From the Pope to the Smolensk Crash. Right-wing Contemporary Art in Poland

Konwersatorium łączy cechy warsztatu krytycznego oraz refleksję nad

specyfiką twórczości współczesnych polskich artystów deklarujących

przywiązanie do światopoglądu prawicowego i poparcie dla zjawiska zwrotu

narodowo-katolickiego w polskiej polityce określanego publicystycznie

mianem „dobrej zmiany”.

Czym jest prawicowa „sztuka polityczna”? Czy zjawiska opisywane przez

krytykę jako „sztuka dobrej zmiany” tworzą bądź tworzy odrębny obieg? Na ile

„sztuka dobrej zmiany” była bądź jest (chciała bądź chce być) częścią obiegu

„głównego nurtu”, a na ile go zastąpić? Czy poza tematyką jej artystów łączą

stosowane strategie, stosunek do medium albo do instytucji, wspólna

historia? I na ile działania artystów kojarzonych w ostatniej dekadzie z „dobrą

zmianą” wyrastają z wcześniejszych praktyk polskiej sztuki? W ramach

konwersatorium zastanowimy się też m.in w jaki sposób prawicowe strategie

artystyczne uwikłane pozostają w strategie pola krytykowana przezeń jako

„mainstream”. Postawimy pytanie: na ile prawicowi artyści sięgają po

narzędzia charakterystyczne dla kolejnych awangard, na ile zaś próbują

rekonstruować świat sprzed przełomów nowoczesności? Jaki jest punkt

wyjścia podejmowanej przez nich krytyki instytucji i jakie strategie można

przyjąć wobec w tekstach krytycznych? I wreszcie - czy można w ogóle

zdefiniować „sztukę dobrej zmiany”?

Jakub Banasiak, „1982-1993: Przedłużona dekada”, w: „Proteuszowe czasy. Rozpad

państwowego systemu sztuki 1982-1993. Stan wojenny, odwilż, transformacja

ustrojowa”, Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie,

Warszawa 2020.

Piotr Bernatowicz, „Achtung Russia! - sztuka, która ostrzega”, „Obieg” online, 21

kwietnia 2022- https://obieg.pl/277-achtung-russia-sztuka-ktora-ostrzega.

Piotr Bernatowicz, „Dziś jest jutro”, „Obieg” online, 11 marca 2022 - https://obieg.pl/270-

dzis-jest-jutro.

Arthur C. Danto, „Trzy dekady po śmierci sztuki”, w: tegoż, „Po końcu sztuki. Sztuka

współczesna i zacieranie się granic tradycji”, przeł. Mateusz Salwa, Universitas, Kraków

2013, s. 45-73.

Piotr Gliński, „Wygaszanie społeczeństwa obywatelskiego”, w: „Wygaszanie Polski:

1989-2015”, Biały Kruk, Kraków 2015, ss. 43-52.

Andrzej Horubała. „Jerzego Zalewskiego kino wolnych Polaków”, „Do Rzeczy” 2016, nr

9, s. 48-50.

Agnieszka Graff, Elżbieta Korolczuk, „Kto się boi gender. Prawica, populizm i

feministyczne strategie oporu”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2021, ss.

47-75.

Janusz Janowski, „Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki. Program merytoryczny i

organizacyjny na lata 2022-2025”, dostępne w serwisie Ministerstwa Kultury i

Dziedzictwa Narodowego -

https://bip.mkidn.gov.pl/media/docs/Programy%20Dzialan/2022/Program_merytoryczny

_i_organizacyjny_ZNGS_2022-25.pdf.

Wiktoria Kozioł, „Homary, Gołębie, Jastrzębie. Zwrot konserwatywny w sztuce polskiej”,

„Szum” 2021, nr 34.

Iwona Kurz, „Powrót centrali, państwowcy wyklęci i kasa. Raport z „dobrej zmiany” w

kulturze”, Krytyka Polityczna - Instytut Studiów Zaawansowanych, Warszawa 2019 - -

https://krytykapolityczna.pl/instytut/raport-z-dobrej-zmiany-w-kulturze/.

Jakub Majmurek, „Nie chodzi o to, by z młotem i kilofem atakować prawicowe pomniki.

Rozmowa z Łukaszem Zarembą”, „Krytyka Polityczna” on-line 7 sierpnia 2018,

https://krytykapolityczna.pl/kultura/nie-fiksujmy-sie-na-pomniku-smolenskim/.

Monika Małkowska, „Mafia bardzo kulturalna”, „Rzeczpospolita” 2015, nr 7 (10036), 10

stycznia 2015,

4

Maciej Mazurek, „Kilka spostrzeżeń o twórczości Jerzego Kaliny”, w: „Wańka-wstańka.

Jerzy Kalina”, katalog wystawy w Galerii Miejskiej Arsenał, Poznań 2016, ss. 50-59.

Tomasz Merta, „Konfederacja Barska - odnowienie polskiego republikanizmu”, w: tegoż,

„Nieodzowność konserwatyzmu. Pisma wybrane”, Teologia Polityczna i Muzeum

Historii Polski, Warszawa 2011, ss. 213-240.

Łukasz Murzyn, „Janusz Janowski nowym dyrektorem Zachęty. Historia tej nominacji

pokazuje zasadniczy błąd konserwatystów wobec sztuki współczesnej”, „Klub

Jagielloński” online, 22 stycznia 2022 - https://klubjagiellonski.pl/2022/01/22/janusz-

janowski-nowym-dyrektorem-zachety-historia-tej-nominacji-pokazuje-zasadniczy-blad-

konserwatystow-wobec-sztuki-wspolczesnej/.

Witold Mrozek, „Film pamięci narodowej. Nowe kino polskie w dyskursie polityki

historycznej”, w: „Kino polskie jako kino narodowe”, red. T. Lubelski i M. Stroiński,

Korporacja Ha!art, Kraków 2009, ss. 295-319.

Adam Ostolski, „Puste miejsce”, „Tygodnik Powszechny” 2010, nr 35. -

https://www.tygodnikpowszechny.pl/puste-miejsce-142828

Adam Ostolski, „Sztuka jako polityka prowadzona innymi środkami”, w: „Skuteczność

sztuki”, red. T. Załuski, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2014, s. 302-217 -

https://msl.org.pl/media/system/przegladarka-plikow/skutecznosc_sztuki.pdf.

Jadwiga Siatka, „Rozmowa Jadwigi Siatki z Jerzym Kaliną. Warszawa 29.04.2016”, w:

„Wańka-wstańka. Jerzy Kalina”, katalog wystawy w Galerii Miejskiej Arsenał, Poznań

2016, s. 22-36.

Kornelia Sobczak, „Kino Dobrej Zmiany”, „Dialog” 2017, nr 01, ss. 106-123.

Student zna i rozumie:

- w stopniu pogłębionym współczesne teorie kultury – w tym prrzede instytucjonalną

teorię sztuki – i związane z nią praktyki kulturowe (K_W02)

- współczesne teorie tożsamości i strategie ich krytyki bądź też przechwytywania przez

współczesnych artystów konserwatywnych (K_W03)

- w stopniu pogłębionym twórczość artystów deklarujących w ostatnich dekadach

przywiązanie do konserwatywnych wartości i krytykujących zjawiska artystyczne

uważane przez siebie za główny nurt (K_W04)

- mechanizmy działania instytucji kultury, szczególnie dotyczące galerii sztuki

współczesnej i muzeów sztuki współczesnej (K_W08)

Student potrafi:

- wykorzystać posiadaną wiedzę, by samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać,

selekcjonować, integrować informacje samodzielnie pozyskane na drodze kwerend w

czasopismach i wydawnictwach fachowych i środoowisk, a także archiwach instytucji i

bazach internetowych (K_U01).

- interpretować zgromadzony materiał uwzględniając kontekst funkcjonowania

współczesnych redakcji, instytucji kultury i polityk ministerstwa kultury oraz programów

kulturalnych partii politycznych. (K_U02)

- określać znaczenie medialnego charakteru stosowanych przez media, władzę

publiczną, partie polityczne i organizacje pozarządowe jak również instytucje kultury,

praktyk i przekazów kulturowych dla ich treści i funkcji (K_U03)

- zabierać głos w dyskusji medialnej wobec różnorodnych odbiorców, formułując myśli

w ramach poszczególnych gatunków; samodzielnie poprowadzić dyskusję publiczną w

mediach różnego typu (K_U07).

ciągle dokształcać się i rozwijać intelektualnie oraz zawodowo w zakresie pracy z

mediami i instytucjami kultury; ukierunkowywać innych w tym zakresie (K_U11)

Student jest gotów do:

- krytycznej oceny treści odbieranych za pośrednictwem mediów lub wytwarzanych

przez instytucje kultury oraz organizacje polityczne; (K_K01)

-przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec zjawisk kultury związanych

z funkcjonowaniem różnych obiegów sztuki, w tym używania zdobytej wiedzy do

rozwiązywania zaobserwowanych problemów oraz pozyskiwania informacji na potrzebę

przygotowywania tekstów krytycznych dla różnych odbiorców i mediów; (K_K02)

- samodzielnego, twórczego i przemyślanego działania w kulturze, w tym

przygotowywania tekstów i wypowiedzi medialnych (K_K04)

- zaangażowania w dialog społeczny i międzykulturowy na łamach prasy i serwisów

internetowych ze zrozumieniem i empatią (K_K05)

- uczestnictwa w debacie publicznej na łamach mediów: prasy i Internetu (K_K06).

Ocena końcowa zależeć będzie od aktywności na zajęciach i pracy końcowej.

Zaliczenie: Aktywność podczas zajęć oraz praca zaliczeniowa – esej na

zaliczenia uzgodniony z prowadzącym temat mieszczący się w tematyce zajęć. Złożenie

pracy i jej omówienie z prowadzącym jest warunkiem zaliczenia. Obecność w

zajęciach jest obowiązkowa, bez konieczności odrabiania dopuszczalne są

dwie nieobecności.