Settlement archeology of the Neolithic communities of the Middle East and Southern Europe

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z problematyką szeroko rozumianej archeologii osadniczej. Na wybranych przykładach społeczności pradziejowych Bliskiego Wschodu, Półwyspu Arabskiego i Europy Południowej omawiane będą procesy zajmowania różnych terenów oraz ich podziału i użytkowania w powiązaniu z uwarunkowaniami klimatycznymi i geomorfologicznymi.

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z problematyką szeroko rozumianej archeologii osadniczej. Na wybranych przykładach społeczności pradziejowych Bliskiego Wschodu, Półwyspu Arabskiego i Europy Południowej omawiane będą procesy zajmowania różnych terenów oraz ich podziału i użytkowania w powiązaniu z uwarunkowaniami klimatycznymi i geomorfologicznymi. Ważnym aspektem jest także wpływ wyżej wymienionych czynników na rozwój kultury materialnej i duchowej.

W ramach zajęć omawiane są następujące zagadnienia:

1. Kryteria neolityzacji.

2. Chronologia i periodyzacja neolitu.

3. Archeologia osadnicza – definicje, obszary zainteresowania, metody badawcze.

4. Modele osadnicze wybranych społeczności paleolitu i mezolitu.

5. Osadnictwo sezonowe, a osadnictwo stałe. Czynniki wpływające na stabilizację osadnictwa na przykładach kultur przełomu plejstocenu i holocenu na Bliskim Wschodzie i Półwyspie Arabskim.

6. Klimat i środowisko, a rozwój gospodarki wytwórczej. Zmiany klimatyczne i środowiskowe na obszarze Żyznego Półksiężyca oraz ich znaczenie dla procesu neolityzacji.

7. Zależności pomiędzy modelami osadniczymi, a rozwojem budownictwa.

8. Modele gospodarczo-osadnicze, a kultura duchowa.

9. Modele gospodarczo-osadnicze, a kultura materialna.

10. Dyfuzja neolitycznego modelu osadniczego na obszary Europy. Wtórna neolityzacja oraz jej wpływ na osadnictwo społeczności neolitycznych na południu Europy.

Podstawowa zalecana literatura:

1. Akkermans P. M. M. G., Schwartz G. M., 2003, The Archaeology of Syria. From complex hunter-gatherers to early urban societies (c. 16000 – 300 BC). Cambridge World Archaeology, Cambridge University Press.

2. Aurenche O., Kozłowski S. K., 1999, La Naissance du Neolithique au Proche Orient ou Le Paradis Perdu, Paris.

3. Banffy E. (ed.), 2013, The Early Neolithic in the Danube-Tisza Interflve: Archaeologua Central European Series 7. BAR International Series, No 2584.

4. Bieliński P., 1985, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia

pisma, PWN Warszawa.

5. Düring B. S., 2011, The Prehistory of Asia Minor. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies. Cambridge University Press.

6. Kozłowski J.K., 2004, Świat przed "rewolucją" neolityczną, Wielka Historia Świata, tom. 1, Kraków

7. Kujit I. (ed.), 2000, Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity, and Differentation. Kulwer Academic / Plenum Publishers.

8. Luca S. A. and Suciu C. (ed.), 2011, The First Neolithic Sites in Central/South-East European Transect. Volume II: Early Neolithic (Starčevo-Criş) Sites on the Territory of Romania. BAR International Series, No 2188.

9. Perlès C., 2001, The Early Neolithic in Greece, Cambridge World Archaeology.

10. Schmidt K., 2010, Budowniczowie pierwszych świątyń, PIW Warszawa.

11. Simmons A. H., 2010, The Neolithic Revolution in the Near East. Transforming the Human Lanndscape. University of Arizona Press, Tucson.

12. Śliwa J., Ostrowski J. A., 2005, Wielka historia świata. Tom 2. Stary i Nowy Świat. Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego.

W zakresie wiedzy student:

- ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii osadniczej w systemie nauk, społecznokulturowej przeszłości człowieka oraz o jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej (K_W01)

- zna podstawowe pojęcia i terminologię stosowane w archeologii osadniczej (K_W02)

- ma uporządkowaną wiedzę ogólną o społecznościach neolitycznych, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu archeologii osadniczej (K_W04)

- ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii pradziejowej z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i ścisłych (K_W06)

- rozumie związek między osiągnięciami wybranej dziedziny nauki a możliwościami ich wykorzystania w archeologii osadniczej społeczności neolitycznych (K_W07)

- ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie archeologii neolitu Bliskiego Wschodu i Europy Południowej (K_W08)

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie archeologii neolitu (K_W09)

- ma uporządkowaną wiedzę ogólną o metodach i technikach dokumentacji źródeł archeologicznych neolitu Bliskiego Wschodu i Europy Południowej (K_W010)

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych z zakresu neolitu Bliskiego Wschodu i Europy Południowej (K_W011)

- ma podstawowe wiadomości o rozwoju człowieka oraz jego głównych strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych w neolicie na Bliskim Wschodzie i w Europie Południowej (K_W014)

- ma ogólną wiedzę na temat właściwości surowców oraz sposobów ich wykorzystania przez dawne społeczności neolityczne Bliskiego Wschodu i Europy Południowej (K_W015)

W zakresie umiejętności student:

- wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami kulturowymi i społecznymi (K_U013)

W zakresie kompetencji student jest gotów:

- do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności z zakresu neolitu oraz jest świadomy konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów (K_K01)

- do uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych, jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości (K_K02)

- docenić niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka (K_K03)

- do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultur neolitycznych i ich złożoności, ze świadomością potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka (K_K05)

- podkreślania znaczenia dziedzictwa kulturowego ludzkości dla rozumienia procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych w neolicie Bliskiego Wschodu i Europy Południowej (K_K06)

Egzamin pisemny w formie testu. Test z zakresu wiedzy ogólnej poruszanej na wykładzie, przeprowadzany po zakończeniu zajęć.