Accoustic phonetics

Przedmiot zaznajamia studenta z podstawowymi pojęciami z zakresu fonetyki akustycznej, sposobami obrazowania dźwięku i analizy wybranych parametrów akustycznych sygnału mowy, zarówno w normie, jak i w przypadkach zaburzeń mowy.

Podczas wykładu student poznaje metodologię badań instrumentalnych, w tym akustycznych, stosowaną w fonetyce. Omawiane są obiektywne cechy zjawisk akustycznych i odpowiadające im audytywne cechy subiektywne, akustyczna klasyfikacja dźwięków języka polskiego, segmentacja sygnału mowy. Przedstawiane są również takie zagadnienia jak: fonacja, ton krtaniowy, ton podstawowy, zjawisko rezonansu akustycznego, formanty dźwięków mowy i charakterystyka dźwięków języka polskiego o przebiegu regularnym. Charakterystyka spółgłosek szumowych i impulsowych.

W ramach ćwiczeń student poznaje wybrane programy komputerowe przeznaczone do akustycznej analizy dźwięków oraz zasady ich obsługi. Samodzielnie wykonuje nagrania, i zapisuje jena dysku komputera, poznaje zasady segmentacji, transkrypcji i obrazowania sygnału dźwiękowego wraz z interpretacją. Przeprowadza akustyczną analizę nagrań wypowiedzi w normie oraz w przypadku rozmaitych zaburzeń mowy.

Audacity Team 2021, Audacity(R): Free Audio Editor and Recorder [Computer application]. https://audacityteam.org/

Boersma, P., & Weenink, D., 1992–2021, Praat: doing phonetics by computer

[Computer program] https://www.praat.org

Dukiewicz L., 1995, Fonetyka. [w:] H. Wróbel (red.) Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia. Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, ss. 7-103.

Gonet W., 1993, Próba określenia normy wymowy polskich samogłosek ustnych [w:] S. Grabias (red.) Opuscula Logopaedica in honorem Leonis Kaczmarek, Wydawnictwo UMCS. Lublin, ss. 232-253.

International Phonetic Association (1999). Handbook of the International

Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic

Alphabet. Cambridge University Press.

Jassem W., 1973, Podstawy fonetyki akustycznej, PWN, Warszawa.

Jassem W., 1973, Podstawy fonetyki akustycznej, PWN, Warszawa.

Karpiński M., Klessa K., 2021,Maciej Karpiński, Katarzyna Klessa, Linguist in the field: a practical guide to speech data collection, processing, and management, Poznań. https://wydawnictworys.com/media/products/47b23c778c4000ebafbf4972eb83c841/attachments/pl_PL/maciej-karpinski-and-katarzyna-klessa-linguist-in-the-filed-book-online.pdf

Kleśta J., 2004, Analiza akustyczna polskich spółgłosek trących bezdźwięcznych realizowanych przez dzieci niesłyszące, Audiofonologia 26, ss. 105-118.

Kleśta J., 1998, Lingwistyczne i paralingwistyczne zastosowania akustyczno-fonetycznej bazy danych samogłosek języka polskiego [w:] W. Jassem, Cz. Basztura, K. Jassem (red.) Technologia Mowy i Języka. Tom 2, ss. 47-64.

Ladefoged P., 2003, Phonetic Data Analysis. An Introduction to Fieldwork and Instrumental Techniques, Blackwell, Oxford.

Konopska L., 2015, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna. Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecin.

Laver, J. (1994). Principles of phonetics. Cambridge University Press.

Lorenc A., 2013, Wady wymowy w świetle nowoczesnych badań fonetycznych. [w:] J. Panasiuk, T. Woźniak (red.) Język – Człowiek – Społeczeństwo, Wydawnictwo UMCS, Lublin, ss. 551-580.

Lorenc A., 2012, Charakterystyka fonetyczna mowy osób niesłyszących [w:] S. Grabias, Z.M. Kurkowski (Red.) Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Wydawnictwo UMCS, Lublin, ss. 249-284.

Lorenc A., 2012, Zaburzenia dźwięczności. Analiza akustyczna i audytywna. Logopedia, tom 41, ss. 71-107.

Łobacz, P. 1998. Sybilantność [w:] S. Puppel (red.) Scripta manent. Motivex. Poznań, ss. 135-154.

Łobacz P., 2001, Wymowa patologiczna a norma fonetyczna w świetle analizy akustycznej [w:] S. Grabias (red.) Zaburzenia mowy. Mowa. Teoria-Praktyka. Tom 1, Wydawnictwo UMCS. Lublin, ss. 189-215.

Łobacz P., 1998, Sybilantność [w:] S. Puppel (red.) Scripta manent. Motivex, Poznań, ss. 135-154.

Łobacz P., 1996, Polska fonologia dziecięca. Studia fonetyczno-akustyczne, Energeia, Warszawa.

Sieńkowska H., Gubrynowicz R., Gałkowski T., 2000, Nauka intonacji w mowie dzieci głuchych, Audiofonologia 17, ss. 41-66.

Szczepankowski, B., 1985. Fonetyka akustyczna, audytywna i wizualna, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Trochymiuk A. 2008, Wymowa dzieci niesłyszących. Analiza audytywna i akustyczna. Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym. Dom wydawniczy Elipsa, Warszawa.

Wierzchowska B., 1976, Struktura akustyczna dźwięków języka polskiego, Logopedia 7, ss. 88-104.

SOFTWARE TOOLS AND ONLINE RESOURCES

Annotation Pro

https://annotationpro.org

Audacity

https://www.audacityteam.org/

ELAN

https://archive.mpi.nl/tla/elan

Praat

http://praat.org

SPPAS

http://www.sppas.org/

CLARIN-PL Mowa

https://mowa.clarin-pl.eu/

Illustrations of the IPA

https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-phonetic-association/illustrations-of-the-ipa

SAMPA

https://www.phon.ucl.ac.uk/home/sampa/

WIEDZA

- zna podstawowe pojęcia akustyczne, typy przebiegów akustycznych oraz akustyczną klasyfikację dźwięków języka polskiego,

- zna sposoby obrazowania dźwięku, zasady segmentacji i anotacji sygnału mowy,

UMIEJĘTNOŚCI

- potrafi nagrać dźwięk oraz wykonać manualną anotację i segmentację sygnału mowy,

- wykonuje pomiary takich parametrów akustycznych jak: F0, VOT, formanty F1-F4, COG,

- interpretuje wyniki przeprowadzonych analiz akustycznych.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- docenia wartość wiedzy wypracowanej w różnych współpracujących ze sobą dziedzinach naukowych, stosowanej w logopedii

Końcowe zaliczenie pisemne, obecność na zajęciach.