The role of lexical borrowings in the development of the vocabulary of the Polish language

Konwersatorium ma na celu zapoznanie studentów z rolą języków obcych w ewolucji polszczyzny, zwłaszcza w rozwoju słownictwa języka polskiego, funkcjonowaniem zapożyczeń w różnych okresach historycznych i różnych

odmianach polszczyzny: ogólnej, regionalnej, gwarowej, środowiskowej, także w języku polskim za granicą, z teorią kontaktów

językowych. Omówione zostaną również zagadnienia etymologizacji zapożyczeń, ich adaptacji, poprawności, ujęcia leksykograficznego,

wykorzystania w celach stylizacyjnych itp.

1. Wstępne uwagi o zapożyczeniach leksykalnych w polszczyźnie. Kontakty polszczyzny z innymi językami jako przedmiot badań językoznawczych. Stan i potrzeby badawcze.

2. Czy „chuligan” przyszedł do nas ze Wschodu, czy z Zachodu? Klasyfikacja zapożyczeń. Zapożyczenia bezpośrednie i pośrednie.

Morfosemantyzm i leksykalizm w badaniach zapożyczeń leksykalnych.

3. Metodologia badań zapożyczeń leksykalnych. Zasady etymologizacji zapożyczeń.

4.-5. Leksykograficzne ujęcia zapożyczeń. Słowniki wyrazów obcych w języku polskim. Słowniki zapożyczeń z poszczególnych języków (np. francuskiego,

angielskiego, niemieckiego, włoskiego, tureckiego).

6. Informacja etymologiczna o wyrazach pochodzenia obcego w słownikach ogólnych języka polskiego. Różnice w określaniu etymologii

zapożyczeń w słownikach, ich przyczyny i przykłady.

7. Europeizmy (internacjonalizmy) w języku polskim i ich źródła. Analiza wybranych przykładów. Rola NKJP i innych korpusów w badaniach ilościowych zapożyczeń.

8. Adaptacja zapożyczeń w polszczyźnie.

9. (Nie)poprawność zapożyczeń leksykalnych w dziejach polszczyzny. Zapożyczenia leksykalne z perspektywy kultury języka.

10. Rola języków obcych w kształtowaniu polskiego języka literackiego?

11. Zapożyczenia w innych odmianach polszczyzny, np. regionalnych, gwarowych, środowiskowych. Regionalizmy pochodzenia obcego

(tzw. regionalizmy kontaktowe), słownictwo gwarowe o genezie obcej.

12. Zapożyczenia w gwarze miejskiej Warszawy, w socjolektach (odmianach środowiskowych).

13. Zapożyczenia w terminologii. Polonizacja terminów obcego pochodzenia w dziejach języka polskiego.

14. Zapożyczenia w języku polskim poza granicami kraju w warunkach dwu- (wielo-)języczności. Przykład ponglish (języka polskoangielskiego) w Wielkiej Brytanii, polszczyzny kresowej.

15. Elementy obce w literaturze polskiej i filmach fabularnych jako wykładniki stylizacji, np. stylizacja na polszczyznę Niemców, Żydów, Rosjan.

Literatura – częściowo do uzgodnienia na zajęciach, zgodnie z zainteresowaniami studentów.

Literatura (do wyboru):

Bańko M. i im., Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim, Warszawa 2016.

Bańko M., Drabik L., Wiśniakowska L., Słownik spolszczeń i zapożyczeń , Warszawa 2007.

Błasiak M., Dwujęzyczność i ponglish: zjawiska językowo-kulturowe polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii, Kraków 2011.

Brzezina M., Stylizacja rosyjska. Stylizacja językowa i inne ewokanty rosyjskości w utworach literackich ukazujących okres zaborów,

Warszawa 1997.

Cienkowski W., Ogólne założenia metodologiczne badania zapożyczeń leksykalnych, „Poradnik Językowy” 1964, z. 10, s. 417-429.

Cierpich A., Zapożyczenia angielskie w polszczyźnie korporacyjnej, Kraków 2019.

Dunaj B., Mycawka M., O potrzebnych i niepotrzebnych zapożyczeniach z języka angielskiego, Annales Universitatis Paedagogicae

Cracoviensis. Studia Linguistica XII (2017), s. 67-80.

Dubisz S., Język – Historia – Kultura, Warszawa 2002.

Karaś H., Wpływy języka rosyjskiego na polszczyznę – stan i problemy badań, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa

Naukowego”, t. LXVI, 2018, https://doi.org/10.26485/RKJ/2018/66/12, s. 185-217.

Karaś H., Rusycyzmy w polszczyźnie okresu zaborów, Warszawa 1996.

Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych, red. J. Maćkiewicz i J. Siatkowski, Wrocław 1992 (Język a

Kultura; t. 7).

Krawczyk A., 2007, Zapożyczenia leksykalne w sytuacji wielojęzyczności. Ukrainizmy i rusycyzmy w gwarze wsi Maćkowiec na Podolu,

Wydawnictwo DiG, Warszawa.

Maćkiewicz J., Co to są tzw. internacjonalizmy, „Język Polski” 1984, nr 3.

Mańczak-Wohlfeld E.: Angielsko-polskie kontakty językowe Kraków: Wydawnictwo UJ, 2006.

Markowski, A., O pojęciu i typach internacjonalizmów semantycznych, „Poradnik Językowy” 2004, z. 2, s. [39]-50

Mikołajczak A., Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 1998.

Nowowiejski B., Wpływ języka niemieckiego na polszczyznę w zakresie słownictwa, „Poradnik Językowy” 2007, z. 5, s. 14-24.

Nowowiejski B., Makaronizmy końca XX wieku, "Białostockie Archiwum Językowe" 2001, s. 93-111.

Piotrowska-Wojaczyk A., Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej, Poznań 2019 (tu część o zapożyczeniach).

Porayski-Pomsta, J., Słownictwo pochodzenia obcego w „Uniwersalnym słowniku języka polskiego” pod redakcją S. Dubisza, „Poradnik

Językowy” 2006, z. 4, s. 58-69

Porayski-Pomsta J, Kilka uwag o zapożyczeniach leksykalnych z języka francuskiego, „Prace Filologiczne” 2007 (LIII), s. 461-468.

Rieger J., Siatkowski J., Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. s. 511–523 (lub wyd. popraw. Lublin 2001).

Rybicka H., Losy wyrazów obcych w języku polskim, Warszawa 1976.

Siatkowski J., Czesko-polskie kontakty językowe, Warszawa 1996.

Szewczyk MM., Lingua latina semper viva, czyli dlaczego warto się uczyć języka łacińskiego?, „Verbum” 2005, nr 6, s. 61-64.

Walczak B., Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi, [w:] Współczesny język polski, s. 499–510.

Walczak B., Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie, Poznań 1987.

Walczak B., Morfosemantyzm i leksykalizm w etymologii a zapożyczenia wyrazowe, w: Język. Teoria. Dydaktyka, red. M. Preyzner, WSP

w Kielcach, Kielce 1987, s. 231-242.

Walczak B., Objaśnienia etymologiczne w powojennych słownikach polskich, [w:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej III, pod red.

Z. Saloniego, Białystok 1989, s. 73-98.

Walczak B., , Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, w: B. Nowowiejski, red., Polszczyzna północno-wschodnia, cz. II,

Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 1999, s. 96-107.

Waszakowa, K., Internacjonalizacja współczesnej polszczyzny – szansa czy zagrożenie? „Przegląd Humanistyczny” 2007, nr 1, s.

219-228.

Witaszek-Samborska M., Wyrazy pochodzenia obcego we współczesnej polszczyźnie (na podstawie słowników frekwencyjnych), Poznań

1992.

Witaszek-Samborska M., Zapożyczenia z różnych języków we współczesnej polszczyźnie (na podstawie słowników frekwencyjnych),

Poznań 1993.

Student

WIEDZA

1. Ma podstawową wiedzę o kontaktach polszczyzny z innymi językami w przeszłości i współcześnie.

2. Zna i rozumie rolę języków obcych w kształtowaniu się różnych odmian polszczyzny.

3. Zna metodologie badań zapożyczeń i teorię kontaktów językowych.

4. Zna podstawową terminologię językoznawczą w języku polskim, w szczególności tę dotyczącą historii języka polskiego i kontaktów

językowych.

5. Posiada wiedzę o słownikach wyrazów obcych i słownikach etymologicznych. Potrafi ocenić różne propozycje etymologiczne dotyczące

zapożyczeń w języku polskim.

UMIEJĘTNOŚCI

1. Potrafi wskazać elementy języka świadczące o wpływie poszczególnych języków obcych na rozwój języka polskiego.

2. Wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, w szczególności sprawnie

posługuje się różnego rodzaju słownikami, w tym wyrazów obcych, etymologicznymi, słownikami ogólnymi języka polskiego.

3. Pisząc pracę zaliczeniową, samodzielnie zdobywa wiedzę i rozwija umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna

naukowego.

4. Umie posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej;

5. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą.

6. Ma umiejętność właściwego doboru argumentów, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz umiejętność poprawnego

formułowania wniosków, które wykorzystuje przy pisaniu pracy zaliczeniowej.

7. Dobiera strategie argumentacyjne, na poziomie elementarnym konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę.

8. Prowadzi na poziomie podstawowym pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego.

9. Klasyfikuje wybrane leksemy ze względu na źródło i rodzaj zapożyczenia.

10. Wykorzystuje narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej, w szczególności nowoczesne narzędzia badawcze – kwerendy

słownikowe (słowniki elektroniczne).

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. Docenia znaczenie badań diachronicznych, zwłaszcza badań kontaktów językowych.

2. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych.

3. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i

rozwoju.

4. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów.

5. Rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność przekazywanej wiedzy, z uczciwością naukową oraz

rzetelnością i uczciwością w sytuacji prowadzenia sporów naukowych i ideowych.

6. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym.

7. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych.

8. Traktuje język jako integralną część kultury i historii danego narodu.

Zaliczenie na ocenę na podstawie obecności (dopuszczalne 2 nieobecności) i aktywności na zajęciach oraz pracy pisemnej (lub

prezentacji) przygotowanej przez studenta zgodnie z jego zainteresowaniami na wybrany temat związany z problematyką konwersatorium.

brak