Word and silence: what, how and why say the characters in Polish fiction films and animations

Zajęcia dotyczące polszczyzny bohaterów filmów i seriali fabularnych mają charakter konwersatoryjny i wpisują się w cykl konwersatoriów o języku bohaterów filmowych. Przedmiotem refleksji uczynimy dialogi bohaterów filmów i seriali polskich oraz dubbingowanych zrealizowanych pod koniec XX i w pierwszych dwóch dekadach XXI wieku. W tym semestrze zastanowimy się wspólnie nad funkcją wypowiedzi w różnych typach dzieł audiowizualnych. Szczególne miejsce poświęcimy także roli milczenia, czyli sytuacji, w której twórcy filmów świadomie rezygnują z "mówienia" na ekranie.

Kreacja językowa bohaterów filmów i seriali fabularnych jest tematem interesującym, jednak bardzo rzadko podejmowanym zarówno przez językoznawców, jak i medioznawców. Celem zajęć jest próba zapełnienia tej luki badawczej przez eksplorację dzieł audiowizualnych pod kątem sposobów i funkcji wypowiedzi bohaterów filmowych. Na dialogi wybranych filmów spojrzymy pod różnymi kątami i z wykorzystaniem różnych paradygmatów badawczych. Mimo że badacze coraz częściej odchodzą od badań strukturalistycznych w badaniach nad filmową stylizacją gwarową trudno z nich zrezygnować. Z tego też powodu podczas zajęć obok ujęć nowszych i interdyscyplinarnych wykorzystamy także te tradycyjne. Przedmiotem oglądu będą filmy najnowsze zrealizowane pod koniec XX i dwóch pierwszych dekadach XX wieku. Ich propozycję przedstawiłam w zakładce "Literatura", jednak ich ostateczną listę uzgodnimy z uczestnikami konwersatorium.

FILMY (zaprezentowana lista jest tylko punktem wyjścia do dyskusji, ostateczna lista filmów zostanie ustalona przez uczestników konwersatorium i dostosowana do ich zainteresowań i potrzeb):

Belfer, reż. Ł. Palkowski

Botoks, reż. P. Vega;

Chce się żyć, reż. M. Pieprzyca

Ewa, reż. A. Sikora;

Kamerdyner, reż. F. Bajon;

Korona królów, serial TVP;

Las. Czwarta rano, reż. J. Kolski;

Miś Paddington, reż. polskiej wersji dubbingowej: Elżbieta Jerzewska;

Nieznajomi, reż. Tadeusz Śliwa

Ostatnia rodzina, reż. J. P. Matuszyński

Serce Serduszko, reż. J. Kolski;

W głowie się nie mieści, reż. P. Docter

Wołyń, reż. W. Smarzowski;

Za niebieskimi drzwiami, reż. Mariusz Palej;

LITERATURA TEORETYCZNA (szczegółowa lista zostanie ustalona po ustaleniu listy filmów), m.in.:

Bobrowski J., Językowa stylizacja historyczna w Rycerzu Lecha Majewskiego, "Przegląd Humanistyczny", r. LX, nr 2 (453), 2016.

Bobrowski J., Płaszczyzny stylizacji językowej w dialogu filmowym, "Polonica", r. XXXV, 2015.

Bobrowski J., Pojęcie kompetencji stylizacyjnej i jego użyteczność w badaniach nad językową stylizacją historyczną w filmowych listach dialogowych, "Polonica" XXXVII, 2017.

Bobrowski J., Problem poprawności stylizacyjnej na przykładzie stylizacji historycznej w polskim filmie fabularnym, "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego" LXXIII, 2017.

Bobrowski J., Stylizacja językowa w filmach historycznych o początkach państwa polskiego (Bolesław Śmiały, Gniazdo), "Stylistyka" XXVI, 2017.

Bobrowski J., Stylizacja językowa w filmie fabularnym - zarys koncepcji badawczej, "Poradnik Językowy", nr 1, 2017.

Bobrowski J., Stylizacja językowa w serialach telewizyjnych o tematyce historycznej (na wybranych przykładach), "Język Polski”, r. XCV, z. 5, 2015.

Dubisz S. 1977, Uwagi o dialektyzacji w „Konopielce” Edwarda Redlińskiego, „Poradnik Językowy” 1977, z. 7, s. 293-304.

Dubisz S. 1988, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945-1975), Wrocław.

Fliciński P., Co po „Psach” zostało? Refleksje frazeografa o niefilmowej przestrzeni współczesnej polszczyzny, „Images” 2008, nr 11-12.

Henrykowski M., Najlepsze kaszany. Księga cytatów polskiego filmu, Poznań 2013.

Karpiński M., Scenariusz. Niedoskonałe odbicie filmu, Poznań 2004.

Kresa M., Grzeczność językowa bohaterów filmu "Cudownie ocalony" w reżyserii Janusza Zaorskiego (system adresatywny), [w:] Zachowania językowe - spontaniczność i automatyzm, red. Magdalena Hawrysz, Marzanna Uździcka, Anna Wojciechowska, Zielona Góra 2017, s. 95-108.

Kresa M., Grzeczność językowa członków rodziny i familii Jurewiczów – bohaterów Bożej Podszewki Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz (system adresatywny), "Poradnik Językowy" z. 10/2017, s. 59-76.

Kresa M., Kraina Lodu" i "Delfin Plum" na warsztacie polonisty? – analiza nieliterackich odmian polszczyzny w filmach animowanych, [w:] Przekraczanie granic języka, red. nauk. Elżbiera Wierzbicka-Piotrowska, Magdalena Wanot-Miśtura, Warszawa 2017.

Kresa M., Leksyka śląska na ekranie – między żywą mową a stereotypizacją, [w:] Język w regionie, region w języku, red. Błażej Osowski, Paulina Michalska, Justyna Kobus, Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk, Poznań 2016, s. 41-62.

Kresa M., Nie tylko "koniec świata" – językowa kreacja Ryszarda Popiołka, bohatera serialu Dom w reż. J. Łomnickiego, [w:] Seriale w kontekście kulturowym. Język. Odbiór. Komunikacja, red. nauk. Monika Cichmińska, Alina Naruszewicz-Duchlińska, Piotr Przytuła, Olsztyn 2017, s. 48-60.

Kresa M., Od słuchowska przez film po książkę – leksykalne wykładniki stylizacji językowej w „Samych swoich”, "Rozprawy Komisji Językowej ŁTN", t. XI (2015), s. 141-161.

Kresa M., Percepcja i ocena filmowej polszczyzny kresowej przez studentów kierunków filologicznych warszawskich uczelni (badania ankietowe na przykładzie filmu "Spadek"), [w:] Język w regionie, region w języku 2, red. Błażej Osowski, Justyna Kobus, Paulina Michalska-Górecka, Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk, Poznań 2017, ss. 219-241.

Kresa M., Polszczyzna kresowa w filmie – analiza języka bohaterów „Samych swoich” (fonetyka, fleksja, składnia), "Prace Filologiczne" t. 68 (2016), s. 167-182.

Lubelski T., Historia polskiego filmu, Poznań 2006.

Miławska M., Język bohaterem filmu. Analiza lingwistyczna „Dnia świra” Marka Koterskiego, Lublin 2015.

Pełczyński G., 2002, Dziesiąta muza w stroju ludowym. O wizerunku kultury chłopskiej w kinie PRL, Poznań.

Płażewski J., 1977, Na wsi i gdzie indziej, „Kino” 11/1977, s. 20-24.

Skowronek B., Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków 2013;

WIEDZA:

Student zna i rozumie:

1. W pogłębionym stopniu rolę refleksji językoznawczej w kształtowaniu kultury, również kultury audiowizualnej i masowej;

2. W stopniu pogłębionym miejsce i znaczenie językoznawstwa w relacji do innych dyscyplin naukowych (przede wszystkim medioznawstwa) oraz jego najnowszą specyfikę przedmiotową i metodologiczną;

3. W stopniu pogłębionym terminologię, teorie i metodologie językonzawcze i mediolingwistycze ze szczególnym uwzględnieniem terminologii, teorii i metodologii stosowanych najnowszych językoznawczych i mediolingwistycznych pracach badawczych.

UMIEJĘTNOŚCI

Student potrafi:

1. Samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze niezbędne do uczestniczenia w badaniach naukowych, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego oraz wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych i wykorzystywać je we własnym projekcie badawczym z zakresu mediolingwistyki;

2. W stopniu pogłębionym stosować w dyskursie naukowym i własnych pracach badawczych poznaną terminologię, ujęcia teoretyczne, paradygmaty badawcze i pojęcia właściwe dla językoznawstwa i mediolingwistyki;

3. W stopniu pogłębionym stosować zaawansowane techniki informacyjno-komunikacyjne oraz samodzielnie wysnuwać wnioski, stawiać hipotezy badawcze, dobierać strategie argumentacyjne, z wykorzystaniem poglądów i tez innych autorów, formułować odpowiedzi na krytykę, brać udział w debacie i prowadzić debatę oraz być gotowym do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, a także dyskutować na specjalistyczne tematy językoznawcze i mediolingwistyczne ze zróżnicowanym kręgiem odbiorców;

4. pisać samodzielną pracę badawczą z zakresu mediolingwistyki pod kierunkiem opiekuna naukowego właściwym doborem literatury przedmiotu ze szczególnym uwzględnieniem wyników najnowszych badań mediolingwistycznych;

5. wszechstronnie wykorzystywać innowacyjne narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla językoznawstwa

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Student jest gotowy do:

1. profesjonalnego organizowania własnego warsztatu badawczego i krytycznej oceny swoich dokonań;

2. uznania znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych

Zaliczenie na ocenę student otrzymuje na podstawie:

- aktywności na zajęciach (udział w dyskusjach, bieżące przygotowanie do zajęć) - 30% oceny;

- pracy rocznej napisanej na wybrany przez siebie temat - 70% oceny