The image of life and culture of Polish society fixed in vocabulary 

Konwersatorium adresowane jest do osób zainteresowanych opisem leksyki w ujęciu diachronicznym, od czasów najdawniejszych po współczesność. Celem zajęć jest zapoznanie studentów z badaniami językoznawstwa nad leksyką w zgodzie z różnymi metodologiami, w tym metodologią analizy polowej leksyki oraz ujęciem kulturowo-kognitywnym. Słownictwo zawiera informacje o ludziach posługujących się danym językiem, ich doświadczeniach, o zmieniających się obyczajach i historii społeczności; w języku odzwierciedla się także sposób postrzegania świata, np. przyrody, zwierząt. Historia polskiej leksyki to ponadto ukształtowanie się różnorodnej terminologii, co na zajęciach będzie ukazane na podstawie terminologii medycznej, prawniczej, teatralnej czy handlowej. W zależności od zainteresowań studentów możliwe jest też omawianie innej leksyki, np. środowiskowej.

Proponowana tematyka zajęć:

1. Słownictwo jako interpretacja świata, pojęcie językowy obraz świata, na podstawie prac R. Tokarskiego, J. Bartmińskiego i W. Cockiewicza.

2. Metodologia analizy polowej leksyki, na podstawie monografii B. Batko-Tokarz i A. Markowskiego.

3. Terminologia prawnicza od staropolszczyzny po współczesność – na podstawie monografii A. Zajdy, B. Wróblewskiego oraz wybranych artykułów o współczesnym języku prawnym i prawniczym.

4. Leksyka z zakresu medycyny w XVI i w XIX wieku, na podstawie prac L. A. Jankowiak.

5. Kształtowanie się polskiej terminologii naukowej – w opisie J. Biniewicza i A. Szczaus.

6. Nazwy ubiorów w historii polszczyzny, na podstawie prac M. Borejszo i słownika I. Turnau.

7. Leksyka kulinarna – nazwy posiłków, potraw, napojów itp. oraz czynności jedzenia.

8. Dawne słownictwo handlowe oraz słownictwo handlowe w prozie B. Prusa, na podstawie monografii E. Młynarczyk i A. Pihan-Kijasowej.

9. Słownictwo z zakresu górnictwa solnego XVI-XVIII wieku, na podstawie monografii E. Horyń.

10. Słownictwo rzemiosł skórzanych w historii polszczyzny.

11. Staropolska terminologia bartnicza, opracowanie A. Kwaśnickiej-Janowicz.

12. Słownictwo teatralne w historii polszczyzny na podstawie prac A. Cegieły, R. Kowalczyka, E. Dulnej-Rak.

13-14. Zwierzęta i rośliny - ptaki, owady, drzewa w języku i kulturze.

15. Językowe portrety zwierząt hodowlanych we frazeologii na tle innych frazeologizmów, na przykładzie monografii A. Piaseckiej i W. Wysoczańskiego.

Wybrana literatura:

Bartmiński Jerzy, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.

Batko-Tokarz Barbara, Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego. Teoria, praktyka, leksykografia, Kraków 2019.

Biniewicz Jerzy, Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole 2002.

Borejszo Maria, Nazwy ubiorów w języku polskim do roku 1600, Poznań 1990. Borejszo Maria, Nazwy ubiorów we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2001.

Cegieła Anna, Polskie słownictwo teatralne 1765-1965, Wrocław 1992.

Cegieła Anna, Polski słownik terminologii i gwary teatralnej, t. 1, Wrocław 1992.

Cockiewicz Wacław, O językowym obrazie świata – niekognitywnie a może tylko kognitywnie inaczej, „Polonica” XXXVIII, 2018, s. 1-14.

Dulna-Rak Ewa, Słownik leksyki teatralnej największych polskich reformatorów teatru w dwudziestoleciu międzywojennym - Juliusza Osterwy, Leona Schillera, Aleksandra Zelwerowicza, Wiliama Horzycy, Iwona Galla, Warszawa 2016. Gasz Agnieszka, Polskie i rosyjskie czasowniki jedzenia: studium leksykalno-semantyczne, Katowice 2019.

Horyń Ewa, Słownictwo z zakresu górnictwa solnego XVI-XVIII wieku na tle polszczyzny ogólnej, Kraków 2018.

Jankowiak Lucyna Agnieszka, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza. T. 1 . Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, T. 2. Słownik, Warszawa 2005-2006.

Jankowiak Lucyna Agnieszka, Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie "Słownika terminologii lekarskiej polskiej" z 1881 roku), Warszawa 2015.

Kowalczyk Rafał, Rosyjskie słownictwo teatralne w porównaniu z polskim, Wrocław 2005.

Kwaśnicka-Janowicz Agata, Staropolska terminologia bartnicza (na tle porównawczym), Kraków 2018.

Maciołek Marcin, Kształtowanie się nazw owadów w języku polskim. Procesy nominacyjne a językowy obraz świata, Katowice 2013.

Marczewska Marzena, Drzewa w języku i kulturze, Kielce 2002.

Markowski Andrzej, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1-2, Wrocław 1992.

Młynarczyk Ewa, Nie święci garnki lepią. Obraz rzemiosła utrwalony w polskiej frazeologii, Kraków 2013.

Młynarczyk Ewa, Polskie słownictwo handlowe XVI i XVII wieku (na materiale krakowskich ksiąg praw miejskich i lustracji królewszczyzn), Kraków 2010.

Piasecka Agata, Językowe portrety zwierząt hodowlanych w przestrzeni semantyczno-kulturowej polszczyzny i ruszczyzny (na materiale frazeologii), Łódź 2018.

Pihan-Kijasowa Alicja, Słownictwo z zakresu handlu w prozie Bolesława Prusa (na tle XIX-wiecznej leksyki handlowej). Studia, Poznań 2012.

Strutyński Janusz, Polskie nazwy ptaków krajowych, Wrocław 1972.

Szczaus Agnieszka, Leksyka specjalistyczna w Informacyi matematycznej Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin 2013.

Tokarski Ryszard, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski, pod red. Jerzego Bartmińskiego, Wrocław 1993 (lub inne wyd.) Tokarski Ryszard, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2013.

Turnau Irena, Słownik ubiorów: tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.

Waśkowski Krzysztof, Polskie nazwy zwierząt. Studium historycznojęzykowe, Nowy Targ 2017.

Witaszek-Samborska Małgorzata, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Poznań 2005.

Wróblewski Bronisław, Język prawny i prawniczy, Kraków 1948.

Współczesny język prawny i prawniczy. Ogólnopolska Konferencja Naukowa, 20 kwietnia 2007 r., red. nauk. Adam Niewiadomski, Anna Mróz, Monika Pawelec, Warszawa 2007.

Wysoczański Włodzimierz, Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych. Na materiale wybranych języków, Wrocław 2005.

Zajda Aleksander, Staropolska terminologia prawnicza (do 1500 r.), Kraków 1990.

Zajda Aleksander, Studia z historii polskiego słownictwa prawniczego i frazeologii, Kraków 2001.

Żurawska-Chaszczewska, Słownictwo rzemiosł skórzanych w polszczyźnie historycznej, Gorzów Wielkopolski 2014.

Żurawska-Chaszczewska Jowita, Słownik rzemiosł skórzanych, Gorzów Wielkopolski 2012.

Efekty kształcenia:

Student:

WIEDZA

1. Pogłębia wiedzę na temat badania leksyki oraz samej leksyki, opisywanej diachronicznie.

UMIEJĘTNOŚCI: 1. Potrafi zastosować uzyskaną wiedzę do badań własnych nad zgromadzeniem, klasyfikacją i opisem faktów leksykalnych.

POSTAWY

1. Docenia osiągnięcia badaczy języka, zwłaszcza leksykologów, oraz reprezentuje krytyczną postawę wobec ich rozstrzygnięć.

Nie.