(in Polish) Etyka słowa

Wykład w trybie zdalnym. Przedmiotem zajęć będą różne rodzaje nieetycznych zachowań komunikacyjnych (jak na przykład agresja językowa, zabiegi o charakterze redukującym, inwektywy). Słuchacze poznają także podstawowe zalecenia dotyczące budowania relacji z odbiorcą zgodnie z zasadami etyki słowa. Będzie nas interesować mowa niewykluczająca wobec grup mniejszościowych: kobiet, osób z niepełnosprawnością, osób czarnoskórych, seniorów itp.

Zagadnienia szczegółowe:

1. Obelga, obraza, zniewaga, wyzywanie. Językowe i tekstowe środki służące wyrażaniu pogardy lub deprecjonowaniu (np. metafory konwencjonalne, morfemy słowotwórcze, dobór stylu itp.). Zabiegi o charakterze redukującym (etykietyzacja stygmatyzacja, stereotypizacja, dehumanizacja, depersonifikacja).

2. Dyskurs wykluczenia vs. dyskurs tolerancji:

● Język wrażliwy na płeć; techniki neutralizacji płci w tekstach;

● Standardy pisania i mówienia o migrantach; jak powinniśmy mówić bez dyskryminacji o osobach czarnoskórych i odmiennych etnicznie?;

● Niedyskryminująca komunikacja z seniorami (problem elderspeak);

● Dobre praktyki w dyskursie dotyczącym osób z niepełnosprawnościami.

Literatura w wyborze (dostępna na platformie Classroom):

● Benenowska, B. Morzyńska-Wrzosek, O „robaczywych” słowach, czyli nieetycznych zachowaniach językowych w mediach, „Conversatoria Linguistica”, (10), 25–39.

● B. Mikołajczyk, Wyrażenia znieważające jako leksykalne środki realizacji aktów zagrażających twarzy na przykładzie języka niemieckiego i polskiego, „Studia Germanica Gedanensia” 17, 186-197.

● J. Klyus, 2018, Inwektywy związane z nazwami części ciała we frazeologii polskiej i rosyjskiej. Analiza leksykalno-semantyczna, „Językoznawstwo” 1(12), 145-170.

● B.Sobczak , 2020, Oblicza agresji językowej w dyskursie publicznym. Próba uporządkowania pojęć, witryna RJP.

● M. Winiewski i in., 2016, Mowa nienawiści, mowa pogardy, raport z badania przemocy werbalnej wobec grup mniejszościowych.

● Wierzbicka,2017, Trzy zasady etyki słowa, w: Etyka slowa: Wybór opracowań, red. J. Bartmiński , J. Puzynina, Lublin.

● Bartmiński ,2012,Etyka słowa a potoczny wzorzec komunikacji, online:https://rjp.pan.pl/konferencje-i-dyskusje-naukowe/1352-etyka-sowa-a-potoczny-wzorzec-komunikacji-prof-jerzy-bartmiski

● H. Sojka-Masztalerz, O inwektywach zwierzęcych w języku polskim, 2010, “Acta Uniwersitatis Wratislaviensis” nr 8(18), Wrocław, s. 11-24.

● Szpyra-Kozłowska, 2021, Nianiek, ministra … Eseje o języku i płci, Kraków.

● Poradnik równościowy (DLA URZĘDÓW I INSTYTUCJI) , 2011: A. Małocha-Krupa, Etykieta równościowa w tekstach publicznych, s. 148-166 ;P. Krysiak, Rozwój języka polskiego pod względem feminatywów,s. 182 – 189; K. Hołojda, Jak Polki postrzegają feminatywy i dlaczego jest tak źle? 190-197; A. Małocha-Krupa, Feminizacja współczesnego języka polskiego , s. 198-208 oraz A.Małocha-Krupa, Zachowuj się jak dziewczynka. Perspektywa lingwistyczna w edukacji antydyskryminacyjnej , s. 209-247.

● I. Chmura-Rutkowska, J. Szpyra-Kozłowska, Nierówność płci w języku. Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli miasta szkół st. Warszawy, Warszawa 2023.

● M. Makselon, FEMINATYWY, O genderowej nowomowie słów kilka, wykład podczas konferencji TEDEX ,online: https://www.youtube.com/watch?v=MYH2qGScEVk .

● M. Ohia-Nowak, Słowo MURZYN... jako akt mowy, „PRZEGLĄD KULTUROZNAWCZY”, NR 3 (45) 2020, s. 195–212.

● Jak mówić i pisać o Afryce? 2011.

● Adamczyk, S. Czubkowska, 2021, Jak mówić i pisać o uchodźcach. Poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek, online.

● B. Szatur-Jaworska (red.), 2014, O sposobach mówienia o starości. Debata, analizy, przykłady, Warszawa.

● D. Parlak, 2017, Specyfika mowy dyskryminującej używanej wobec osób starszych (elderspeak), Warszawa.

● Dekalog mówienia o niepełnosprawności, 2015.online: https://www.olimpiadyspecjalne.pl/sites/default/files/pliki_do_pobrania/dekalog_mowienia_o_niepelnosprawnosci_0.pdf

● R. Pawelec, Jak z kulturą mówić o niepełnosprawnych? online (audycja)

● PORADNIK: JAK MÓWIĆ I PISAĆ O GRUPACH NARAŻONYCH NA DYSKRYMINACJĘ, Etyka języka i odpowiedzialna komunikacja, online: https://etykajezyka.pl/

● M. Bańko, J. Linde, M. Łaziński, Rekomendacje dotyczące języka niedyskryminującego na Uniwersytecie Warszawskim , online.

Po zajęciach Studenci/Studentki

● są gotowi/gotowe uznać etyczne przesłanki wymogu przejrzystego, jasnego przekazywania informacji;

● są gotowi/gotowe uwrażliwiać innych pracowników urzędów i firm na potrzeby innych – bez względu na wiek, poziom niepełnosprawności czy poziom wykształcenia;

● potrafią budować wypowiedzi niedyskryminujące ze względu wiek, płeć, niepełnosprawność itp.

Egzamin pisemny. Do zaliczenia konieczne uzyskanie min. 50% punktów.

Nie.