Introduction to Diachronic Linguistics

obligatory courses

Students are familiar with the basic terminology of Polish descriptive linguistics.

Classroom

The course aims at mastering the students’ skills of interpretating processes and language changes by applying the methods of diachronic linguistics, presenting the main development tendencies in Indo-European languages, especially Slavonic languages. The course involves practical classes in processes and language changes in Protoslavic, interpreting an Old-Church-Slavonic text and developing the ability of reconstruction of words exemplyfing languege changes, as well as working with various types of dictionaries.

Introduction to Diachronic Linguistics is aimed at acquainting the students (through inter-related classes and lectures) with the basic issues and notions necessary during further studies in dialectology, Polish Historical Grammar, History of Polish, as well as Master’s seminars in dialectology, lexical evolution or onomastics. The lecture provides the students with theoretical knowledge on the following issues:

1. Subject of historical linguistics (diachronic) and its disciplines. Methods of historical linguistics. The concept of linguistic evolution. Conditions of changes - internal, language-external, extra linguistic. Theories of linguistic transformations. Chronologisation of linguistic change (relative and absolute chronology).

2. Protoslavic as the common source of all Slavonic languages. Research methods of the scope of Protoslavic language, or the proto-fatherland of Slavs; myths and legends about the beginning, origin and language of Slavs.

3-5. The main tendencies in Protoslavic (law of substituting quantitative differences in articulation by qualitative ones, law of open syllables, law of palatal correlation and changes induced by them: metathesis, monophthongized diphthongs, emergence of nasal vowels, palatalizations, iotacizations etc.).

6. Old Church Slavonic. The role of the Old Church Slavonic in the culture of Slavic nations. Slavic alphabets - Glagolitic alphabet; Cyrillic alphabet. Transliteration and transcription. Transcription and analysis of a chosen Old-Church-Slavonic texts.

7. Onomastics as a linguistic discipline. Toponymy and anthroponymy, origins and classification of place names and personal names.

8. Developments in Polish lexicography – Polish dictionaries of the past and historical dictionaries of the Polish language.

9. Etymology as a linguistic discipline. Etymological dictionaries of the Polish language

The programme of the lecture is strictly related to that of the practice class, since the flatter enables students use the theoretical knowledge in practice by: reconstructing Protoslavic forms and tracing their evolution, using diachronic linguistics methods, tracing the etymology of common nouns and personal names, comparing dictionary entries etc.

class 20 h.

lecture 20 h.

Obligatory:

Bartula Czesław, Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 1981.

Bednarczuk Leszek, Rozpad języka prasłowiańskiego w świetle badań Tadeusza Milewskiego i nowszych hipotez etnogenetycznych, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 329-336.

Bobrowski Ireneusz, Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.

Bubak Józef, Księga naszych imion, Wrocław 1993.

Buttler Danuta, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.

Bystroń Jan S., Nazwiska polskie, Warszawa 1993.

Cienkowski Witold, Tajemnice imion własnych, Warszawa 1992, cz. 4: Nazwy geograficzne, s. 122–154.

Derwojedowa Magdalena, Gałczyńska Alicja, Gruszczyński Włodzimierz, Kopcińska Dorota, Linde-Usiekniewicz Jadwiga, Winiarska-Górska Izabela, Język polski. Kompendium, red. M. Derwojedowa, H. Karaś, D. Kopcińska, Warszawa 2005, rozdz. X. Historia języka polskiego, s. 651-812..

Dąbrowska Anna, Język polski. A to Polska właśnie, Wrocław 2005.

Długosz-Kurczabowa Krystyna, Dubisz Stanisław, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998 (lub wyd. nast.).

Dubisz Stanisław, Język, historia, kultura, t. 1. (wykłady, studia, analizy), t. 2. (wykłady, studia, szkice), t. 3. (wykłady, rozprawy, rozważania), Warszawa 2002, 2007, 2012 (wybrane fragmenty).

Dubisz Stanisław, Między dawnymi a nowymi laty. Eseje o języku, Warszawa 1988 (wybrane fragmenty).

Dubisz Stanisław, Archaizacja w XX-wiecznej polskiej powieści historycznej o średniowieczu, Warszawa 1991.

Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1991 (wybrane hasła).

Garczyńska Justyna, Najdawniejsze podziały Słowiańszczyzny w świetle danych językowych i archeologicznych, „Prace Filologiczne” 2000, XLV, s. 187-194.

Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, oprac. H. Karaś, Warszawa 2001.

Grzegorczykowa Renata, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.

Jakubowicz Mariola, Dzieje Słowian w świetle rekonstruowanej leksyki prasłowiańskiej, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 125-131.

Języki indoeuropejskie, red. L. Bednarczuk, t. II, Warszawa 1988.

Karaś Halina, Archaizmy jako wykładniki stylizacji w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, „Poradnik Językowy” 2004, z. 9, s. 20-37.

Krygier Łączkowska Agnieszka, Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2011/1 (5) , s. 88-120, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2011_1_5/Krygier.pdf

Kupiszewski Władysław, Dlaczego Agnieszka a nie Ines?, Warszawa 1991.

Leśny Jan, Konstantyn i Metody. Apostołowie Słowian – dzieło i jego losy, Poznań 1987.

Łuczyński Edward, Maćkiewicz Jolanta, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2009.

Majewicz Alfred F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa 1989.

Malec Maria, Imiona i nazwiska w kulturze polskiej: tradycja i współczesność, Kraków 1996.

Mańczak Witold, Wieża Babel, Wrocław 1999.

Mareš Franciszek, Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, „Nauka dla Wszystkich” 1994, nr 461.

Moszyński Leszek, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.

Polskie nazwy własne: encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa 1998 (wybrane artykuły)

Popowska-Taborska Hanna, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Wrocław 1991 (wybrane fragmenty).

Rospond Stanisław, Mówią nazwy, Warszawa 1974.

Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I-II, Kraków 1999-2001.

Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. Mirosław Bańko, Magdalena Majdak, Maciej Czeszewski, Warszawa 2011, www.leksykografia.uw.edu.pl

Steinke Klaus, Aktualna dyskusja o praojczyźnie Słowian (Sławski vs. Mańczak), [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 199-203.

Szymański Tadeusz, Język prasłowiański w ujęciu Franciszka Sławskiego, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 337-341.

Additional:

Apostołowie Słowian. Żywoty Konstantyna i Metodego. Przekład ze staro-cerkiewno-słowiańskiego. Wstęp i objaśnienia T. Lehr-Spławiński, uzupełnienia, komentarz i posłowie L. Moszyński, Warszawa 1988.

Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1-2, Warszawa 2000.

Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik mowy polskiej, t. 3. R, Częstochowa 2014.

Bogusławski Andrzej, Drzazgowska Ewa, Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne, t. 2, Warszawa 2016, rozdz. 4. Różnorodność i zmienność języków, zwłaszcza podrozdz. 1. Różnorodność języków. Pokrewieństwo języków i ich zróżnicowanie genealogiczne, s. 703-728, oraz podrozdz. 3. Zmiany w języku, s. 744-768.

Boryś Wiesław, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Brajerski Tadeusz, Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin 1990 (lub inne wyd.)

Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1927 (lub inne wyd.); słowniki przeniosłam z literatury obowiązkowej.

Brzozowska Małgorzata, Etymologia i konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin 2009.

Dalewska-Greń Hanna, Języki słowiańskie, Warszawa 2002 (rozdz. V. Języki literackie i pisownia, s. 560-606).

Długosz-Kurczabowa Krystyna, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003 (wstęp, wybrane hasła).

Długosz-Kurczabowa Krystyna, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008 (wybrane hasła).

Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002.

Jakubowicz Mariola, Z warsztatu badań etymologicznych – od Pokornego do Borysia, „Poradnik Językowy” 2010, nr 7, s. 38-49.

Kaleta Zofia, Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa 1998.

Mańczak Witold, Polski słownik etymologiczny, Kraków 2017.

Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego,Warszawa 1951 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-lindego/).

Lisowski Tomasz, Pisownia polska. Główne fazy rozwoju (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/3-4 (3-4), s. 117-131, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/kwartalnik_numer_3-4.html

Oczkowa Barbara, Kilka uwag o współczesnych słowiańskich standardach językowych, [w:] Zrozumieć słowiańszczyznę, red. M. Dąbrowska-Partyka, Kraków 2010, s. 19-27.

Piotrowski Tadeusz, Słowniki języka polskiego, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. 571-588.

Piotrowski Tadeusz, Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2002.

Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998.

Rojszczak-Robińska Dorota, Język a Kościół (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/2 (2), s. 76-91, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2010_2_2/Rojszczak.pdf

Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków, 1999, t. 1-2.

Siatkowska Ewa, Szkice z dziejów literackich języków słowiańskich, Warszawa 2004.

Sławski Franciszek, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków t. 1-5, Kraków 1952-1982.

Słowiańskie języki literackie. Rys historyczny, red. B. Oczkowa i E. Szczepańska przy współpracy T. Kwoki, Kraków 2011.

Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. A. Cieślikowa, t. 1-6, Kraków 2000-2002.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880-1895 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-geograficzny).

Słownik gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie, t. 1-7, Kraków 1979-2007.

Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-warszawski/).

Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. S. Bąk, Wrocław 1966-2010 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-polszczyzny-xvi-wieku).

Słownik polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII wieku: http://sxvii.pl/.

Słownik staropolski, red. K. Nitsch, Z. Klemensiewicz, W. Urbańczyk, J. Safarewicz, Kraków 1953-2002.

Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. 1-7, Wrocław 1965-1984.

Sobotka Piotr, Etymologizowanie i etymologia: od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej, Warszawa 2015.

Spis miejscowości w Polsce, red. G. Strycharz, Katowice 2005.

Strzelczyk Jerzy, Apostołowie Europy, Warszawa 1997; rozdz. VIII. Współpatroni Europy. Konstantyn/Cyryl i Metody – apostołowie Słowian, s. 141-175.

Taszycki Witold, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Kraków 1927 i wyd. nast.

Urbańczyk Stanisław, Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Kraków 1991 lub wydania wcześniejsze; pierwsze: Wrocław 1967.

Walczak Bogdan, Język polski wśród języków świata u progu trzeciego tysiąclecia, w: Literatura, kultura i język polski w kontekstach i kontaktach światowych, pod red. K. Meller, M. Czermińskiej, P. Flicińskiego, Poznań 2007, s. 89–99.

Walczak Bogdan, Z zagadnień warsztatu badań etymologicznych (teoria i metodologia w najnowszych słownikach etymologicznych języka polskiego), „Studia Językoznawcze” USz, t. 7, 2008, s. 179-190.

Wicherkiewicz Tomasz, Języki mniejszościowe i regionalne w Europie – problemy typologii, [w:] Języki mniejszości i języki regionalne, red. E. Wrocławski, J. Zieniukowa, Warszawa 2003, s. 73-78.

Żmigrodzki Piotr, Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków 2008.

Żmigrodzki Piotr, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2003.

A student:

KNOWLEDGE

1. defines the most important changes in the language system resulting from language evolution

2. enumerates Slavic phonetic laws.

3. recognizes the most important phenomena exemplified by chosen expressions.

ABILITIES

1. classifies languages with respect to language families.

2. reconstructs word forms exemplifying the studied phenomena.

3. skillfully uses various kinds of dictionaries.

4. describes an Old Church Slavonic relic.

5. points to the most important differences and similarities between various Slavonic languages.

6. relates language facts to culture.

7. formulates hypotheses about the etymology of chosen common nouns and personal names.

ATTITUDES

1. treats a language as integral part of a nation’s culture.

2. perceives Slavonic languages as one language family.

3. appreciates the beauty of the Polish language and its variation as compared to other Slavonic and Indo-European languages.

Final grade on the basis of:

1. attendance and active participation.

2. term paper.

3. written test concerning the knowledge and skills gathered throughout the course (both lecture and practice class).

No.