Analysis of Literary Texts

Zajęcia są poświęcone specyfice języka artystycznego ujmowanego w perspektywie antropologii słowa jako jedna z licznych praktyk słownych. Głównym przedmiotem refleksji jest specyfika i sposoby funkcjonowania słowa w literaturze, a także próba uchwycenia literatury na tle innych gatunków mowy. Zajęcia mają charakter analityczno-interpretacyjny, zobowiązujący do warsztatowej pracy z tekstami literackimi i pozaliterackimi.

Na każdych zajęciach dyskusji o wybranych koncepcjach teoretycznych towarzyszy grupowa praca warsztatowa polegająca na zastosowaniu teorii do analizy i interpretacji tekstów o dużej rozpiętości gatunkowej (m.in. wierszy, piosenek, opowiadań, powieści, dramatów, dzienników, scenariuszy).

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM ZAJĘĆ ZOSTANIE PRZEDSTAWIONY NA PIERWSZYCH ZAJĘCIACH.

- Twórczość słowna - komunikacja

(oralność - piśmienność - literalność, system komunikacji a model twórczości słownej, komunikacja - medium - twórczość słowna, oratura i kultura oralna - literatura i kultura pisma/druku, instancje nadawcze, status ontologiczny "ja" literackiego, medialne zakorzenienie literatury, utwór literacki jako komunikat, pisanie i lektura - piszący i adresat, społeczne problemy komunikacji literackiej);

- Gatunki twórczości słownej

(gatunki mowy prymarne i wtórne, zróżnicowanie funkcjonalne i estetyczne gatunków mowy, styl indywidualny mówiącego/piszącego, wpływ prymarnych gatunków mowy na język literacki, utwór literacki jako wypowiedź nastwiona na odpowiedź, wypowiedź literacka jako działanie);

- Performance, partytura, tekst

(sztuka słowa jako performance, quasi-czasowa struktura dzieła, czas opowiadania i czas prezentacji scenicznej, wyglądy wzrokowe, przedstawienia językowe, postaci mowy, dominanta konstrukcyjna tekstów dramaturgicznych, formy podawcze typowe dla liryki, epiki i dramatu, symbolika "śmierci autora", autor jako bezosobowy skryptor, autor jako instancja tekstowa, znaczenie czytelnika, sposoby odbioru tekstu);

- Od pieśni do poezji

(oralny i ludyczny rodowód poezji, poezja epicka, sposób przekazu, kształt językowy wypowiedzi, mnemotechnika, styl formularny, gra ech, redundancja, miara metryczna, toposy poetyckie, problem oryginalności przekazu, litera i dźwięk w poezji, recytacja, memoryzacja, werbomotoryczność, metr, stopa metryczna, funkcje antycznych stóp metrycznych, polskie stopy metryczne);

- Poetyckość - język poetycki

(miejsce literatury w telegraficznym modelu komunikacji, funkcja poznawcza, konatywna, fatyczna, emotywna, metajęzykowa, funkcja estetyczna, poetycka, specyfika funkcji poetyckiej w języku literackim, wybór i kombinacja, nieprzezroczystość i przezroczystość słowa, sztuka jako chwyt, dezautomatyzacja percepcji, rola obrazu w poezji, chwyt udziwnienia, prozaiczność - poetyckość, zagadnienia poetyki tekstu nieartystycznego, teorie metafory: Arystotelesowska, substytucyjna, porównaniowa, interakcyjna, metafora jako ornament, myślenie metaforyczne jako przymiot człowieka, metafora jako narzędzie poznawania rzeczywistości, metafora a myślenie przedpojęciowe, metafora literacka a metafora językowa, katachreza, językowy ruch kreacji i nowości, konwencjonalizacja i leksykalizacja metafory, personifikacja jako szczególny rodzaj metafory, nieprzekładalność i nieparafrazowalność poetyckiej wypowiedzi metaforycznej, znaczenie kontekstu oraz kompetencji nadawcy i odbiorcy, alegoria - symbol - metafora - mit - archetyp, symbolizm jako program poetycki, symbol jako struktura poznawcza, warunki komunikatywności symbolu, koncepcja symbolizmu jako systemu nadbudowanego, systemy symboliczne, przedmiot zmysłowy jako znaczenie symbolu, fenomenologia obrazu poetyckiego, wyobraźnia poetycka, intersubiektywność obrazu);

- Od bajki magicznej do baśni

(bajka jako epicki gatunek oralny, fantastyka, niezwykłość świata przedstawionego, kryterium wiarygodności, społeczny kontekst funkcjonowania bajki, bajka wobec gatunków pokrewnych: mit, legenda, anegdota, nowela, próby klasyfikacji motywów bajkowych, mit - bajka - epos, proces desakralizacji i derytualizacji mitu, morfologiczna analiza bajki, specyfika budowy kompozycyjno-stylistycznej, podobieństwo fabularne bajek, morfologia bajki - funkcje, donator, środek magiczny, magiczny pomocnik, transfiguracja, przeniesienie przestrzenne, struktury bajkowe jako odmiana logiki, psychoanalityczna koncepcja baśni, baśń w procesie socjalizacji, baśń jako residuum kultury tradycyjnej);

- Od eposu do epiki

(bohater kulturowy, bohater tradycyjny, inicjacja, dynamika i rozwój bohatera, interakcje między bohaterem i światem przedstawionym, droga bohatera, od drogi rytualnej do biografii, psychologizacja i indywidualizacja, powieściowy i epicki obraz człowieka, Konstytutywne cechy eposu, świat epicki, przeszłość narodu, tradycja, słowo eposu, epos jako gotowa, zamknięta i skończona forma gatunkowa, literatura jako narzędzie pamięci - epos, literatura jako narzędzie poznania - powieść, "przeszłość absolutna" eposu, świat jako harmonia, dystans epicki, ludowa twórczość komiczna i powstanie powieści, typologia powieści Michaiła Bachtina: powieść wędrówek, powieść próby, powieść biograficzna, powieść wychowawcza; powieść awanturnicza, łotrzykowska, romans rycerski, aktualność obrazu powieściowego, folklorystyczne źródła powieści, współczesność powieści, rola elementu autobiograficznego i pamiętnikarskiego w powstaniu powieści);

- Gatunki piśmienne

(rodzaje, gatunki i funkcje form napisowych: inskrypcja i napis; formy biograficzne i autobiograficzne: formalne wyznaczniki wypowiedzi diarystycznej, rola form piśmiennych i autobiograficznych w procesie rozwoju powieści nowożytnej, opozycja pomiędzy dziełem literackim a dokumentem osobistym, mimetyzm formalny, pamiętnik a zbiór korespondencji, pakt autobiograficzny, pakt referencjalny, pakt fantazmatyczny);

- Gatunki typograficzne

(wiersz wolny jako gatunek typograficzny: zanik rymu, otwarcie wersu - otwarcie znaczeń, pauza wersyfikacyjna jako znaczenie, realizacja foniczna wiersza wolnego, graficzny wyznacznik wierszowości, wiersz numeryczny i wiersz wolny, zasada wzrokowa i słuchowa organizacji tekstu, wiersz jako gra między zdaniem a awersem, linearny porządek prozy i pionowy porządek wiersza; książka literacka - książka funkcjonalna: dialog między pisarzem a publicznością, książka użytkowa, działanie jako znaczenie tekstu, akty mowy i czynności jako kategorie (poza)tekstowe, czasowość tekstu - czasowość działania; powieść jako gatunek typograficzny: gatunki i rodzaje powieści popularnej, formuły narracyjne, powieść zeszytowa, demokratyczność i popularność, stereotyp i schemat fabularny/narracyjny, klisza, język kolokwialny a język literacki, utożsamienie, litość i trwoga, katharsis i mechanizm pocieszycielski; Bohater: czasowość postaci literackiej, formy życia wewnętrznego i zewnętrznego bohatera, bohater jako struktura osobowości społecznej, typy superbohatera, superbohater a bohater tradycyjny, archetypy literackie i ich współczesne wcielenia);

- Prozaiczność, fabuła - mimesis

(konstrukcja fabularna tragedii antycznej: katharsis, perypetia, zawiązanie i rozwiązanie akcji, rozpoznanie, mythos, epika wierszowana i prozaiczna, gatunki epickie, mimesis - diegesis, porównanie koncepcji Platona (naśladowanie, odtwarzanie) i Arystotelesa (kreacja artystyczna, tworzenie); kategoria realizmu w literaturze: problem dzieła sztuki jako reprezentacji, struktura dzieła sztuki wobec rzeczywistości kulturowej; problem fabularnej uniwersalności opowiadania: poziom funkcji, działań i narracji, funkcje i oznaki);

- Czas, przestrzeń, chronotop

(chronotop: model cykliczny i linearny, labirynt, zamknięcie/otwarcie przestrzeni, czas jako element kompozycyjny dzieła, czas fabularny, czas narracji, czas powieściowy jako kreacja artystyczna, bohater - przestrzeń; czasoprzestrzeń powieściowa jako model czasoprzestrzeni fizykalnej i subiektywnej: przestrzeń "fantastyczna", ludowa groteska - odwrócenie oficjalnego porządku; czasoprzestrzeń mityczna: droga mitopoetycka, mit jako gatunek epicki, mity kalendarzowe jako model epopei starożytnej, prawdziwość zdarzeń, fikcjonalizacja, mitologizacja i mitologizm literatury, krytyka mitograficzna i archetypowa);

- Język prozatorski. Narracja

(powieść polifoniczna i homofoniczna: stosunki dialogowe, słowo dwugłosowe, słowo dwukierunkowe, słowo jednogłosowe, słowo skierowane na swój przedmiot (nazywające, informujące, wyrażające i obrazujące) - słowo uprzedmiotowione (zobrazowane), bezpośrednia mowa bohaterów, słowo autora, słowo stylizacji, słowo parodii, cudze słowo, prezentacja sceniczna - opowiadanie relacjonujące; typy narracji: auktoralna, personalna, pierwszoosobowa, autoprezentacja narratora auktoralnego, funkcje narratora auktoralnego, "ja" przeżywające - "ja" opowiadające, narrator - obserwator, narrator działający, narrator implikowany, opowiadanie relacjonujące, opowiadanie historyczne, typologia powieści, typy sytuacji narracyjnej, narrator osobowy, narrator jako bohater, uczestnictwo w świecie przedstawionym, punkty widzenia, wzrost roli mowy pozornie zależnej, zatarcie granicy między narracją pierwszo- i trzecioosobową, semantyka stosunku narratora do świata przedstawionego, obecność innych głosów (cytat, mowa zależna, mowa pozornie zależna), narracja redundantna; narracja pierwszoosobowa - monolog wewnętrzny - strumień świadomości: problem autora tekstu pierwszoosobowego, elementy innych typów narracji w narracji pierwszoosobowej, bezpośredni monolog wewnętrzny, pośredni monolog wewnętrzny, opis wszechwiedzący, soliloquium, strumień (skojarzenie), zasada swobodnych skojarzeń, filmowe środki konstruowania strumienia świadomości, środki mechaniczne; narracja jako sposób rozumienia świata: narracja jako sposób budowania tożsamości oraz autokreacja, struktura narracji i schematów narracyjnych, udział schematów narracyjnych w procesach poznawczych, społeczne tworzenie narracji, autonarracja);

- Świat przedstawiony

(fazowa i warstwowa budowa działa sztuki literackiej, warstwa przedmiotów i warstwa wyglądów, schematyczność dzieła sztuki literackiej, niedookreślenie, konkretyzacja działa sztuki literackiej, struktury świata przedstawionego a struktury myślowe, historia wobec fikcji, problem powinowactwa strukturalnego sztuk. powinowactwo w porządku diachronicznym i synchronicznym, kategorie estetyczne a literatura, interpretacja tekstu a interpretacja antropologiczna, antropologia interpretatywna a interpretacja tekstu - problem kontekstu, metoda "opisu gęstego", poetyka tekstu z poetyka kulturowa, tekst artystyczny jako tekst kultury, kategoria "cyrkulacji", problem autonomiczności działa sztuki);

- Gatunki intermedialne

(formy przestrzenne w literaturze, przestrzenna/geometryczna organizacja utworu literackiego, związki literatury i sztuk plastycznych, poezja konkretna, letryzm, kolaż typograficzny, wizualność - wierszowość - poetyckość, relacja słowo - obraz, mit jako system semiologiczny, słowo i obraz a mit, mit jako skradziony język, rozszyfrowanie mitu, literatura a media wizualne, scenariusz słuchowiska - scenariusz filmowy, niewidzialność jako dominanta konstrukcyjna słuchowiska, scenariusz jako tekst i jako partytura, metafora językowa - metafora wizualna, epika - nowela - telenowela, literatura a internet: hipertekst - cybertekst; literatura w internecie - literatura internetu, metafora labiryntu: tekst i cybertekst).

Wszystkie teksty teoretyczne omawiane na zajęciach znajdują się w podręczniku akademickim "Antropologia twórczości słownej" pod red. Agnieszki Karpowicz (Warszawa 2012).

Lista tekstów literackich i innych wypowiedzi, które będą poddawane analizie i interpretacji na zajęciach, zostanie przedstawiona na pierwszym spotkaniu.

Wszystkie teksty będą udostępniane w formie skanów na classroomie.

WIEDZA

Osoba studiująca zna i rozumie:

- w stopniu zaawansowanym wybrane ujęcia teoretyczne zróżnicowanej gatunkowo twórczości słownej;

- w stopniu zaawansowanym wybrane aspekty kultury literackiej i szeroko rozumianej twórczości słownej oraz zachodzące między nimi relacje;

- terminologię stosowaną w badaniach praktyk i wytworów twórczości słownej;

- metody analizy oraz interpretacji stosowane w kulturoznawczych badaniach literatury i innych form twórczości słownej.

UMIEJĘTNOŚCI

Osoba studiująca zna i potrafi:

- wykorzystać posiadaną wiedzę, by samodzielnie analizować wybrane praktyki i wytwory twórczości słownej;

- określać znaczenie medialnego charakteru praktyk i przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji;

- napisać tekst analityczno-interpretacyjny, samodzielnie dobierając literaturę i stosując poprawnie terminologię wykorzystywaną w antropologicznych badaniach wypowiedzi słownych;

- potrafi zabierać głos w dyskusji, stosując poprawne strategie argumentacyjne, a także brać udział w pracy zespołowej.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Osoba studiująca gotowa jest do:

- krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści z zakresu antropologii literatury;

- przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych praktyk językowych, rozumiejąc ich wzajemne powiązania;

- dostrzegania wagi refleksji kulturoznawczej zarówno w stosunku do artystycznych form wypowiedzi, jak i potocznych, codziennych praktyk językowych;

- angażowania się w prace zespołowe ze świadomością wartości, jaka wynika ze współpracy osób o różnych zainteresowaniach i doświadczeniach poznawczych.

Podstawowym warunkiem zaliczenia Analizy tekstu literackiego jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u osoby prowadzącej. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez osobę prowadzącą. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach (30%) w semestrze skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć. Jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50% w semestrze.

Osoby, które nie zaliczą nieobecności, nie mogą złożyć pracy pisemnej oraz podejść do egzaminu końcowego.

Podstawą wystawienia oceny końcowej jest ocena pracy pisemnej (40%), ocena uzyskana na egzaminie ustnym (40%) oraz aktywność na zajęciach (20%).

W pisemnej pracy zaliczeniowej (ramowa objętość 5 stron) oceniana będzie wiedza na temat wybranych koncepcji teoretycznych z zakresu antropologii twórczości słownej (40%), umiejętność ich zastosowania w praktyce analityczno-interpretacyjnej (30%), a także poprawność językowa i stylistyczna (20%) oraz struktura wypowiedzi pisemnej (10%).

Szacunkowy nakład pracy osoby uczestniczącej w zajęciach:

udział w zajęciach 60h (2 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), przygotowanie pracy pisemnej 15h ( 0,5 ECTS), przygotowanie do egzaminu ustnego 15h (0,5 ECTS). Łącznie 4 ECTS (120h).

Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pisemnych pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstów.