Leksykografia

obowiązkowe

Zakłada się, że studenci mają ogólne pojęcie o tym, czym jest słownik, korzystali doraźnie ze słowników języka polskiego różnych typów.

w sali

Wykład traktuje o leksykografii: jej uwarunkowaniach społecznych i celach; o strukturze słowników różnych typów i sposobach korzystania z nich.

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z leksykografią jako dziedziną z pogranicza językoznawstwa, kulturoznawstwa i edytorstwa. Przedmiotem uwagi będą przede wszystkim: typologia słowników językowych, struktura słowników różnych typów, historia słownikarstwa polskiego, stan obecny i perspektywy leksykografii polskiej (najważniejsze polskie słowniki ogólne i specjalistyczne), wpływ czynników pozajęzykoznawczych na zawartość słowników. Słuchacze nauczą się oceniać słowniki na podstawie różnych kryteriów i wybierać słowniki stosownie do swoich potrzeb.

Osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia wymaga 60h pracy.

WYKAZ TEMATÓW

01. Miejsce leksykografii wśród dyscyplin naukowych. Słowniki a encyklopedie. Wpływ oczekiwań odbiorców na typ i cechy słowników dominujących w danym kraju.

02. Typologia słowników.

03. Jednostka słownikowego opisu a jednostka języka. Makrostruktura słownika. Źródła siatki haseł dawniej i dziś.

04. Mikrostruktura słownika - budowa artykułu hasłowego, w tym metodologia opisu: różne zakresy i różne sposoby podawania informacji językowych (gramatycznych, semantycznych i pragmatycznych) o jednostce; zależność wyboru metody opisu od typu słownika i jego adresata.

05. Rola czynników pozajęzykoznawczych w kształtowaniu słownika. Postawa metodologiczna redaktora naukowego. Naciski polityczne i obyczajowe.

06. Historia polskiej leksykografii – najważniejsze słowniki wydane w Polsce do końca XVIII w.

07. Najważniejsze słowniki ogólne języka polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem opublikowanych po 1945 r.

08. Najważniejsze polskie słowniki specjalistyczne, ze szczególnym uwzględnieniem opublikowanych po 1945 r.

09. Najważniejsze polskie Indeksy a tergo.

10. Zasady tworzenia korpusów tekstów na użytek leksykografii – Korpus Języka Polskiego PWN i Narodowy Korpus Języka Polskiego.

11. Kryteria oceny wartości słowników poszczególnych typów dostępnych na rynku księgarskim w Polsce.

12. Słowniki w wersjach cyfrowych oraz słowniki funkcjonujące wyłącznie jako elektroniczne off-line lub on-line. Wpływ współczesnej techniki na warsztat pracy leksykografa.

13. Perspektywy leksykografii polskiej. Wielki słownik języka polskiego.

14. Sprawdzian końcowy.

Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia przedmiotu:

M. Bańko, (2001), Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa, Warszawa, rozdziały 1-13 oraz rozdział: ISJP na tle ostatniego półwiecza.

M. Bańko, (2003),Słowniki ortograficzne w Polsce – fenomen socjologiczny, “Prace Filologiczne” XLVIII, s. 7–32.

A. Bednarek, M. Grochowski (1997), Zadania z semantyki językoznawczej, Toruń, rozdziały II, III, IV i VI.

T. Piotrowski, (1994), Z zagadnień leksykografii, Warszawa.

T. Piotrowski, (2001), Zrozumieć leksykografię, Warszawa.

P. Żmigrodzki (2008), Słowo, słownik, rzeczywistość, Kraków, rozdziały 1-5.

P. Żmigrodzki (2009) lub wyd. wcześniejsze, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice.

NKJP

SGJP

WSJP

słowniki elektroniczne

strona internetowa: www.leksykografia.uw.edu.pl

Po zakończeniu wykładu student:

- zna dostępne typy słowników i wybiera słowniki odpowiednie do swoich potrzeb;

- posługuje się słownikami, interpretując zawarte w nich informacje;

- analizuje zawartość słownika z uwzględnieniem czynników językoznawczych i pozajęzykoznawczych;

- ocenia przydatność słowników na podstawie różnych kryteriów;

- rozpoznaje problemy warsztatowe w pracy nad słownikiem w zależności od jego przeznaczenia;

- charakteryzuje najważniejsze słowniki polskie.

Końcowy sprawdzian pisemny (test wyboru)

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

DO WYKŁADU Z LEKSYKOGRAFII

1. typologia słowników (różne kryteria podziału i ich rezultaty);

2. zasady doboru haseł słownikowych, w tym też: jednostka języka a jednostka słownikowa (obiekt opisu leksykograficznego); skutki przyjętych metod opisu leksykograficznego (deskryptywizm a preskryptywizm); wpływ czynników pozajęzykowych na zawartość siatki haseł; wielkie korpusy tekstów a siatka haseł;

3. układ haseł w słownikach różnych typów;

4. budowa artykułów hasłowych w słownikach ogólnych języka polskiego, w tym też: części artykułów hasłowych odnoszące się do informacji poszczególnych typów (np. sposób podawania informacji fleksyjnej, składniowej, itd.);

5. definicje słownikowe, w tym też: definicja a opis znaczenia jednostki języka; typy definicji według W. Doroszewskiego; systematyka definicji Grochowskiego i Bańki; definicje kontekstowe;

6. najważniejsze słowniki opublikowane w Polsce do końca XVIII w.

7. najważniejsze słowniki specjalistyczne języka polskiego opublikowane po 1945 r., w tym też: autorzy lub redaktorzy naukowi;

8. najważniejsze słowniki ogólne języka polskiego od XIX w.: SJPLin., SJPWil., SJPWar., SJP PAN (SJPDor.), MSJP PWN, SJP PWN (SJPSzym.), SWJPDun. (wyd. IV USJPDun.), ISJP PWN, USJP PWN (USJPDub.) – obowiązuje orientacja w opisie jednostek: TAPCZAN, SZKOŁA, WOLNY, CZEKAĆ, SŁYCHAĆ, NAWET, KU, długi język w każdym z tych słowników.

9. indeksy a tergo;

10. polskie słowniki elektroniczne;

11. NKJP i WSJP;

12. kryteria oceny i wyboru słowników.