Gramatyka opisowa języka bułgarskiego

obowiązkowe

Student zaliczył kurs (2 semestry) lektoratu języka bułgarskiego (poziom min. A2).

w sali

Celem zajęć jest przedstawienie współczesnego opisu gramatycznego najbliżej wzajemnie spokrewnionych i zbliżonych typologicznie języków wschodniej części obszaru południowosłowiańskiego – bułgarskiego i macedońskiego. W czasie omawiania kwestii szczegółowych przywoływana będzie ogólna wiedza gramatyczna studentów, znajomość gramatyki języka polskiego i praktyczne umiejętności zdobyte na zajęciach lektoratu języka bułgarskiego. Od studentów wymagana będzie znajomość terminologii gramatycznej bułgarskiej i macedońskiej.

W części wstępnej scharakteryzowane zostaną podstawowe podobieństwa genetyczne i typo¬logiczne (przynależność do tzw. bałkańskiej ligi językowej, analityzm) zachodzące między prezen¬towanymi językami.

Pierwsza część właściwej prezentacji zostanie poświęcona językowi bułgarskiemu. Opis zostanie podzielony na części: fonetyczno-fonologiczną, morfologiczną (z morfonologią i słowotwórstwem) oraz składniową.

W części fonetyczno-fonologicznej zostanie przedstawiony aspekt artykulacyjny, akustyczny i funkcjonalny (fonologiczny) strony dźwiękowej języka bułgarskiego. Studenci zostaną zapoznani z cechami wyróżniającymi artykulację i rozróżnianie dźwięków w bułgarszczyźnie. Szczególnie uwaga zostanie zwrócona na zjawisko tzw. redukcji dźwięków, tj. różnic między wymową w pozycji akcentowej i pozaakcentowej, problem oboczności jatowej ([’a] : [e]), budowę sylaby, reguły akcentuacji i intonacji. Omówione zostaną zasady klasyfikacji i cechy dystynktywne fonemów bułgarskich oraz wariantywność tych fonemów, a także podstawowe normy ortoepii bułgarskiej. Scharakteryzowane zostaną relacje między systemem dźwiękowym a grafią języka bułgarskiego oraz zasady transkrypcji fonetycznej tego języka. Przedstawione zostaną podstawowe oboczności morfonologiczne zachodzące w omawianym języku.

W części morfologicznej przedstawione zostaną tradycyjne podziały na kategorie morfologiczne, odpowiadające podziałom w innych gramatykach słowiańskich. Poszczególne części mowy zostaną omówione według swoistych dla siebie kategorii formalnych (rodzaj, liczba, osoba, czas itd.) i semantycznych (np. nie/określoność). Szczególna uwaga zostanie zwrócona na kontrasty typologiczne zachodzące między gramatyką bułgarską (analityzm) a np. gramatyką polską (syntetyzm) w zakresie stopniowania, tworzenia form czasowych, modalności (inny zasób trybów gramatycznych) itd. Dokładniej zostaną omówione cechy bałkańskie języka bułgarskiego. W czasie omawiania systemu temporalnego szczególna uwaga zostanie zwrócona na opozycje formalne i funkcjonalne między poszczególnymi bułgarskimi czasami gramatycznymi. Opis słowotwórczy zostanie przeprowadzony poprzez scharakteryzowanie najważniejszych produktywnych kategorii i typów słowotwórczych w ramach wszystkich części mowy.

Część syntaktyczna opisu gramatycznego języka bułgarskiego zawierać będzie przedstawienie podstawowych pojęć związanych z charakterem formalnym i funkcjonowaniem poszczególnych elementów zdania, rodzajami połączeń wyrazowych i związków między częściami zdania. Szczególna uwaga zostanie poświęcona kontrastom między zdaniem polskim jako zdaniem realizującym relacje systemu syntetycznego a zdaniem bułgarskim jako wykładnikiem relacji analitycznych (np. funkcje przyimków w strukturze zdania). Omówione zostaną cechy charakterystyczne funkcjonalnych typów zdań, np. zdania pytającego, życzącego, wykrzyknieniowego, przeczącego itp. Omówione zostaną relacje między częściami składowymi poszczególnych typów zdań złożonych oraz reguły porządku wyrazów w zdaniu bułgarskim (także z uwzględnieniem zasad regulujących tzw. szyk klityk). Scharakteryzowane zostaną sposoby przedstawiania mowy zależnej i pozornie zależnej.

Na zajęciach będą wprowadzane elementy nauczania w języku bułgarskim, słownictwa w zakresie gramatyki opisowej i umiejętności opisu gramatycznego w języku bułgarskim.

- Bartula C., Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, wyd. III, Warszawa 2000

- Dalewska-Greń H. Języki słowiańskie, Warszawa 2002: 274-278, 308-310

- Korytkowska M., Typy pozycji predykatowo-argumentowych, z serii Gramatyka konfrontatywna bułgarsko-polska, red. V. Koseska-Toszewa, J. Penčew, t. V, cz. 1, Warszawa 1992

- Koseska-Toszewa V., Penčev J., Gramatyka konfrontatywna bułgarsko-polska, t. I-VI, Warszawa - Sofia 1988-1996

- Lehr-Spławiński T., Kuraszkiewicz W., Sławski F., Przegląd i charakterystyka języków słowiańskich, Warszawa 1954

- Popowa W., Zwięzła gramatyka języka bułgarskiego, Warszawa 1972

- Scatton E. A., Bulgarian Phonology, Columbus 1983

- Sławski F., Zarys dialektologii południowosłowiańskiej (z wyborem tekstów gwarowych), Warszawa 1962

- Андрейчин Л., Основна българска граматика, София 1977

- Андрейчин Л., Попов К., Стоянов С., Граматика на българския език, София 1977

- Бояджиев Б., Българска лексикология, София 1986

- Бояджиев Т., Куцаров И., Пенчев Й., Съвременен български език. Фонетика, лексикология, словообразуване, морфология, синтаксис, София 1999

- Български език, ред. С. Димитрова, Opole 1997

- Георгиев С., Българска морфология, Велико Търново 1991

- Кръстев Б., Морфология на българския език в 187 типови таблици, София 1984

- Кювлиева-Мишайкова В., Фразеологизмите в българския език, София 1986

- Ничева К., Българска фразеология, София 1987

- Ничева К., Спасова-Михайлова С., Чолакова К., Предговор i Увод, (w:) Фразеологичен речник на българския език, т. I-II, София 1974-1975

- Пашов П., Практическа българска граматика, София 1989

- Пашов П., Първев Х., Българският правоговор, София 1983

- Радева В., Словообразуването в българския книжовен език, София 1991

- Русинов Р., Учебник по история на новобългарския книжовен език, София 1980.

- Стоянов С. (гл. ред.), Граматика на съвременния български книжовен език, т. I Фонетика, т. II Морфология, т. III Синтаксис, София 1983

- Тилков Д., Бояджиев Т., Българска фонетика, София 1977

Po odbyciu kursu student jest w stanie scharakteryzować zjawiska gramatyczne języka bułgarskiego (także na tle innych języków słowiańskich, zwłaszcza staro-cerkiewno-słowiańskiego, polskiego, macedońskiego oraz analitycznych języków niesłowiańskich). Jest świadom podobieństw bułgarskiego systemu gramatycznego do systemów jego sąsiadów (z ligi bałkańskiej). Zna podstawowe podziały i cechy dialektów bułgarskich.

Program nie przewiduje praktyk zawodowych.