(in Polish) Historyczne i filozoficzne podstawy dyskursu i polubownego rozwiązywania sporów

Część zajęć w bloku specjalizacyjnym poświęcona jest szerszym podstawom pozasądowego rozstrzygania sporów. Przedstawia ujęcie historyczne - rolę pozasądowego rozstrzygania sporów od starożytności do XX w. w systemie wymiaru sprawiedliwości, oraz teoretyczno-filozoficzne, skoncentrowane na filozofii i podstawach dogmatycznych sprawiedliwości proceduralnej.

Część historyczna.

Pozasądowe sposoby rozstrzygania sporów odgrywały bardzo istotną rolę w dawnych systemach prawnych. W dawniejszych czasach - śtarożytności i średniowieczu wynikało to ze specyficznego sposobu orgnizowania wymiaru sprawiedliwości i funkcjonowaniu sędziów prywatnych (arbitrów) czy instytucji prywatnego karania na drodze wróżdy rodowej (krwawej zemsty). Wzmocnienie władzy pańśtwowej powodowało stopniową publicyzację wymiaru sprawiedliwości od czasó wczesnonowożytnych.. Niemniej jednak na kończenie sporów za pomocą postępowania polubownego pozostawało popularne. Bliżej zajmiemy się przykładem I Rzeczypospolitej na tle europejskim - przedstawione zostaną powody takiego stanu rzeczy oraz sposób funkcjonowania sądów polubownych. Epoka kodyfikacji prawa przyniosła spore zmiany w tym zakresie, choć w nowych kodeksach znalazło się miejsce dla postęowania polubownego - omówione zostaną przykłądy rozwiązań francuskich, prusko-niemieckich, austriackich i rosyjskich (z uwzględnieniem ziem polskich) i polskich w XIX i XX w. Na przykładzie polskim wskazane zostaną również przyczyny kryzysu sądownictwa polubownego w ustrojju demokracji socjalistycznej. Przedstawienie tematyki w ramach tak długiej perspektywy czasowej winno pozwolić tez na odnalezienie kulturowych i instytucjonalnych elementów sprzyjających i hamujących dla rozwiązywania sporów na drodze polubownej.

Część filozoficzna

Celem zajęć jest przybliżenie słuchaczom zagadnienia sprawiedliwości proceduralnej, zarówno w formach "klasycznych" wiązanych z postępowaniem przed sądami, jak i w kontaktach jednostki z administracją publiczną. Rozwiązania normatywne analizowane będą w świetle założeń filozoficznych tych nurtów, które wspierają rozwiązania z zakresu sprawiedliwej procedury. Omówione zostaną starożytne korzenie tego sposobu myślenia o działaniu prawa, a także nurt dyskursu prawniczego i teorii argumentacji, czyli podstawowych koncepcji, w których zaznacza się wartości rzetelnej procedury, opartej na zasadach równości, racjonalności, jawności, bezstronności i innych wartości procesowych.

Przybliżona tematyka kolejnych spotkań: wprowadzenie do problematyki- pojęcie sprawiedliwości proceduralnej; podstawy filozoficzne, polityczne i normatywne sprawiedliwości proceduralnej; prawniczy dyskurs argumentacyjny (R.Alexy, J.Habermas); sprawiedliwość proceduralna w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego; sądowe stosowanie prawa a alternatywne metody rozwiązywania sporów; zasada równości jako zasada konstytucyjna; zasada bezstronności w stosowaniu prawa; uzasadnienie jako racjonalizacja decyzji (legislatywa, sądownictwo)

Dalka S., Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987

Klementowski M. L., O pojednaniu w zabójstwie w środkowoeuropejskich państwach w średniowieczu, „Rejent” 1996, nr 7-8

Mediacje. Teoria i praktyka, red. E. Gmurzyńska, R. Morek, wyd. 3, Warszawa 2018

Postępowanie polubowne w dziejach. Materiały IX Konferencji historyków państwa i prawa, red.. P. Jurek, Wrocław 2006

Consedine J. Sprawiedliwość naprawcza. Przywrócenie ładu społecznego, Warszawa 2004

Fuller L.L., Moralność prawa, Warszawa 2004

Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie, Warszawa 2005

Habermas J. Teoria działania komunikacyjnego, Warszawa 2002

Jasiecki K., Molęda-Zdziech M., Kurczewska U., Lobbing, Kraków 2006

Kmieciak Z., Mediacja i koncyliacja w prawie administracyjnym, Zakamycze 2004

Kozak A, Granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej, Kolonia Limited 2002

Kustra E., Polityczne problemy tworzenia prawa, Toruń 1994

Łazowski A., Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot Europejskich, Zakamycze 2002

Morawski L., Główne problemy filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 1999

Rawls J., Teoria sprawiedliwości, Warszawa 1994

Redelbach A. Natura praw człowieka. Stasburskie standardy ich ochrony, Toruń 2001

Sartori G., Teoria demokracji, Warszawa 1998

Stelmach J. Kodeks argumentacyjny dla prawników, Zakamycze 2003

Stelmach J. Współczesna filozofia interpretacji prawniczej, Kraków 1999

Summers R., Evaluating and improving legal processes – a plea for „process values”, Cornell Law Reviev, 1/1974 (tekst przesyłany studentom na pierwsze zajęcia)

Waltoś S., Naczelne zasady procesu karnego, Warszawa 1999

Wojciechowski B. Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Toruń 2004

Wright M. Przywracając szacunek sprawiedliwości, Warszawa 2005

Wróblewski J. Wartości a decyzja sądowa, Wrocław-Kraków-Gdańsk, 1973

Wróblewski J. Teoria racjonalnego tworzenia prawa, Warszawa 1985

Po ukończeniu kursu uczestnicy:

- opisują podstawowe zasady funkcjonowania dawnego postępowania polubownego

- rozumieją uwarunkowania sprzyjające i hamujące rozwój polubownych metod rozstrzygania sporów

- wskazują zalety i wady różnych modeli polubownego rozwiązywania sporów występujących historycznie.

Obecność na zajęciach

Końcowe kolokwium zaliczeniowe

Aktywność w trakcie zajęć (ocena bieżąca);

brak