(in Polish) Archeologia społeczna

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z możliwościami badań dawnych

społeczeństw na podstawie źródeł archeologicznych. Wykład składa się z trzech bloków

tematycznych.

 Blok pierwszy dotyczy zagadnień wstępnych: terminologii, podstawowej

problematyki badawczej, źródeł, metodyki badań, historii archeologii

społecznej oraz uzasadnienia jej znaczenia w badaniach historycznych.

 Blok drugi poświęcony jest omówieniu dawnych struktur społecznych na

podstawie wybranych przykładów z uwzględnieniem roli jednostki.

 W trzeciej części wykładu zostaną przedstawione najważniejsze kryteria

podziałów społecznych.

Podsumowaniem całości będzie odpowiedź na pytania:

1. w jakim stopniu źródła archeologiczne są odzwierciedleniem tych podziałów i w

jakim stopniu umożliwiają one rekonstrukcję struktury wewnętrznej badanej

społeczności?

2. w jakim stopniu wyniki badań z zakresu archeologii społecznej mogą być/są

wykorzystywane w badaniach współczesnych społeczeństw oraz w działaniach

politycznych?

Archeologia społeczna zajmuje się badaniem dawnych społeczeństw: ich historią, strukturą, znaczeniem politycznym, gospodarczym i kulturowym.

Podstawą źródłową archeologii społecznej są źródła archeologiczne. Jednak archeologia społeczna jest nauką interdyscyplinarną korzystającą w dużej mierze z osiągnieć różnych nauk historycznych, socjologii, antropologii kulturowej oraz nauk przyrodniczych i ścisłych.

Wykład podzielono na trzy bloki tematyczne.

• Blok pierwszy – zagadnienia wstępne

1. Archeologia społeczna jako nauka: terminologia, podstawowa problematyka badawcza, źródła, metodyka badań, interpretacja wyników badań.

2. Archeologia społeczna jako nauka interdyscyplinarna.

3. Historia archeologii społecznej i jej znaczenie w badaniach historycznych.

• Blok drugi – dawne struktury społeczne na podstawie wybranych przykładów.

4. Społeczeństwa łowiecko-zbierackie.

5. Społeczeństwa rolnicze.

6. Społeczeństwa koczownicze.

7. Społeczeństwa miejskie.

8. Rola jednostki w dawnych strukturach społecznych.

9. Niewolnictwo.

• Blok trzeci - kryteria podziałów społecznych.

10. Pochodzenie społeczne, pochodzenie etniczne, status majątkowy.

11. Religia jako jedno z podstawowych kryteriów podziałów społecznych.

12. Płeć człowieka w kontekście badań społecznych.

13. Wykształcenie i sposób komunikacji jako kryteria podziałów społecznych.

14. Wiek, stan zdrowia, wygląd człowieka w kontekście badań społecznych.

15. Wykluczenie społeczne. Przyczyny, formy i skutki.

• Uzupełnienie i podsumowanie

1. Rola zwierząt w życiu społecznym człowieka.

2. Źródła archeologiczne jako odzwierciedlenie struktur społecznych.

3. Udział archeologii społecznej we współczesnych badaniach socjologicznych oraz ich wpływ na działania polityczne.

Gamble C., The palaeolithic societies of Europe, Cambridge 2002.

Meskell L., Preucel R.W. (red.), Companion to Social Archaeology, Oxford 2004.

Minta-Tworzowska D., Zmienność kulturowa i społeczna w ujęciu archeologii, Przegląd

Archeologiczny, 59, 2011, s. 5-26.

Renfrew C., Approaches to Social Archaeology, Edinburgh 1984.

Renfrew C., Bahn P., Archeologia. Teorie, Metody, Praktyka, Warszawa 2002.

Tabaczyński St., Marciniak A., Cyngot D., Zalewska A. (red.), Przeszłość społeczna. Próba

konceptualizacji, Poznań 2012.

Podany spis literatury zostanie uzupełniony w trakcie realizacji programu zajęć.

K_W02 – zna szczegółowe pojęcia i terminologię stosowaną w archeologii społecznej.

K_W06 – ma szczegółową, specjalistyczną wiedzę o wybranych społecznościach

pradziejowych, starożytnych i średniowiecznych obejmującą terminologię, teorie i

metodologię z zakresu archeologii społecznej.

K_W08 – ma uporządkowaną wiedzę o rozwoju dawnych społeczeństw oraz jego

głównych strategiach adaptacji, m.in. do różnych warunków środowiskowych,

geopolitycznych itp.

K_W11- ma szczegółową wiedzę o najważniejszych osiągnięciach i głównych

kierunkach rozwoju archeologii społecznej oraz jej roli w badaniach archeologicznych,

historycznych i antropologicznych.

Ponadto ma świadomość:

że badania z zakresu archeologii społecznej mają charakter badań

interdyscyplinarnych;

że stanowiska archeologiczne są potencjalnie bogatym źródłem informacji o dawnych

społeczeństwach.

Umiejętności – absolwent potrafi:

K_U01 – wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o

źródłach związanych z archeologią społeczną i o ich kontekście z wykorzystaniem

literatury i mediów elektronicznych oraz poddawać je krytyce i twórczej interpretacji.

K_U02 - samodzielnie rozpoznawać, analizować, wykorzystywać, klasyfikować i

interpretować źródła archeologiczne związane z archeologą społeczną dobierając

właściwe metody analityczne, dokonując ich krytycznej analizy i twórczej interpretacji.

K_U03 – kreatywnie wykorzystywać istniejące metody i techniki przystosowując je do

potrzeb wynikających ze specyfiki badanych zagadnień społecznych.

K_U07 – wykrywać złożone zależności między artefaktami i ekofaktami a dawnymi

procesami społecznymi.

Kompetencje społeczne - absolwent jest gotów do:

K_K01 – wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz do

konfrontowania jej z opiniami ekspertów.

K_K02 – uznania istotnego znaczenia artefaktów, ekofaktów i źrodeł pisanych

związanych z archeologią społeczną jako elementów dziedzictwa kulturowego

ludzkości.

K_K03 – oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w

odtwarzaniu przeszłości człowieka, w tym poznawania dawnych społeczności.

K_K04 – krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych i ma

świadomość ich wieloaspektowej interpretacji

K_K05 – wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury

kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia

przeszłości człowieka, w tym historii społeczeństw.

K_K06 – upowszechniania wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego, w tym historii

dawnych społeczeństw i podkreślania jego znaczenia dla zrozumienia procesu

przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów najdawniejszych do

współczesności.

K_K07 – krzewienia wiedzy na temat odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa

kulturowego.

K_K08 – inicjowania współpracy ze społeczeństwem w zakresie prowadzonych prac

archeologicznych, w tym badań dawnych społeczeństw.

K_K11 – propagowania problematyki etycznej związanej z rzetelnością i uczciwością

naukową oraz przyjmowania odpowiedzialności za trafność podejmowania decyzji w

trakcie pozyskiwania źródeł archeologicznych, które mogą być podstawą źródłową

archeologii społecznej.

K_K12 – uznania i poszanowania różnych punktów widzenia determinowanych różnym

podłożem kulturowym w badaniach społecznych.

K_K16 – jest gotów do rozwijania dorobku archeologii, w tym archeologii społecznej i

podtrzymywania etosu zawodu archeologa.

Wykład kończy się egzaminem. Podstawą zaliczenia zajęć jest zdany egzamin i obecność

na zajęciach.

Egzamin odbędzie się w trybie stacjonarnym, w formie pisemnej.