(in Polish) Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych

Celem wykładu jest zaznajomienie uczestników z treścią oraz praktycznym znaczeniem norm prawa międzynarodowego, które służą rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z konfliktów zbrojnych – zarówno międzypaństwowych, jak i wewnętrznych. Przedmiotem zajęć będą przede wszystkim normy chroniące osoby i mienie, które są lub mogą być zagrożone przez konflikt, czyli tzw. „reguły ochrony”. Ponadto zajmiemy się tzw. „regułami walki” – normami , które ze względów humanitarnych ograniczają prawo stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania. Znaczącą część zajęć zajmą rozważania na temat istniejących w prawie międzynarodowym mechanizmów mających zapewnić skuteczność przepisom prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, a także na temat wdrażania tych przepisów do prawa wewnętrznego państw, w tym do prawa polskiego.

Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych (mph) to dziedzina prawa międzynarodowego publicznego ograniczająca użycie przemocy w konfliktach zbrojnych, zarówno międzynarodowych, jak i niemiędzynarodowych, poprzez ochronę tych, którzy nie biorą bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych (w ogóle nie biorą udziału lub zaprzestali już takiego udziału).Ogranicza ono również prawo stron konfliktu do użycia środków i metod walki w takim zakresie, jaki jest niezbędny do osiągnięcia celów konfliktu bez powodowania zbędnego cierpienia i wywoływania nadmiernych szkód. Mph jest ściśle związane z międzynarodowym prawem karnym i międzynarodowym prawem dotyczącym ochrony praw człowieka.

Celem wykładu jest wzbogacenie wiedzy słuchaczy na temat współczesnego międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, uświadomienie im z jednej strony prostoty, a z drugiej strony złożoności problemów praktycznych związanych z jego wdrażaniem i skutecznością. Mph jest stosowane tylko i wyłącznie w sytuacjach, które zostały uznane za konflikty zbrojne, przy czym często trudno jest ustalić, czy dana sytuacja jest konfliktem zbrojnym, czy nim nie jest, dlatego też dane działanie może okazać się zgodnym z prawem lub nielegalnym w zależności od konkretnej sytuacji i jej kontekstu.

Zajęcia rozpoczną się od przedstawienia głównych pojęć, zasad, źródeł, podmiotów, instytucji i sposobów implementacji międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, z uwzględnieniem ich genezy i rozwoju historycznego.

Po teoretycznym wprowadzeniu studenci będą pracować nad kazusami dotyczącymi fikcyjnego konfliktu zbrojnego w fikcyjnym rejonie świata, jednak fakty podane w kazusie będą dotyczyły wydarzeń rzeczywistych, jakie miały miejsce w konfliktach zbrojnych w XX i XXI wieku. Słuchacze będą przedstawiać rozwiązania prawne dla praktycznych problemów humanitarnych, jakie powstały podczas konfliktów w b. Jugosławii, Iraku, Afganistanie i w innych częściach świata.

Szczególną uwagę będzie się poświęcać problemom kwalifikacji konfliktów zbrojnych (konflikty międzynarodowe, niemiędzynarodowe, inne sytuacje), okupacji wojskowej i zmianie jej charakteru w ostatnich latach, statusowi kombatanta i osoby cywilnej oraz skutkom posiadania określonego statusu, problemowi osób cywilnych bezpośrednio uczestniczących w działaniach zbrojnych, ochronie cywilów, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji kobiet i dzieci, traktowaniu jeńców wojennych, legalnym i nielegalnym środkom i metodom prowadzenia walki zbrojnej.

Zastosowanie różnych metod pracy (wykład z prezentacją w systemie power point, następnie indywidualna praca nad kazusami i dyskusja w grupie nad wynikami pracy indywidualnej) pozwala studentom rozwinąć umiejętność interpretacji tekstów prawnych w oparciu o solidną wiedzę teoretyczną oraz lepiej stosować prawo w konkretnych sytuacjach praktycznych. Dzięki temu studenci lepiej zrozumieją aspekty prawne współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, będą lepiej potrafili posługiwać się źródłami prawa w celu znalezienia najlepszych rozwiązań praktycznych, a także krytycznie analizować pojawiające się trudności i wyzwania.

Materiały obowiązkowe:

Teksty następujących międzynarodowych umów wielostronnych:

• Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych z 12.VIII.1949 r.;

• Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu z 12.VIII.1949 r.;

• Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych z 12.VIII.1949 r.;

• Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny z 12.VIII.1949 r.;

• Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12.VIII.1949 r. dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych z 8.VI.1977 r.;

Wiedza: Słuchacze po ukończeniu Studiów posiądą kompleksową wiedzę nie tylko na temat teorii, ale również funkcjonowania i egzekwowania wybranych dziedzin (przewidzianych programem Studiów) prawa międzynarodowego. Słuchacze poznają kierunki rozwoju prawa międzynarodowego, które będą omawiane w oparciu o zmieniające się stosunki międzynarodowe (m. in. takie jak: zwiększenie się roli organizacji międzynarodowych na arenie międzynarodowej i umacnianie się mechanizmów poszanowania praw jednostek), a także kwestie kontrowersyjne dotąd nieuregulowane. Słuchacze będą mieli wiedzę na temat orzecznictwa sądów międzynarodowych oraz obowiązywania i stosowania prawa międzynarodowego w wewnętrznym porządku prawnym wielu państw, w tym Polski.

Umiejętności: Słuchacze w szczególności będą potrafili:

- opisać mechanizmy tworzenia się prawa międzynarodowego w jego kontekście historycznym i społecznym;

- posługiwać się właściwą terminologią, nauczyć się języka prawniczego;

- wyjaśnić genezę i cel konkretnych rozwiązań prawnych;

- rozpoznać problemy prawne i zaproponować ich rozwiązanie;

- rozumieć i krytycznie odnosić się do prezentowanych rozwiązań prawnych;

- analizować orzeczenia sądów międzynarodowych.

Kompetencje społeczne-postawy: Słuchacze będą mogli:

- operować wiedzą na temat różnorodnych zagadnień z zakresu prawa międzynarodowego;

- wykorzystać nabyte umiejętności w miejscach pracy, urzędach;

– wyjaśnić współpracownikom, osobom zainteresowanym mechanizmy funkcjonowania prawa międzynarodowego

- kontrola obecności – potwierdzona listami obecności;

- ocena ciągła polegająca na sprawdzeniu przygotowania do zajęć oraz aktywności podczas zajęć (w przypadku nieobecności – możliwość zaliczenia ustnego, przygotowania pracy pisemnej – według wyboru osoby prowadzącej zajęcia);

- egzamin ustny