(in Polish) Od unii trzech królestw do Zjednoczonego Królestwa. Anglia za Stuartów

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z wybranymi problemami historii Anglii w XVII i początkach XVIII w. Był to niezwykle ważny okres w dziejach angielskiego królestwa, obfitujący w wydarzenia o doniosłych i długofalowych konsekwencjach politycznych, którym towarzyszyły przemiany społeczno-kulturowe i rozwój gospodarczy, które uczyniły z Anglii (a szerzej Wysp Brytyjskich) kolebkę europejskiej rewolucji naukowej oraz europejskiego oświecenia.

W 1603 r. po bezpotomnej śmierci Elżbiety I tron Królestwa Anglii i Irlandii objął najbliższy w kolejności dziedziczenia, król Szkocji Jakub VI, rozpoczynając jako Jakub I trwające ponad stulecie rządy dynastii Stuartów. Obfitowały one w ważne, a często i dramatyczne wydarzenia, które zmieniły na trwałe system polityczny. Towarzyszyły temu głębokie przemiany społeczno-kulturowe i rozwój gospodarczy, które uczyniły z Wysp Brytyjskich kolebkę europejskiej rewolucji naukowej oraz europejskiego oświecenia. Okres rządów Stuartów to również czas ekspansji kolonialnej – budowania podstaw przyszłej morskiej potęgi Wielkiej Brytanii. Nic więc dziwnego, że jest to jedna z najbardziej wnikliwie badanych epok w dziejach Wysp Brytyjskich. Badaniom towarzyszą historiograficzne spory i wielkie kontrowersje. W ostatnich trzech dekadach zakwestionowano wiele spośród funkcjonujących od końca XIX wieku, tez i opinii – m.in. na temat genezy wybuchu wojny domowej czy tzw. Chwalebnej

Rewolucji. Inaczej również, niż w przeszłości, postrzegane są dzieje Anglii – coraz więcej historyków rozpatruje je w kategoriach „historii Archipelagu”, akcentując wzajemne powiązania pomiędzy wydarzeniami w Anglii, Szkocji i Irlandii. Objęcie przez Jakuba VI, króla Szkocji, schedy po Tudorach zapoczątkowało Unię Trzech Królestw. Formalnie bowiem, syn Marii Stuart, nosił na swych skroniach trzy korony – był zarazem królem Anglii, Szkocji i Irlandii, z wszystkimi tego dobrymi i złymi konsekwencjami. Jednak podjęte przez Jakuba próby ściślejszego połączenia trzech odrębnych państw w Wielką Brytanię zakończyły się niepowodzeniem. Dopiero za rządów jego prawnuczki, Anny idea ta nabrała realnego kształtu. Zawarta w 1707 roku unia pomiędzy Szkocją a Anglią stanowiła kamień milowy w dziejach wzajemnych relacji. Jakie czynniki zadecydowały o jej zawarciu, to jedno z wielu pytań, które są dyskutowane w historiografii, a które znajdą odbicie w treści wykładu.

Uwaga: wykład będzie miał „anglocentryczny” charakter jako że dzieje Anglii będą w centrum naszych rozważań.

Główne wątki omawiane (niekoniecznie dokładnie w zaprezentowanej kolejności) w trakcie

wykładu:

 Anglia, Szkocja, Irlandia na mapie siedemnastowiecznej Europy.

 Rządy pierwszych Stuartów – Jakuba I i Karola I: wyzwania, polityka, osiągnięcia.

 Ekspansja kolonialna – uwarunkowania, osiągnięcia, perspektywy.

 Rewolucja czy wojna domowa (a może wojny domowe?) – spory w historiografii.

 Anglia w drodze ku monarchii konstytucyjnej – restauracja Stuartów i geneza Chwalebnej Rewolucji.

 Procesy integracyjne i dezintegracyjne – od unii trzech królestw do Wielkiej Brytanii.

 Oblicze wyznaniowe Wysp Brytyjskich w czasach Stuartów.

 Zmiany społeczne w Anglii w XVII w.

 Rozwój kultury i życia umysłowego w Anglii w XVII w. Rewolucja naukowa.

Dla zainteresowanych: tematyka omawiana podczas wykładu ma bardzo obszerną literaturę – niestety tylko niewielka jej część dostępna jest w języku polskim (część z dawniejszych prac zdezaktualizowała się w warstwie interpretacyjnej. W tym miejscu mogę polecić pracę Johna

Millera, Stuartowie: królowie Anglii i Szkocji, wydaną w 2008 r. przez wydawnictwo Bellona oraz pracę: B. Coward, P. Gaunt, Stuartowie: Anglia 1603 – 1714, wydane w 2020 przez wydawnictwo Astra. Obie książki mają swoje angielskie oryginały, ale niestety w BUW dostępny jest tylko The Stuart Age, Barrego Cowarda.

Syntetyczny charakter mają dostępne w BUW opracowania: The Oxford Illustrated History of Britain, ed. K.O. Morgan (kilka wydań) oraz The Oxford Illustrated History of Tudeor and Stuart Britain, ed. J. Morril (kilka wydań) – w obu obszerna bibliografia odsyłająca do literatury o charakterze monograficznym.

Po zakończeniu cyklu Studentka/Student:

(Wiedza)

 Charakteryzuje różne tradycje historiograficzne i spory wokół oceny panowania dynastii Stuartów;

 przedstawia, w ujęciu chronologiczno – problemowym, dokonania kolejnych władców z dynastii Stuartów, uwzględniając uwarunkowania polityczne i społeczne;

 przedstawia genezę wojny domowej 1640 – 1660, uwzględniając główne nurty w dyskusji historiograficznej na ten temat;

 przedstawia główne fazy wojny domowej, uwzględniając elementy ciągłości i zmiany

 charakteryzuje, w ujęciu dynamicznym, sytuację społeczno – wyznaniową w Anglii XVII w.;

 charakteryzuje zmiany ustrojowe w Anglii w l. 1660 - 1707;

 przedstawia genezę, przebieg i następstwa tzw. Chwalebnej Rewolucji;

 przedstawia genezę Wielkiej Brytanii, uwzględniając czynniki integrujące i dezintegrujące;

 omawia różne aspekty ekspansji kolonialnej Anglii.

 charakteryzuje rozwój kultury oraz życia umysłowego w Anglii w XVII wieku i wymienia najważniejsze osiągnięcia.

(Umiejętności)

 Stosuje poprawną terminologię i pojęcia z zakresu problematyki wykładu;

 porządkuje wedle kryteriów chronologiczno – problemowych wydarzenia z zakresu problematyki wykładu;

 wyjaśnia genezę i ocenia konsekwencje wydarzeń z zakresu problematyki wykładu; uzasadnia swoje opinie, wykorzystując treści wykładu;

 wyjaśnia genezę odmiennych ocen epoki Stuartów w historiografii.

(Kompetencje personalne i społeczne)

 Uznaje i szanuje różnice punktów widzenia oraz ocen;

 pogłębia swoje kompetencje w zakresie metod pracy umysłowej, uczenia się i samoorganizacji.