Myśl polityczna XIX i XX wieku

obowiązkowe

w sali

1. MYŚL POLITYCZNA ODRODZENIA

2. TEORIE UMOWY SPOŁECZNEJ – HOBBES, LOCKE, ROUSSEAU

3. OŚWIECENIE – WPROWADZENIE DO TRADYCJI INTELEKTUALNEJ MYŚLI POLITYCZNEJ XIX I XX W.

4. OŚWIECENIE – WIZJE PAŃSTWA I OBYWATELSTWA

5. KONSERWATYZM I ROMANTYZM

6. LIBERALIZM

7. SOCJALIZM I HISTORYZM

8. PESYMIZM HISTORIOZOFICZNY, IRRACJONALIZM I TEORIE SPOŁECZEŃSTWA MASOWEGO

9. TOTALITARYZM

10. MYŚL SOCJALDEMOKRATYCZNA oraz NOWA LEWICA

11. LIBERALIZM WSPÓŁCZESNY

12. KONSERWATYZM WSPÓŁCZESNY i KATOLICKA NAUKA SPOŁECZNA

1. MYŚL POLITYCZNA ODRODZENIA

humanizm – rewolucja religijna i intelektualna; narodziny epoki nowożytnej; N. Machiavelli – problem dobra i zła w polityce; realizm polityczny N. Machiavellego; społeczno-polityczne i cywilizacyjno-kulturowe przesłanki reformacji; koncepcje państwa i ładu społecznego w myśli reformacyjnej. M. Luter, J. Kalwin – podobieństwa i różnice; myśl reformacji i jej wpływ na stosunki pomiędzy jednostką a wspólnotą; idea wolności i obywatelstwa w polskiej renesansowej myśli politycznej; główne cechy nowożytnej utopii (na podstawie pism T. More’a oraz F. Bacona).

2. TEORIE UMOWY SPOŁECZNEJ – HOBBES, LOCKE, ROUSSEAU

wizje stanu natury oraz konsekwencje różnić pomiędzy nimi; rola siły w polityce według podstawowych koncepcji umowy społecznej; uzasadnienie władzy autorytarnej w myśli T. Hobbesa; antropologia J. Locke’a; koncepcje władzy i wolności politycznej w myśli J.J. Rousseau.

3. OŚWIECENIE – WPROWADZENIE DO TRADYCJI INTELEKTUALNEJ MYŚLI POLITYCZNEJ XIX I XX W.

filozoficzne podstawy projektu oświeceniowego: racjonalizm, humanizm, optymizm historiozoficzny; idea postępu; koncepcja praw człowieka; relacje pomiędzy duchem praw i kształtem ustrojów w myśli Monteskiusza; etyka i polityka w myśli I. Kanta; racjonalizm polityczny w szkockim oświeceniu (pojęcia „common sense” i „moral sense”); geneza społeczeństwa, państwa i władzy w świetle poglądów D. Hume’a; filozofia moralna i polityczna A. Smitha.

4. OŚWIECENIE – WIZJE PAŃSTWA I OBYWATELSTWA

rewolucja amerykańska i francuska – narodziny nowego społeczeństwa; koncepcje republiki w pismach J.J. Rousseau oraz J. Madisona, Th. Jeffersona i A. Hamiltona; motywy historiozoficznego optymizmu i pesymizmu w myśli Oświecenia – poglądy J.J. Rousseau; koncepcja stanu natury w myśli J.J. Rousseau oraz Ojców Założycieli; koncepcja wolności politycznej w pismach J.J. Rousseau oraz Ojców Założycieli; racjonalizm polityczny - szkockie korzenie oświecenia amerykańskiego; istota sporu o konstytucję amerykańską; koncepcja woli większości i woli powszechnej oraz koterii w pismach J.J. Rousseau oraz Ojców Założycieli.

5. KONSERWATYZM I ROMANTYZM

konserwatyzm jako szczególna formuła racjonalności politycznej; stosunek pierwszych konserwatystów do racjonalizmu oświeceniowego; krytyka metafizyki oświeceniowej; konserwatywna obrona przesądu, zadawnienia i tradycji; natura ludzka w myśli J. de Maistre’a oraz E. Burke’a; koncepcja umowy społecznej w pismach E. Burke’a i J. de Maistre’a; oświeceniowe i antyoświeceniowe oblicze konserwatywnej krytyki oświecenia; charakterystyczne cechy myślenia romantycznego; romantyzm a konserwatyzm.

6. LIBERALIZM

utylitaryzm a koncepcje prawno-naturalne: różnice w uzasadnianiu porządku liberalnego; liberalne koncepcje człowieka, społeczeństwa i państwa; interpretacje kategorii wolność, równość i własność w myśli liberalnej; uzasadnienia wolnego rynku i dyskusje na temat jego granic; etapy rozwoju doktryny liberalnej; koncepcje wolności w myśli B. Constanta; Tocquevillowska wizja dylematów społeczeństwa demokratycznego.

7. SOCJALIZM I HISTORYZM

G.W.F. Hegla koncepcja wolności politycznej. Proces uprzedmiotowienia wolności. Wolność a konieczność; K. Marksa diagnoza stanu społeczeństwa kapitalistycznego; uzasadnienie konieczności rewolucji proletariackiej; wizja ustroju komunistycznego; Marksizm a problem własności prywatnej; socjalizm utopijny – główne wątki refleksji politycznej.

8. PESYMIZM HISTORIOZOFICZNY, IRRACJONALIZM I TEORIE SPOŁECZEŃSTWA MASOWEGO

pojęcie „resentymentu” u F. Nietschego; resentyment a nihilizm; idea nadczłowieka i jej interpretacje; polityczne i moralne konsekwencje nietzscheanizmu; zmierzch zachodu – pesymizm historiozoficzny O. Spenglera; elitaryzm V. Pareta; teoria społeczeństwa masowego J. Ortegi y Gasseta; Freuda analiza ładu społecznego.

9. TOTALITARYZM

odmiany ideologii faszystowskich; faszystowska krytyka zastanego świata społecznego; irracjonalizm ideologii faszystowskiej; faszystowska koncepcja organizacji społeczeństwa i państwa; totalitaryzm komunistyczny – problem źródeł ideowych; specyfika totalitaryzmu komunistycznego.

10. MYŚL SOCJALDEMOKRATYCZNA oraz NOWA LEWICA

ewolucja głównych wyznaczników lewicowości oraz koncepcji rewolucji proletariackiej w XX w.; reformizm i koncepcja państwa dobrobytu; krytyka społeczeństwa jednowymiarowego w ideologii Nowej Lewicy; koncepcja trzeciej drogi; filozoficzne inspiracje oraz ideowe źródła Nowej Lewicy: wpływ Szkoły Frankfurckiej i Teorii Krytycznej; Herberta H. Marcusego krytyka systemu kapitalistycznego. Koncepcja "człowieka jednowymiarowego"; nowolewicowa krytyka starej lewicy; projekt „rewolucji przez świadomość” i „trzeciej świadomości” Ch. Reicha; Wolność człowieka (koncepcja autentyczności) i koncepcja statusu polityki w ideologii Nowej Lewicy.

11. LIBERALIZM WSPÓŁCZESNY

tradycje liberalne a liberalizmy współczesne; liberalizm progresywistyczny (socjalny) a liberalizm konserwatywny (neoliberalizm) – istota różnicy; neoliberalna koncepcja wolności człowieka; neoliberalne krytyki centralnego planowania; neoliberalne koncepcje sprawiedliwości; neoliberalne interpretacje zasady demokratycznej; pluralizm współczesnego liberalizmu; liberalizm postmodernistyczny; liberalne dyskusje wokół natury wolnego rynku; współczesny liberalizm a komunitaryzm.

12. KONSERWATYZM WSPÓŁCZESNY i KATOLICKA NAUKA SPOŁECZNA

zarys przemian idei konserwatywnej w XIX i XX wieku jako odpowiedź na zmiany społeczne; konserwatyzm a nacjonalizm; odmiany współczesnego neokonserwatyzmu; neoliberalizm a neokonserwatyzm – podobieństwa i różnice; neokonserwatywna krytyka postmodernizmu; neokonserwatyzm wobec kryzysu współczesnej cywilizacji i kultury Zachodu – na przykładzie poglądów A. Blooma, D. Bella i I. Kristola; geneza społecznej myśli Kościoła – encykliki Leona XIII; etapy rozwoju myśli społecznej Kościoła katolickiego; strategie rozwiązywania kwestii społecznej w nauce społecznej Kościoła; interpretacja własności w myśli społecznej Kościoła; Kościół wobec kryzysu nowoczesnych społeczeństw (diagnoza i środki zaradcze); Kościół wobec współczesnych ideologii.

S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (opr.), Historia idei politycznych. Wybór tekstów, t. 1 i 2, Warszawa 2000 oraz wydania kolejne.

K. Karolczak, K. Pieliński, M. Tański (opr.), Współczesna myśl polityczna. Wybór tekstów źródłowych, t. 1, Warszawa 1994.

M.J. Ptak, M. Kinsteler (red.), Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Wrocław 1996.

J. Baszkiewicz, F. Ryszka, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1970.

K. Chojnickiej i W. Kozub-Ciembroniewicz (red.), Doktryny polityczne XIX i XX wieku, Kraków 2000 oraz wydania kolejne.

S. Filipowicz, Historia myśli polityczno-prawnej, Gdańsk 2001 oraz wydania kolejne.

A. Heywood, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, Warszawa 2007

A. Miś, Filozofia współczesna: główne nurty, Warszawa 2002.

J. Szacki, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Warszawa 2003.

H. Arendt, Eichmann w Jerozolimie, Kraków 1998.

H. Arendt, Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 1993.

B. Baczko (red.), Filozofia francuskiego oświecenia, Warszawa 1961.

B. Baczko, Hume; natura ludzka i nieobecność absolutu, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 1970, t. XVII.

B. Baczko, Rousseau: samotność i wspólnota, Warszawa 1964.

D. Bell, Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, Warszawa 1994.

I. Berlin, Dwie koncepcje wolności, Warszawa 1991.

I. Berlin, Korzenie romantyzmu, Poznań 2004.

I. Berlin, Pod prąd, Poznań 2002.

J.W. Borejsza, Rzym a wspólnota faszystowska, Warszawa 1981.

W. Büchner, Kant – państwo i prawo, Kraków 1996.

P. Chaunu, Cywilizacja wieku oświecenia, Warszawa 1989.

G. Debord, Społeczeństwo spektaklu, Gdańsk 1998.

J. Delumeau, Cywilizacja odrodzenia, Warszawa 1993.

J. Delumeau, Reformy chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku, t. 1, Warszawa 1986.

J. Ehrman, Neokonserwatyzm. Intelektualiści i sprawy zagraniczne, Poznań 2000.

S. Filipowicz, Ameryka. Alfabet nadziei, Warszawa 1991.

S. Filipowicz, Demokracja, Warszawa 2007.

S. Filipowicz, O władzy grzechu i grzechach władzy, Warszawa 1992.

S. Filipowicz, Racjonalność polityczna w szkockiej i amerykańskiej myśli politycznej XVIII w., „Archiwum Historii Myśli Politycznej”, 1/1991.

H. Gilner, Fryderyk Nietsche. Filozoficzna i społeczna doktryna immoralizmu, Warszawa 1965.

J. Gray, Dwie twarze liberalizmu, Warszawa 2001.

J. Gray, Liberalizm, Kraków 1994.

J. Gray, Po liberalizmie, Warszawa 2001.

G. Himmelfarb, Jeden naród – dwie kultury, Warszawa 2007.

B. Hindess, Filozofie władzy od Hobbesa do Foucaulta, Warszawa 1999.

A. Jawłowska, Drogi kontrkultury, Warszawa 1975.

R. Kagan, Potęga i raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata, Warszawa 2003.

L. Kołakowski, Główne nurty marksizmu, Londyn 1988.

Z. Krasnodębski, Upadek idei postępu, Warszawa 1991.

Z. Kuderowicz, Filozofia dziejów, Warszawa 1973.

Z. Kuderowicz, Kant, Warszawa 2000.

Z. Kuderowicz, Wolność i historia. Studia o filozofii Hegla i jego losach, Warszawa 1981.

W. Laqueur, Faszyzm. Wczoraj, dziś, jutro, Warszawa 1998.

P. de Laubier, Myśl społeczna Kościoła Katolickiego od Leona XIII do Jana Pawła II, Warszawa Kraków 1988.

R. Legutko, Konserwatyzm, „Res Publica” nr 3/1988.

J. Lewandowski, Neoliberałowie wobec współczesności, Warszawa 1991.

P. Manent, Intelektualna historia liberalizmu, Kraków 1994.

A. McIntyre, Krótka historia etyki. Filozofia moralności od czasów Homera do XX wieku, Warszawa 2000.

R. Nozick, Anarchia, państwo, utopia, Warszawa 1999.

W. Ockenfels, Zarys katolickiej nauki społecznej, Warszawa 1995.

H. Olszewski, Doktryna złotej wolności i spory o jej spuściznę, „Państwo i Prawo”, 2/2001.

W. Osiatyński, Ewolucja amerykańskiej myśli społeczno-politycznej, Warszawa 1983.

W. Osiatyński (wyb., oprac. i wstęp), Wizje Stanów Zjednoczonych w pismach Ojców Założycieli, Warszawa 1977.

V. Ostrom, Federalizm amerykański. Tworzenie społeczeństwa samorządnego, Warszawa-Olsztyn 1994.

K. Pieliński, Ideologia kryzysu w myśli neokonserwatystów amerykańskich, „Edukacja Polityczna”, 10/1987.

K. Pieliński, Konserwatyzm jako oswajanie chaosu świata empirycznego, Warszawa 1993.

K.R. Popper, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, Warszawa 2006.

R. Skarzyński, Konserwatyzm. Zarys dziejów filozofii politycznej, Warszawa 1998.

R. Rorty, Przygodność, ironia, solidarność, Warszawa 1966.

I. Stelzer (oprac.), Neokonserwatyzm, Warszawa 2007.

C. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, Lublin 2003.

J. Szacki, Spotkania z utopią, Warszawa 2000.

M. Szyszkowska, Filozofia w Europie, Białystok 1999.

P. Śpiewak, Ideologie i obywatele, Warszawa 1991.

P. Śpiewak, W stronę wspólnego dobra, Warszawa 1998.

A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Warszawa-Kraków 1996.

R. Tokarczyk, Klasycy praw natury, Lublin 1988.

R. Tokarczyk, Współczesna amerykańska myśl polityczna, Warszawa 1981.

J. Trybusiewicz, De Maistre, Warszawa 1966.

A. Walicki, Marksizm i skok do królestwa wolności, Warszawa 1996.

A. Waśkiewicz, Interpretacja teorii politycznej, Warszawa 1998.

M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994.

A. Wielomski, Czy świat porewolucyjny jest możliwy? Restauracja w oczach Josepha de Maistre’a, „Archiwum Historii Myśli Politycznej”, 7/1998.

A. Wielomski, Historiozofia Josepha de Maistre’a, „Archiwum Historii Myśli Politycznej”, 6/1996.

S. Zabieglik, Adam Smith, Warszawa 2003.

A. Zięba, Współczesny konserwatyzm brytyjski, Kraków 1988.

Po zaliczeniu kursu studenci będą:

• rozumieli główne teorie zachodniej myśli politycznej i ich wpływ

na współczesne społeczeństwo i politykę;

• znali podstawową literaturę przedmiotu;

• potrafili wskazać główne epoki oraz punkty zwrotne w historii zachodniej myśli politycznej;

• potrafili przedyskutować zagadnienia obecne w zachodniej myśli politycznej (porównać teorie, odnieść je do współczesnych problemów);

• potrafili wysnuć własne wnioski w zakresie przedmiotu i przełożyć je na język prezentacji multimedialnej.

Brak