The History of proto-historic Archaeology

Wykład będzie dotyczył postrzegania społeczeństw "protohistorycznych" przez starożytników i archeologów od czasów Oświecenia aż po koniec XX wieku. Poświęcony będzie systemom periodyzacyjnym oraz próbom rekonstrukcji pradziejowych społeczeństw i zmieniającym się interpretacjom etnicznym; nie będą natomiast poruszane - poza szczególnymi wypadkami - ówczesne sposoby prowadzenia wykopalisk

Od wykładu dotyczącego historii archeologii oczekuje się przede wszystkim wyliczenia odkryć, opisu efektownych wykopalisk czy rozwodzenia się na temat śmiesznostek dawnych metod eksploracyjnych. Tymczasem o „kopaniu” będzie najmniej, a tematem będą dwa główne problemy, na jakie natrafiano przy wszelkich próbach opisania znalezisk archeologicznych. Pierwszym z nich był czas: w badaniach historycznych upływ czasu wymierzały następujące po sobie wydarzenia – panowania władców, bitwy, klęski elementarne – opisywane przez źródła pisane, ale leżące z reguły poza zasięgiem obserwacji archeologii. Uznanie, że upływ czasu wyznaczają także zmiany stroju, czy uzbrojenia pojawiło się dość późno, dopiero z akceptacją „systemu trzech epok”, czyli tak naprawdę dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Drugim problemem było równie trudne uświadomienie sobie, że model życia pradziejowych społeczeństw nie był jednakowy, że różne z nich znajdowały odmienne rozwiązania i że, na przykład, stosowanie ciałopalenia nie jest poświadczeniem istnienia jednolitego „pogaństwa”, lecz może odzwierciedlać bardzo różne koncepcje życia pozagrobowego. Przy rekonstrukcji obrazu dawnych wspólnot archeologia odwoływała się do innych nauk, takich jak etnologia, a nawet biologia, z teorią ewolucji Darwina na czele, która próbowano, mniej lub bardziej mechanicznie, rozciągać na rozwój społeczeństw pradziejowych. Zwieńczenie takich rozważań stanowiło zawsze szukanie odpowiedzi na pytanie, kim byli ludzie, którzy pozostawili po sobie „puchary lejowate”, czy „zapinki z podwiniętą nóżką”, a zwłaszcza – czy byli przodkami obecnych mieszkańców danego obszaru i w jakim stopniu ich pobyt w tym miejscu przed wiekami uzasadnia aktualny przebieg granic politycznych. Przy prezentacji tych zagadnień centrum będzie stanowić, co zrozumiałe i nieuniknione, polski punkt widzenia, choć, z konieczności, niezbędne będzie wybieganie daleko poza granice dzisiejszej Polski. Będzie to skutkowało doborem literatury, której nie sposób ograniczyć do publikacji polskojęzycznych. Podawana bibliografia jest jednak rozumiana nie jako lista obowiązkowych lektur, lecz jako dokumentacja, umożliwiająca również chętnym i zainteresowanym pogłębienie studiów nad określoną tematyką.

A. Abramowicz, Urny i ceraunie, Acta Archaeologica Lodziensia 27, Łódź 1979.

A. Abramowicz, Dzieje zainteresowań starożytniczych w Polsce. Część I: Od średniowiecza po czasy saskie i świt oświecenia, Wrocław 1983.

A. Abramowicz, Jerzy Andrzej Helwing jako archeolog, "Rocznik Olsztyński" XVI, 1989, 49-64.

A. Abramowicz, Historia archeologii polskiej. XIX i XX wiek, Warszawa-Łódź 1991.

M. Hałub, Johann Gustav Gottlieb Büsching 1783-1829. Ein Beitrag zur Begründung der schlesischen Kulturgeschichte, Wrocław 1997.

G. Kossinna, Die vorgeschichtliche Ausbreitung der Germanen in Deutschland, "Zeitschrift des Vereins für Völkerkunde" 6, 1896, 1-14.

G. Kossinna, Die Herkunft der Germanen. Zur Methode der Siedlungsarchäologie, Würzburg 1911; 2 wyd. Mannus-Bibliothek 6, Leipzig 1920.

J. Kostrzewski, Z mojego życia. Pamiętnik, Warszawa 1970.

H. Steuer, Mestorf Johanna, Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 19, Berlin-New York 2001, 616-617.

J.N. Sadowski, Drogi handlowe greckie i rzymskie przez porzecza Odry, Wisły, Dniepru i Niemna do wybrzeży Morza Bałtyckiego, "Pamiętnik Akademii Umiejętności, Wydział Filologiczny i Historyczno-Filozoficzny" III, Kraków 1876.

Wiedza: absolwent zna i rozumie (P7S_WK)

K_W04 – ma uporządkowaną i podbudowaną teoretycznie wiedzę obejmującą kluczowe zagadnienia archeologii, obejmującą terminologię, teorie i metodologię ()

K_W06 – ma szczegółową, specjalistyczną wiedzę o wybranych społecznościach pradziejowych, starożytnych i średniowiecznych, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu archeologii

K_W11 – ma szczegółową wiedzę o najważniejszych osiągnięciach i głównych kierunkach rozwoju archeologii

K_W12 – zna i rozumie zaawansowane metody analizy oraz interpretacji problemów badawczych z zakresu archeologii, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych

Umiejętności: absolwent potrafi (P7S_UW)

K_U01 – potrafi wyszukiwać, analizować, selekcjonować i wykorzystywać informacje o źródłach archeologicznych i ich kontekście z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych, oraz poddawać je krytyce i twórczej interpretacji

K_U07 – potrafi wykrywać złożone zależności między artefaktami i ekofaktami a dawnymi procesami kulturowymi

Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do (P7S_KK)

K_K01 – jest gotów do wykorzystywania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest świadomy konieczności konfrontowania jej z opiniami ekspertów

K_K02 – jest gotów do uznania istotnego znaczenia artefaktów, ekofaktów i źródeł pisanych jako elementów dziedzictwa kulturowego ludzkości

K_K03 – jest gotów do oceny niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka

K_K04 – jest gotów do krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych i ma świadomość wieloaspektowości interpretacji

K_K05 – jest gotów do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i ma świadomość potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka

1 termin - pisemny

2 termin - pisemny

Ocena bardzo dobra: uzyskanie 91-100% punktów

Ocena dobra plus: uzyskanie 81-90% punktów

Ocena dobra: uzyskanie 71-80% punktów

Ocena dostateczna plus: uzyskanie 61-70% punktów

Ocena dostateczna: uzyskanie 51-60% punktów

Ocena niedostateczna: uzyskanie 0-50% punktów