History of Polish Culture in the 20th Century

W semestrze zimowym roku akademickiego 2023/2024 prowadzone będą następujące zajęcia z zakresu Historii kultury polskiej XX wieku:

„Polski wiek XX – doświadczenia graniczne – świadectwa i pamięć zbiorowa" – prowadząca: dr hab. Justyna Kowalska-Leder, poniedziałek godz. 15.00, s. 4;

„Kino autorskie w Polsce” – prowadzący: dr hab. Seweryn Kuśmierczyk, prof. ucz., piątek godz. 15.00, s. 9.

POLSKI WIEK XX - DOŚWIADCZENIA GRANICZNE - ŚWIADECTWA I PAMIĘĆ ZBIOROWA (dr hab. Justyna Kowalska-Leder, poniedziałek godz. 15.00, s. 4)

Zajęcia poświęcone są problematyce zbiorowych doświadczeń granicznych wpisanych w historię Polski XX wieku. Przedmiotem refleksji będą z jednej strony indywidualne świadectwa tych doświadczeń, z drugiej zaś - historycznie zmienne formy pamięci zbiorowej.

- Traumy zbiorowe/doświadczenia graniczne (kategoria traumy/doświadczenia granicznego; trauma zbiorowa; trauma historyczna; kultura traumy)

- Doświadczenia obozowe – Auschwitz-Birkenau (prawda świadectwa; wiarygodność świadka; fenomenologia lagru; „szara strefa”)

- Seksualna praca przymusowa – przemilczana trauma kobiet (tabuizowane obszary „szarej strefy”; przemoc seksualna; seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej; problem braku źródeł historycznych)

- Żyd „pod powierzchnią” (literatura dokumentu osobistego; wyobrażenia zbiorowe w konfrontacji ze świadectwem – postawy Żydów, Polaków i Niemców; doświadczenie kryjówki w mieście)

- Żydówka „pod powierzchnią” (ambiwalencja w relacji pomocowej; sytuacja graniczna a kategoria wieku; doświadczenie kryjówki na wsi; przemilczane wątki narracji o „Sprawiedliwych”, trzecia faza Zagłady na prowincji; funkcje praktyk piśmiennych w kryjówkach)

- Trauma świadka (specyfika gett na prowincji; świadkowie „likwidacji” gett; trauma świadka, współudział świadka)

- Biedni Polacy patrzą na getto (specyfika getta wielkomiejskiego; pamięć o powstaniu w getcie warszawskim; paradygmat polskiej obojętności wobec Zagłady; współwina za Holokaust)

- Powstanie/powstania warszawskie (cywilne doświadczenie powstania; powstanki; polemika z wzorcem romantycznym; antyliteracka literatura wobec doświadczenia granicznego)

- Doświadczenie łagrów (fenomenologia Gułagu; życie codzienne w łagrze; granice przekroczenia norm kulturowych; próba opisu doświadczenia kobiet)

- Zaraz po wojnie (źródła, objawy i kulturowe konsekwencje wojennej traumy; projekty i praktyki powojennej odbudowy świata)

- Ekspozycje traumy (traumy historyczne w służbie polityki pamięci; muzealne techniki oddziaływania; konstrukcja narracji muzealnej)

- Postpamięć (międzypokoleniowy przekaz traumy; postpamięć; społeczne i kulturowe uwarunkowania dziedziczenia doświadczeń traumatycznych)

- Reaktualizacja traumy (kultura posttraumatyczna, analogie historyczne, mechanizm zaprzeczenia w narracji dominującej)

Pełny program (wraz z wybranymi tekstami literackimi, które omawiane będą w trakcie semestru) zostanie przedstawiony i omówiony na pierwszych zajęciach.

KINO AUTORSKIE W POLSCE (dr hab. Seweryn Kuśmierczyk, prof. ucz., piątek godz. 15.00, s. 9)

POLSKI WIEK XX - DOŚWIADCZENIA GRANICZNE - ŚWIADECTWA I PAMIĘĆ ZBIOROWA (dr hab. Justyna Kowalska-Leder, poniedziałek godz. 15.00, s. 4)

Pełna lista lektur zostanie przedstawiona na początku semestru. Wszystkie teksty będą udostępniane w formie skanów na classroomie.

Literatura podstawowa:

Białoszewski Miron, "Pamiętnik z powstania warszawskiego", wyd. różne; pierwodruk 1970.

Bilewicz Michał, "Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości", Kraków 2024.

Błoński Jan, "Biedni Polacy patrzą na getto", wyd. różne; pierwodruk 1987.

Bobkowski Andrzej, "Szkice piórkiem", Warszawa 1997 i nast.

Borowski Tadeusz, opowiadania: "U nas w Auschwitzu", "Ludzie, którzy szli", "Proszę Państwa do gazu", "Dzień na Harmenzach", wyd. różne; pierwodruk 1946.

"Dziennik Melanii Weissenberg 1942-1945", [w:] „Szczęście posiadać dom pod ziemią…” Losy kobiet ocalałych z Zagłady w okolicach Dąbrowy Tarnowskiej, red. Jan Grabowski, Warszawa 2016.

Gross Jan Tomasz, "Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka", Sejny 2000 i nast.

Gross Jan Tomasz, „Ten jest z ojczyzny mojej…”, ale go nie lubię, [w:] tegoż, "Upiorna dekada. Trzy eseje o stereotypach na temat Żydów, Polaków, Niemców i komunistów 1939-1948", wyd. różne; pierwodruk 1986.

Grynberg Mikołaj, "Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne", Wołowiec 2014

Janion Maria, "Bohater, spisek, śmierć. Wykłady żydowskie", Warszawa 2009.

Janion Maria, "Płacz generała. Eseje o wojnie", Warszawa 1998.

Kossak Zofia, "Z otchłani", wyd. różne (rozdz.: „Wstęp”, „Życie i wiara”, „Amen”); pierwodruk 1946.

Leociak Jacek, "Doświadczenie graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji", Warszawa 2009.

"Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci", red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa 2014.

Ostrowska Joanna, "Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej", Warszawa 2018.

Perechodnik Calek, "Spowiedź. Dzieje rodziny żydowskiej podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce", oprac. David Engel, Warszawa 2004 i nast.

Skarga Barbara, "Po wyzwoleniu…(1944-1956)", Warszawa 1986 i nast.

Werner Andrzej, "Zwyczajna apokalipsa: Tadeusz Borowski i jego wizja świata obozów", Warszawa 1971.

Wyka Kazimierz, "Dwie jesienie", [w:] tegoż, "Życie na niby. Szkice z lat 1939-1945", wyd. różne; pierwodruk 1957.

Zaremba Marcin, "Wielka trwoga. Polska 1944-1947", Kraków 2012.

KINO AUTORSKIE W POLSCE (dr hab. Seweryn Kuśmierczyk, prof. ucz., piątek godz. 15.00, s. 9)

WIEDZA

Osoba studiująca zna i rozumie:

- w stopniu zaawansowanym wybrane aspekty historii kultury polskiej XX wieku;

- w stopniu zaawansowanym wybrane metody stosowane w badaniach historii kultury polskiej XX wieku;

- dynamikę przemian społeczno-kulturowych w dwudziestowiecznej Polsce oraz ich związek ze zjawiskami globalnymi, a także z przemianami zachodzącymi w krajach sąsiedzkich;

- metody analizy oraz interpretacji praktyk i tekstów kultury polskiej XX wieku, również w perspektywie porównawczej.

UMIEJĘTNOŚCI

Osoba studiująca zna i potrafi:

- wykorzystać posiadaną wiedzę na temat historii kultury polskiej XX wieku, by samodzielnie opracować wybrane problemy badawcze;

- wykorzystać zdobytą w czasie zajęć wiedzę i umiejętności, by analizować i interpretować wybrane praktyki i teksty kultury polskiej XX wieku, uwzględniając szerszy kontekst historyczny, społeczny i polityczny;

- napisać pracę, dobierając samodzielnie literaturę z zakresu historii kultury polskiej XX wieku;

- w pracy zaliczeniowej oraz w wypowiedziach ustnych poprawnie stosować terminologię z zakresu badań nad historią kultury XX wieku;

- zabierać głos w dyskusji, wykorzystując wiedzę wyniesioną z zajęć oraz znajomość literatury naukowej, zarówno polsko-, jak i angielskojęzycznej;

- samodzielnie dokształcać się w zakresie przemian społeczno-kulturowych XX wieku.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Osoba studiująca gotowa jest do:

- przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury polskiej;

- dostrzegania wagi refleksji kulturoznawczej dla współczesnego życia społecznego;

- dostrzegania we współczesnej kulturze polskiej powiązań ze zjawiskami charakterystycznymi dla wieku XX.

Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u osoby prowadzącej. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez osobę prowadzącą. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach (30%) w semestrze skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć. Jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50% w semestrze.

Osoby, które nie zaliczą nieobecności, nie mogą w pierwszym semestrze złożyć pracy pisemnej, a tym samym uzyskać zaliczenia.

Podstawą wystawienia oceny końcowej w pierwszym semestrze jest ocena pisemnej pracy semestralnej (80%) oraz aktywności na zajęciach (20%).

W pisemnej pracy semestralnej (ramowa objętość 10 stron) oceniana będzie przede wszystkim (70%) wiedza na temat wybranych aspektów kultury polskiej XX wieku i umiejętność posługiwania się wprowadzonymi podczas zajęć koncepcjami teoretycznymi, a także poprawność językowa i stylistyczna (20%) oraz struktura wypowiedzi pisemnej (10%).

Szacunkowy nakład pracy osoby uczestniczącej w zajęciach:

udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 60h (2 ECTS), przygotowanie pracy semestralnej 60h (2 ECTS). Łącznie 5 ECTS (150h).

Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pisemnych pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstów.