Heritage of the Russian empire in Warsaw - discourses, practices, research areas

Konwersatorium poświęcone dyskursom i praktykom (z lat 1915-2022) związanym ze społecznym postrzeganiem, odgórnym zarządzaniem i oddolnym użytkowaniem materialnego (przede wszystkim architektonicznego) dziedzictwa pochodzącego z okresu oddziaływania rosyjskiej polityki imperialnej na Warszawę (tj. z lat 1815-1915).

Celem zajęć, obok eksploracji miasta i śladów jego przeszłości z lat 1815-1915 oraz analiz społecznej (nie)pamięci na jej temat po roku 1915, będzie także próba refleksji nad uwarunkowaniami, metodami i implikacjami uprawiania "historii pamięci" czy "historii dziedzictwa".

Zajęcia towarzyszą projektowi badawczemu "Pamięć społeczna a post-imperialne dziedzictwo rosyjskie w Polsce" (NCN OPUS 2022-2025, kierownik: dr hab. Małgorzata Głowacka-Grajper, prof. ucz., Wydział Socjologii UW).

Konwersatorium poświęcone dyskursom i praktykom związanym ze społecznym postrzeganiem, odgórnym zarządzaniem i oddolnym użytkowaniem materialnego (przede wszystkim architektonicznego) dziedzictwa imperium rosyjskiego w Warszawie.

Pod uwagę będą brane:

- obiekty zbudowane, przebudowane lub wyburzone w okresie oddziaływania rosyjskiej polityki imperialnej na Warszawę (1815-1915) i przemiany społecznej (nie)pamięci na ich temat w latach 1915-2022 (w okresie międzywojennym, w okresie Polski Ludowej, w latach 1989-2022 i po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku),

- różne typy obiektów (świątynie i cmentarze, obiekty wojskowe, architektura monumentalna, pomniki, budynki i instytucje użyteczności publicznej, infrastruktura miejska i przestrzenie publiczne, obiekty architektury przemysłowej i mieszkaniowej),

- obiekty w różny sposób powiązane z rosyjską polityką imperialną (od obiektów budowanych bezpośrednio z inicjatywy lub na polecenie władz po obiekty powstałe za ich zgodą lub bez znaczącego sprzeciwu),

- obiekty ilustrujące różne kierunki pamięci o Warszawie z lat 1815-1915 (np. pamięć o represjach politycznych i oporze społecznym; pamięć o modernizacji miasta; pamięć o zróżnicowaniu kulturowym miasta) i różne typy praktykowania dziedzictwa (od aktywnej ochrony przez wypieranie/niedostrzeganie po usuwanie/zacieranie),

- obiekty w różny sposób funkcjonujące w przestrzeni miejskiej, dyskursie naukowym, medialnym i historii publicznej (w tym opisy i ikonografia obiektów na wystawach muzealnych).

Celem zajęć, obok eksploracji miasta i śladów jego przeszłości z lat 1815-1915 oraz analiz społecznej (nie)pamięci na jej temat po roku 1915, będzie także próba refleksji nad uwarunkowaniami, metodami i implikacjami uprawiania "historii pamięci" czy "historii dziedzictwa".

Pełna lista lektur zostanie przedstawiona na początku semestru, a wszystkie teksty będą udostępniane w formie skanów.

Najważniejsze opracowania wykorzystywane podczas zajęć (obowiązuje znajomość fragmentów wskazanych przez prowadzącego):

Ariella Aïsha Azoulay, „Potential History: Unlearning Imperialism”, London and New York 2019.

Błażej Brzostek, „Paryże Innej Europy. Warszawa i Bukareszt, XIX i XX wiek”, Warszawa 2015.

„ECHOES Keywords: Anthology Exploring the Keywords of Colonial Heritage", eds. Caspar Andersen, Britta Timm Knudsen, and Christoffer Kølvraa, ECHOES project 2019, http://keywordsechoes.com

Paweł Kubicki, „Wynajdywanie miejskości. Polska kwestia miejska z perspektywy długiego trwania", Kraków 2016.

Krzysztof Latawiec, „Rosjanie w Warszawie w XIX i na początku XX wieku”, [w:] „Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku”, pod red. Katarzyny Wagner, Krzysztofa Zwierza i Przemysława Piechockiego, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 121–135.

Piotr Majewski, „Ideologia i konserwacja. Architektura zabytkowa w Polsce w czasach socrealizmu”, Warszawa 2009.

Piotr Paszkiewicz, „Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915”, Warszawa 1991.

Paweł Przeciszewski, „Warszawa. Prawosławie i rosyjskie dziedzictwo”, Warszawa 2011.

Malte Rolf, "Rządy imperialne w kraju nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie (1864-1915)”, przeł. Wojciech Włoskowicz, Warszawa 2016.

Laurajane Smith, „Uses of Heritage”, Routledge, London and New York 2006.

Kirył Sokoł, „Rosyjska Warszawa”, przeł. i uzup. Aleksander Sosna, Białystok 2006.

Wojciech Tomasik, „Śmierć świątyni”, „Teksty Drugie” 2018, nr 1, s. 240–258.

Jarosław Trybuś, „Warszawa niezaistniała. Niezrealizowane projekty urbanistyczne i architektoniczne Warszawy dwudziestolecia międzywojennego”, Warszawa 2012.

Joanna Wawrzyniak, Łukasz Bukowiecki, „Rzeczy i opowieści. Muzeum Warszawy wobec modelu muzeum narracyjnego”, „Teksty Drugie” 2020, nr 4, s. 233–257.

Aleksandra Wójtowicz i in., „Miejsca trudne – transdyscyplinarny model badań. O przestrzeni placu Piłsudskiego i placu Defilad”, pod kierunkiem naukowym Aleksandry Wójtowicz, Warszawa 2019 (wybrane rozdziały).

Oprócz tego obowiązuje lektura dokumentacji źródłowej oraz artykułów naukowych i prasowych dotyczących zagadnień szczegółowych omawianych na zajęciach

Student(ka) zna i rozumie: mechanizmy działania współczesnych instytucji kultury i organizacji pozarządowych działających w kulturze; podstawowe media i środki transmisji kultury (słowo, obraz, widowisko) oraz ich wpływ na kształt procesu kulturowego; metody analizy oraz interpretacji praktyk i tekstów kultury.

Student(ka) potrafi: interpretować zgromadzony materiał uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny; określać znaczenie medialnego charakteru praktyk i przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji.

Student(ka) jest gotowy/gotowa do: wykazywania troski o dziedzictwo kulturowe i świadomości jego znaczenia dla życia społecznego; aktywnego działania na rzecz jego zachowania; zaangażowania w dialog społeczny i międzykulturowy ze zrozumieniem i empatią; uczestnictwa w debacie publicznej.

Ocena ciągła, na którą składają się:

- obecność i aktywność na zajęciach (dopuszczalne max. 5 nieobecności na zajęciach, przy czym dwie pierwsze nieobecności nie wymagają zaliczenia; 3., 4. i 5. nieobecność wymagają zaliczenia na dyżurze, a szósta nieobecność skutkuje brakiem możliwości zaliczenia zajęć (NK),

- przygotowanie do zajęć (w tym co najmniej jedna "prasówka" lub referat na zadany temat, np. na podstawie lektury dodatkowej),

- udział w pracach „terenowych” i ich dokumentacja w formie wpisu na classroomie (np. relacja ze zwiedzania, fotoesej, transkrypcja wywiadów, zestawienie wyników ankiet itp.),

- przygotowanie końcowego projektu zaliczeniowego (do wyboru: albo prezentacja slajdów z komentarzem analitycznym podczas zajęć (20 min.); albo praca pisemna w formie eseju (min. 9000 znaków ze spacjami); albo wykonanie i opracowanie kwerendy archiwalnej; albo przeprowadzenie, transkrypcja i opracowanie wywiadu z muzealnikiem lub opiekunem dziedzictwa).