Knowledge of Culture

Wykład przedstawia główne nurty badań nad kulturą. Stają się one punktem wyjścia dla ukazania szeregu problemów i zjawisk kulturowych, takich jak: opozycja natura – kultura, problematyka sacrum i profanum w kulturze, przemiana form i funkcji rytuałów, rola mitów w budowaniu koncepcji człowieka i świata, magia i religia, stosunek do ciała, wpływ kultury na rozumienie zjawisk biologicznych, jak np. śmierć i narodziny, a także na kształtowanie zjawisk społecznych, np. relacji z innymi ludźmi, czy stosunku do obcych.

Prezentacje te prowadzą do ukazania zależności zachodzących pomiędzy różnymi (czasem zdawałoby się odległymi) zjawiskami kultury i do wskazania prawidłowości kształtujących kulturę. Równocześnie mają na celu zapoznanie z podstawowymi pojęciami dyscypliny.

Wykład stanowi wprowadzenie do szeroko pojętej problematyki nauk o kulturze, a zwłaszcza do antropologii i socjologii kultury oraz etnografii.

To same zagadnienia rozwijane są w ramach ćwiczeń.

1. Początki refleksji nad kulturą. Podstawowe pojęcia. Pierwsze artefakty kulturowe, 2 godz.;

2. Pierwsze koncepcje i definicje kultury. Ewolucja pojęcia. Fascynacja człowiekiem poza kulturą. Natura i kultura, 2 godz.;

3. Ewolucjonistyczne koncepcje kultury. Lewis Henry Morgan i Edward Burnett Tylor, 2 godz.;

4. Dyfuzjonistyczne koncepcje kultury. Leo Viktor Frobenius i Franz Boas. Etnocentryzm i relatywizm kulturowy, 2 godz.;

5. Problem szamanizmu we wczesnych i współczesnych badaniach nad kulturą – ewolucja poglądów, 2 godz;

6. Sacrum i profanum w kulturze. Durkheimowska propozycja empirycznych badań nad sacrum i profanum – podstawowe dla niej rozróżnienia świętego i świeckiego czasu i przestrzeni. Wpływ koncepcji Durkheima na inne nurty refleksji nad kulturą, 4 godz;

7. Brytyjscy antropologowie społeczni. Problematyka mitu w badaniach Bronisława Malinowskiego. Wpływ brytyjskich antropologów społecznych na dalszy rozwój badań nad kulturą. Inne koncepcje mitu, 2 godz.;

8. Mity – ich znaczenie dla kultury i życia społecznego. Mityczny bohater jako uosobienie fundamentalnych dla kultury wartości, 2 godz.;

9. Wizje zaświatów i ich związek z koncepcją człowieka, 2 godz.;

10. Magia i religia w refleksji nad kulturą. Podstawowe różnice w strukturze magicznego i religijnego myślenia. Wpływ magii i religii na zachowania i na społeczną organizację, 2 godz.;

11. Ciało w kulturze. Ciało jako wyraz i miernik fundamentalnych dla kultury wartości m.in. demokracji, porządku, moralności, 2 godz.;

12. Znaczenie zabawy w życiu społecznym i kulturze, ludyczne korzenie kultury, „wojna postu z karnawałem”, 2 godz.;

13. Najważniejsze tendencje w rozwoju współczesnej kultury. Główne nurty współczesnych badań nad kulturą, 2 godz.

Ariès Philippe, Człowiek i śmierć, Warszawa 1992

Bataille Georges, Erotyzm, Gdańsk 1999

Burkert Walter, Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych wierzeniach religijnych, Kraków 2006

Caillois Roger, Żywioł i ład, Warszawa 1995

Campbell Joseph, Potęga mitu, Kraków 1994

Citati Pietro, Światło nocy. Wielkie mity w historii ludzkości, Warszawa 2003

De Martino Ernesto, Ziemia zgryzoty, Warszawa 1971

Eliade Mircea, Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne, Kraków 1997

Gennep, Arnold van, Obrzędy przejścia, Warszawa 2006

Po ukończeniu wykładu student dysponuje podstawową wiedzą na temat głównych nurtów refleksji nad kulturą, głównych pojęć nauk o kulturze oraz wybranych zjawisk kulturowych. W związku z tym powinien umieć rozpoznać, zanalizować i wyjaśnić podstawowe procesy kulturowe.

Obecność na wykładzie, zaliczenie ćwiczeń. Ocena końcowa jest oceną z ćwiczeń.