(in Polish) Archeologia dawnej Rusi i jej sąsiadów

Wykład będzie realizowany zgodnie z blokami tematycznymi:

1. Europa Wschodnia w przededniu i w okresie formowania się państwa na Rusi: źródła i możliwości ich interpretacji

2. Historia badań stanowisk archeologicznych Europy Wschodniej końca I – pierwszych wieków II tysiąclecia.

3. Przed Rusią: rossedlenie Słowian na terenach Europy Wschodniej w ostatnich stuleciach I tysiąclecia.

4. Ruś w IX-X wiekach. Rola Skandynawów w tworzeniu dawnoruskiego państwa. Szlaki handlowe, srebro i niewolnicy. Kultura materialna i obrządek pogrzebowy elity dawnej Ruśi. „Kwestia normańska”.

5. Pogaństwo Słowian Wschodnich w świetle źródeł pisemnych i archeologicznych. Przyjęcie chrześcijaństwa. Chrześcijańskie innowacje w kulturze materialnej i duchowej. Chrześcijaństwo kontra pogaństwo?

6. Miasta dawnej Rusi w 11-13 wiekach; typologia, układ przestrzenny, fortyfikacja. „Mokra warstwa kulturowa” i cechy jej badań.

7. Miasta dawnej Rusi w 11-13 wiekach: ludność, kultura materialna oraz jej cechy.

8. Rzemiosło dawnej Rusi w 11-13 wiekach: kategorie rzemieślników, rzemieślnicze wyroby.

9. Handel i pieniądze na Rusi. Pierwsze monety. Pieniądz i pieniądz towarowy. Fenomen okresu bezmonetarnego.

10. Życie codzienne w dawnej Rusi. Rozprzestrzenianie się pisma. Gry dorosłych i dzieci.

11. Świat żywych i świat martwych: obrządek pogrzebowy ludności miejskiej i wiejskiej.

12. Sąsiedzi dawnej Rusi: dannicy, sojusznicy, wrogowie.

13. Obcy wśród swoich: obcoetniczna ludność i jej życie codzienne na Rusi w świetle źródel pisanych oraz danych archeologicznych.

14. Najazd mongolski na Ruś w świetle źródel pisanych oraz danych archeologicznych.

15. Po Rusi. Kontynuacja tradycji czy kształtowanie nowej rzeczywistości. Dziedzictwo dawnoruskie a zmiany w kulturze materialnej Słowian Wschodnich w późnym średniowieczu.

1. Androshchuk F. Vikings in East: Essays on the Contacts on the Road to Byzantium (800–1100). Uppsala, 2013.

2. Archiealohija Bielarusi. T. 3. Siarednieviakovy pieryjad (IX–XIII stst.). Navukovy redaktar P.F. Lysienka. Minsk, 2000 (Археалогія Беларусі. Т. 3. Сярэдневяковы перыяд (IX–XIII стст.). Навуковы рэдактар П.Ф. Лысенка. Мінск, 2000).

3. A Viking Century Chernihiv area from 900 to 1000 AD. S. Stepanenko (ed.). Paris, 2022.

4. Die Rus' im 9. und 10. Jahrhundert. Ein archäologisches Panorama. N.A. Makarov (hrsg.). Studien zur Siedlungsgeschichte und Archäologie der Ostseegebiete. Band 14. Kiel, 2017.

5. Drevnyaya Rus'. Gorod, zamok, selo. Otvetstvennyy redaktor B.A. Kolchin. Moskva, 1985 (Древняя Русь. Город, замок, село. Ответственный редактор Б.А. Колчин. Москва, 1985).

6. Drevnyaya Rus'. Byt i kul'tura. Otvetstvennyy redaktor B.A. Kolchin. Moskva, 1997 (Древняя Русь. Быт и культура. Ответственный редактор Б.А. Колчин. Москва, 1997).

7. Duczko W. Ruś Wikingów Historia obecności Skandynawów we wczesnośredniowiecznej Europie Wschodniej, Warszawa, 2007.

8. Finno-ugry i balty v epokhu srednevekov'ya. Otvetstvennyy redaktor V.V. Sedov. Moskva, 1987 (Финно-угры и балты в эпоху средневековья. Ответственный редактор В.В. Седов. Москва, 1987).

9. Franklin S., Shepard J. The Emergence of Rus, 750–1200. London, 1996.

10. Ivakin V.H. Khrystyyansʹki pokhovalʹni pam'yatky davnʹorusʹkoho Kyyeva. Kyyiv, 2008 (Івакін В.Г. Християнські поховальні пам'ятки давньоруського Києва. Київ, 2008).

11. Kruk M.P., Sulikowska-Gąska A., Wołoszyn M. Sacralia Ruthenica. Early Ruthenian and Related Metal and Stone Items in the National Museum in Cracow and National Museum in Warsaw. Warszawa, 2006.

12. Kuza A.V. Malyye goroda Drevney Rusi. Moskva, 1989 (Куза А.В. Малые города Древней Руси. Москва, 1989).

13. Mikhaylov K.A. Elitarnyy pogrebal'nyy obryad Drevney Rusi kamernyye pogrebeniya IX – nachala XI veka v kontekste severoyevropeyskikh analogiy. Sankt-Peterburg, 2016 (Михайлов К.А. Элитарный погребальный обряд Древней Руси камерные погребения IX – начала XI века в контексте североевропейских аналогий. Санкт-Петербург, 2016).

14. Musin A.Ye. Khristianizatsiya Novgorodskoy zemli v IX—XIV vekakh. Pogrebal'nyy obryad i khristianskiye drevnosti. Sankt-Peterburg, 2002 (Мусин А.Е. Христианизация Новгородской земли в IX—XIV веках. Погребальный обряд и христианские древности. Санкт-Петербург, 2002).

15. Noonan T. S. The Islamic World, Russia and the Vikings, 750–900. The Numismatic Evidence, Routledge, 1998.

16. Rome, Constantinople and Newly-Converted Europe: Archaeological and Historical Evidence. Vol. I–II. Salamon M., Wołoszyn M., Musin A., Špehar P. (ed.). Kraków – Leipzig – Rzeszów – Warszawa, 2012.

17. Rus' v IX–X vekakh: arkheologicheskaya panorama. Otvetstvennyy redaktor N.A. Makarov. Moskva – Vologda, 2012 (Русь в IX–X веках: археологическая панорама. Ответственный редактор Н.А. Макаров. Москва – Вологда, 2012).

18. Rus' v IX–XII vekakh: obshchestvo, gosudarstvo, kul'tura. Otvetstvennyye redaktory N.A. Makarov, A.Ye. Leont'yev. Moskva – Vologda, 2014 (Русь в IX–XII веках: общество, государство, культура. Ответственные редакторы Н.А. Макаров, А.Е. Леонтьев. Москва – Вологда, 2014).

19. Rus' v XIII veke: drevnosti Temnogo vremeni. Otvetstvennyye redaktory N.A. Makarov, A.V. Chernetsov. Moskva, 2003 (Русь в XIII веке: древности Темного времени. Ответственные редакторы Н.А. Макаров, А.В. Чернецов. Москва, 2003).

20. Ruś wikingów i Waregów. Europa Wschodnia we wczesnym średniowieczu. W. Duczko (red.). Wrocław, 2022.

21. Sedov V.V. Vostochnyye slavyane v VI–XIII vv. Moskva, 1982 (Седов В.В. Восточные славяне в VI–XIII вв. Москва, 1982).

22. The Archaeology of Medieval Novgorod in Context: A Study of Centre/Periphery Relations. Oxbow Books, 2012.

23. Yanin V.L. Ya poslal tebe berestu… Moskva, 1998 (Янин В.Л. Я послал тебе бересту… Москва, 1998).

24. Yanin V.L. Denezhno-vesovyye sistemy domonogol'skoy Rusi i ocherki istorii denezhnoy sistemy srednevekovogo Novgoroda. Moskva, 2009 (Янин В.Л. Денежно-весовые системы домоногольской Руси и очерки истории денежной системы средневекового Новгорода. Москва, 2009).