontekście wybranych teorii stosunków międzynarodowych, w: "Stosunki Międzynarodowe – International Relations" 3/2015

A. Kacprzyk, Ł. Kulesa, M.A. Piotrowski, NATO Deterrence and Arms Control Policy in a World without the INF Treaty, PISM Policy Paper, Warszawa 2020

Nuclear-Weapon-Free Zones in the 21 Century, New York 1997

G.E. Frey, The South Pacific nuclear-free zone, SIPRI Yearbook 1986

A. Acharya, J.D.K. Boutin, The Southeast Asia Nuclear Weapon – Free Zone Treaty, “Security Dialogue” 1998, nr 2

A. Acharya, S. Ogunbanwo, The nuclear weapon free zones in Southeast Asia and Afica (Appendix 10B), SIPRI Yearbook 1998

O. Adenji, The treaty of Pelindaba on the African nuclear-weapon-free zone, UNIDIR Geneva 2002

M. Hamel-Green, Nuclear-Weapon-Free Zone Developments in Asia: Problems and Prospects, “Global Change. Peace and Security”2005, nr 3.

M. Tabor, M. Chudzik, Powstanie strefy bezatomowej w Afryce (w:) J.J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002

E. Arnett, The comprehensive test ban treaty, SIPRI Yearbook 1997

S.N. Kile, Nuclear arms control and non-proliferation, SIPRI Yearbook 2007

J. Machowski, Czterdziestolecie układu antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 4

Ł. Kulesa, Traktat o zakazie broni jądrowej – od idei do wejścia w życie, Komentarz PISM, Warszawa 2020

J. Symonides Traktat o zakazie broni nuklearnej, „Stosunki Międzynarodowe”, 2017, nr 3.

A. Kacprzyk, Przedłużenie obowiązywania układu Nowy START, Komentarz PISM, Warszawa 2021

A. Kacprzyk, Przyszłość kontroli zbrojeń strategicznych między USA i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2020

A. Kacprzyk, Koniec traktatu INF, Komentarz PISM, Warszawa 2021

A. Kacprzyk, M.A. Piotrowski, Prace USA nad pociskami krótkiego i średniego zasięgu po wyjściu z traktatu INF, Biuletyn PISM, Warszawa 2019

Weapons of terror: freeing the world of nuclear, biological and chemical arms, WMDC Stockholm 2006

W. Waszczykowski, Likwidacja broni chemicznej, „Sprawy Międzynarodowe” 1994, nr 4

T. Kasperek, Broń chemiczna zatopiona w Morzu Bałtyckim, Toruń, 1999

W. Karp, Bronie nadmiernie okrutne, „Sprawy Międzynarodowe” 1996, nr 1

P. Durys, Broń chemiczna. Działania na rzecz zakazu i eliminacji, Warszawa 2009

Z. Lachowski, Rozbrojenie w wymiarze humanitarnym, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 2014, nr 30.

G.G. Harigel, Chemical and Biological Weapons: Use In Warfare, Impast on S Society and Environment, Washington 2001

T.Z. Collina, D.G. Kimball i inni, The Case for the New Strategic Arms Reduction Treaty, An Arms Control Association Brief, December 2010,

J.M. Nowak, Traktat CFE w systemie pojałtańskim, „Sprawy Międzynarodowe” nr 2, 1994

J.M. Nowak, Regionalna kontrola zbrojeń w Europie, „Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 1

Z. Lachowski, Adaptacja Traktatu CFE, „Sprawy Międzynarodowe”1999, nr 4

Z. Lachowski, Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa w nowym środowisku międzynarodowym, „Sprawy Międzynarodowe” 2001, nr 2

Z. Lachowski, Nuklearne rozbrojenie i nieproliferacja: geneza, stan i perspektywy, [w:] „Bezpieczeństwo Narodowe” 22/2012

M. Tabor, Reżim otwartych przestworzy na obszarze od Vancouveru do Władywostoku, (w: ) Historia. Polityka. Stosunki Międzynarodowe (księga jubileuszowa na 65-lecie prof. J. Kukułki), Warszawa 1994

Open Skies. A cooperative approach to military transparenty and confidence building, UNIDIR Geneva 2004

Z. Lachowski, Kryzys reżimu zaufania I bezpieczeństwa w kontekście kryzysu na Ukrainie, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 31, 2014, nr 3.

Z. Lachowski, Budowanie zaufania wojskowego w środowiskach pozaeuropejskich, „Sprawy Międzynarodowe”, 2016, nr 4.

Ł. Kulesa, The Future of Conventional Arms Control in Europe, in: "Survival. Global Politics and Strategy" 60/2018.

H. Kissinger, How the Enlightenment Ends, The Atlantic 2018

H. Kissinger, E. Schmidt, D. Huttenlocher, The Age of AI: And Our Human Future, Boston 2021

R. Kopeć, Robotyzacja wojny, w: "Społeczeństwo i polityka" 49/2016

K. Kiszka, Wojna a hipotezy dotyczące postępu technicznego w XXI w., w: M. Kubiak, R. Wróblewski (red.), Oblicza współczesnych wojen, Warszawa 2018

B. Sajduk, Theoretical premises of the impact of artificial intelligence on the international relations and security, w: "The Copernicus Journal of Political Studies" 2/2019

R. Crootof, The Killer Robots Are Here: Legal and Policy Implications, w: Cardozo Law Review 36/2014

A. Krishnan, Killer Robots. Legality and Ethicality of Autonomous Weapons, London 2016

R. Kopeć, Autonomia systemów bojowych, w: "Przegląd Geopolityczny" 17/2016

M. Madej, Drone War on Terrorism–użycie bezzałogowych pojazdów latających (UAV) w walce z terroryzmem, w: "Polski Przegląd Dyplomatyczny" 3/2012

M. Madej, Tactical Efficacy:“Notorious” UCAVs and Lawfare, w: S. Barela (red.), Legitimacy and Drones. Investigating the Legality, Morality and Efficacy of UCAVs, London 2016

K. Kowalczewska, J. Kowalewski (red.), Systemy dronów bojowych : analiza problemów i odpowiedź społeczeństwa obywatelskiego, Warszawa 2015

M. Kwiecińska, Broń nieśmiercionośna–współczesne technologie i przyszłe rozwiązania, w: "Doctrina. Studia społeczno-polityczne" 12/2015

T Szubrycht, T Szymański, Broń elektromagnetyczna jako nowy środek walki w erze informacyjnej, w: Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej 46/2005

M.A. Piotrowski, Perspektywy wyścigu zbrojeń hipersonicznych między USA, Chinami i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2019

R.H. Speier (i in.), Hypersonic Missile Nonproliferation. Hindering the Spread of a New Class of Weapons, RAND, Santa Monica 2017

R. Kopeć, Broń antysatelitarna, w: "Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego" 2/2018

M. Czajkowski, Anti-Satellite Weapons: A Political Dimension, w: "Safety & Defense" 7/2021