(in Polish) Edukacja językowa

Zajęcia służą zapoznaniu studentów z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi psychologicznych, socjologicznych, pedagogicznych i dydaktycznych aspektów rozwoju i kształcenia języka dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (3-10 lat). Teoretyczny kontekst edukacji językowej oraz zapoznanie z różnymi koncepcjami kształcenia umiejętności językowych pozwala lepiej zrozumieć charakter pracy dydaktycznej z dziećmi w tym wieku. Podstawową część kursu stanowi omówienie i praktyczne opracowanie metod kształcenia kluczowych kompetencji językowych, do których należą odbiór i tworzenie tekstu oraz komunikacja językowa, w tym zwłaszcza mówienie i słuchanie.

Zajęcia poświęcone są omówieniu wybranych zagadnień stanowiących podstawę edukacji językowej w przedszkolu i szkole. Podczas zajęć omawiamy zagadnienia dotyczące procesu kształcenia językowego i jego składników (celów i treści kształcenia oraz wymagań programowych i sposobów oceniania), dokonujemy przeglądu najważniejszych zasad kształcenia językowego i metod dydaktycznych stosowanych w tym obszarze, przyglądamy się psychologicznym, pedagogicznym, społecznym i socjologicznym kontekstom edukacji językowej oraz różnym jej koncepcjom w perspektywie porównawczej oraz w odniesieniu do propozycji kształcenia alternatywnego. Program kursu obejmuje takie zagadnienia szczegółowe, jak:

- rozwój języka dziecka w aspekcie fonologicznym, semantycznym, syntaktycznym i morfologicznym; język jako płaszczyzna integracji doświadczeń dziecka; modele edukacji językowej;

- rozwijanie umiejętności językowych a kompetencje kluczowe w edukacji XXI wieku; zasady nauczania języka, rola zabawy w edukacji elementarnej; wybrane metody rozwijania podstawowych umiejętności językowych;

- rozwój umiejętności mówienia a praktyka edukacyjna; metody rozwijania umiejętności mówienia i słuchania; dziecko jako uczestnik dialogu;

- gotowość szkolna dziecka a gotowość do czytania i pisania;

- czytanie i pisanie – nowy język dziecka; psychologiczne i pedagogiczne podstawy procesów odbioru i tworzenia tekstu; rozwijanie umiejętności czytania i pisania w aspekcie technicznym, semantycznym i krytyczno-twórczym; koncepcje i metody nauczania czytania i pisania;

- kształcenie umiejętności odbioru tekstów różnego typu – wybór lektur i metody pracy z tekstem; sposoby opracowania tekstu literackiego i nieliterackiego; praca z tekstem ikonicznym; rozwijanie zainteresowań czytelniczych dzieci; ocenianie umiejętności odbioru tekstów – dobór tekstów, konstruowanie narzędzi testowych, rodzaje i przykłady zadań;

- uwarunkowania rozwoju umiejętności tworzenia i zapisywania tekstów; rozwijanie umiejętności tworzenia tekstów w różnych formach gatunkowych, w tym zwłaszcza wypowiedzi narracyjnych, argumentacyjnych i użytkowych; ocenianie umiejętności tworzenia wypowiedzi różnego typu;

- rozwijanie kompetencji komunikacyjnych, sprawności gramatycznej i zasobu słownikowego dzieci;

- kształcenie językowe jako płaszczyzna integracji międzyprzedmiotowej; scenariusz zajęć zintegrowanych;

- monitorowanie osiągnięć językowych uczniów jako metoda doskonalenia edukacji; wyniki badań umiejętności językowych dzieci w perspektywie kraju i świata.

Podczas zajęć analiza zagadnień teoretycznych wsparta jest licznymi przykładami z praktyki dydaktycznej, a prezentowane i wypracowane podczas zajęć metody, techniki i narzędzia dydaktyczne wzbogacają warsztat nauczyciela o przykłady do bezpośredniego zastosowania.

1. B. Bokus, Tworzenie opowiadań przez dzieci, Kielce 1991.

2. B. Bokus, G.W. Shugar, Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, Gdańsk 2007.

3. Ch. Galloway, Psychologia uczenia się i nauczania, t. I i II, Warszawa 1988.

4. D. Klus- Stańska, M. Dagiel (red.), Edukacja polonistyczna na rozdrożach, Olsztyn 1999.

5. E. Malmquist, Nauka czytania w szkole podstawowej, Warszawa 1987.

6. A. Mikołajczuk, J. Puzynina (red.), Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole. Szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne, Warszawa 2004.

7. G. W. Shugar, M. Smoczyńska (red.)., Badania nad rozwojem języka dziecka, Warszawa 1980.

8. D. Wood, Jak dzieci uczą się i myślą, Kraków 2006.

9. W. Żuchowska, Oswajanie ze sztuką słowa. Początki edukacji literackiej, Warszawa 1992.

10. M. Żytko, Pisanie – żywy język dziecka, Warszawa 2006.

Wiedza

student zna i rozumie:

- W1. miejsce edukacji językowej w ramowym planie nauczania na etapie przedszkolnym i wczesnoszkolnym;

- W2. zapisy dotyczące kształcenia językowego zawarte w podstawie programowej wychowania przedszkolnego i zapisy dotyczące edukacji polonistycznej w podstawie dla edukacji wczesnoszkolnej, oraz określone przez te dokumenty cele kształcenia i treści nauczania, strukturę wiedzy w zakresie przedmiotu oraz kompetencje kluczowe i ich kształtowanie;

- W3. integrację wewnątrz- i międzyprzedmiotową edukacji językowej; zagadnienia związane z programem nauczania oraz rozkładem materiału;

- W4. etapy rozwoju dziecka w aspekcie fonologicznym, semantycznym, syntaktycznym i morfologicznym, w tym etapy nabywania umiejętności czytania i pisania w języku polskim;

- W5. zasady doboru treści nauczania w zakresie języka polskiego na poziomie przedszkolnym i wczesnoszkolnym, pojęcia z zakresu teorii literatury, kultury oraz wiedzy o języku, a także klasyczną i współczesną literaturę oraz teksty kultury odpowiednie dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym;

- W6. podstawowe zasady i strategie rozwijania umiejętności językowych;

- W7. psychologiczne i pedagogiczne podstawy procesów odbioru i tworzenia tekstu;

- W8. metodykę realizacji poszczególnych treści kształcenia w obrębie edukacji językowej – rozwiązania merytoryczne i metodyczne, dobre praktyki, dostosowanie oddziaływań do potrzeb i możliwości uczniów lub grup uczniowskich o różnym potencjale i stylu uczenia się, typowe dla przedmiotu błędy uczniowskie, ich rolę i sposoby wykorzystania w procesie dydaktycznym;

- W9. tradycyjne i alternatywne metody rozwijania kluczowych kompetencji komunikacyjnych i językowych: mówienia i słuchania, czytania w aspekcie technicznym oraz odbioru tekstu, pisania w aspekcie technicznym oraz tworzenia tekstu;

- W10. zasady pracy z tekstami różnego typu (literackim/nieliterackim, werbalnym/ikonicznym);

- W11. sposoby rozwijania zainteresowań czytelniczych dzieci;

- W12. rolę diagnozy, kontroli i oceniania w pracy dydaktycznej;

- W13. sposoby wykorzystywania wiedzy teoretycznej dotyczącej nauki o języku i edukacji kulturowo-literackiej oraz metodycznej do projektowania zajęć w zakresie edukacji polonistycznej w przedszkolu i klasach I–III szkoły podstawowej;

- W14.środki dydaktyczne (podręczniki i pakiety edukacyjne) wykorzystywane w edukacji językowej, pomoce dydaktyczne – dobór i wykorzystanie zasobów edukacyjnych, edukacyjne zastosowania mediów i technologii informacyjno-komunikacyjnej.

Umiejętności

student potrafi:

- U1. scharakteryzować optymalne modele kształcenia językowego;

- U2. identyfikować powiązania treści z zakresu edukacji językowej z innymi treściami nauczania;

- U3. wskazać i stosować te metody nauczania, formy organizacyjne i środki dydaktyczne, które są skuteczne w rozwijaniu kluczowych umiejętności komunikacyjnych i językowych, aktywizują uczniów i uwzględniają ich zróżnicowane potrzeby edukacyjne;

- U4. funkcjonalnie posługiwać się pojęciami z zakresu teorii literatury, kultury oraz wiedzy o języku;

- U5. dokonać wraz z uczniami analizy i interpretacji zróżnicowanych formalnie dzieł literackich oraz kulturowych;

- U6. projektować sytuacje edukacyjne rozwijające kompetencje językowe i komunikacyjne dzieci, sprzyjające ich aktywności i rozwijające ich zainteresowania

- U7. formułować informację zwrotną dotyczącą zadań różnego typu, dokonywać oceny i korekty wypowiedzi uczniowskich;

- U8. wykorzystywać proces oceniania i udzielania informacji zwrotnych do stymulowania uczniów w ich pracy nad własnym rozwojem; rozpoznawać typowe błędy uczniowskie i wykorzystać je w procesie dydaktycznym;

- U9. przeprowadzić wstępną diagnozę umiejętności językowych uczniów, oceniać ich osiągnięcia w aspekcie formatywnym (kształtującym) i sumatywnym;

- U10. analizować i konstruować rozkłady materiału oraz scenariusze do zajęć zintegrowanych w przedszkolu i szkole z wykorzystaniem treści językowych na odpowiednim poziomie nauczania;

- U11. ocenić poprawność i przydatność narzędzi dydaktycznych, w tym zwłaszcza służących mierzeniu umiejętności językowych uczniów, konstruować wybrane narzędzia.

Kompetencje społeczne (postawy)

student jest gotowy do:

- K1. rozwijania kluczowych kompetencji komunikacyjnych i językowych podczas zajęć integrujących różne obszary wiedzy i doświadczeń dziecka;

- K2. rozwijania u uczniów ciekawości, aktywności i samodzielności poznawczej oraz logicznego i krytycznego myślenia;

- K3. adaptowania metod pracy do potrzeb i różnych stylów uczenia się uczniów;

- K4. rozbudzania w uczniach pasji czytelniczej i kształtowania ich zainteresowania zagadnieniami językowymi;

- K5. kształtowania samodzielności uczniów i nawyku systematycznego uczenia się oraz korzystania z różnych źródeł wiedzy, w tym z Internetu;

- K6. autorefleksji i samooceny dotyczącej własnych umiejętności wspierania uczniów w zakresie rozwijania kompetencji komunikacyjnych i językowych dzieci.

- obecność na zajęciach;

- zaliczenie na podstawie prac pisemnych przygotowywanych indywidualnie i w grupach oraz referatów i projektów sytuacji edukacyjnych związanych z problematyką przedmiotu, w tym scenariusza zajęć z edukacji językowej dla dzieci w wieku 6-10 lat opartego na wybranym tekście literackim lub nieliterackim, uwzględniającego zintegrowane podejście do nauczania początkowego.

Cele i treści przedmiotu powiązane są z Laboratorium praktyki edukacyjnej 1.