Literature for children and teenagers

Ćwiczenia będą poświęcone lekturze tekstów adresowanych do dzieci i młodzieży, zarówno utworów należących do kanonu, jak i najnowszych. Celem zajęć jest ukazanie literatury dla dzieci i młodzieży w szerokiej perspektywie – kulturoznawczej, psychologicznej i literaturoznawczej, z uwzględnieniem miejsca tekstów dla młodych czytelników w historii literatury, genologii tych tekstów i ich związków z kulturą popularną.

Ćwiczenia będą poświęcone lekturze tekstów adresowanych do dzieci i młodzieży, zarówno utworów należących do kanonu, jak i najnowszych. Celem zajęć jest ukazanie literatury dla dzieci i młodzieży w szerokiej perspektywie – kulturoznawczej, psychologicznej i literaturoznawczej, z uwzględnieniem miejsca tekstów dla młodych czytelników w historii literatury, genologii tych tekstów i ich związków z kulturą popularną.

Jako kontekst interpretacyjny pojawi się historia pedagogiki, a także intermedialne uwarunkowania literatury dla dzieci i młodzieży – różne formy sztuki adresowanej do najmłodszych odbiorców, w tym zwłaszcza: książki dla dzieci, filmowe adaptacje literatury dziecięcej, zjawiska związane z transmedialnym funkcjonowaniem tekstów kultury dziecięcej. Poszczególne zajęcia będą poświęcone interpretacji tekstów dla dzieci i młodzieży w perspektywie studiów genderowych i kognitywnych, pojawią się także zagadnienia związane z pamięcią i historią; przyjrzymy się ponadto proponowanym przez literaturę dziecięcą obrazom relacji człowieka i zwierząt, a także problemom związanym z cielesnością, chorobą czy samotnością.

Większość zajęć poświęcimy tekstom narracyjnym, w szczególności utrzymanym w konwencji baśni i różnych odmian fantastyki, ale zajmiemy się także poezją dla dzieci, jej specyficzną metaforyką i melicznością.

Stałym punktem odniesienia będzie rola literatury dla dzieci i młodzieży w pracy nauczyciela języka polskiego i strategie wykorzystania tej literatury w celu rozwijania kompetencji, z uwzględnieniem jej wpływu na postawy i emocje uczniów.

1. Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Red. Barbara Tylicka i Grzegorz Leszczyński. Wrocław 2002.

2. Philippe Ariès: Historia dzieciństwa: dziecko i rodzina w czasach ancien régime'u. Przekł. Maryna Ochab. Warszawa 2010.

3. Ryszard Waksmund: Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej: tematy, gatunki, konteksty. Wrocław 2000.

4. Bogdan Trocha: Degradacja mitu w literaturze fantasy. Zielona Góra 2009.

5. J. R. R. Tolkien: Opowieści z Niebezpiecznego Królestwa. Przekł. Agnieszka Sylwanowicz [et al.]. Warszawa 2010.

6. Literatura i podkultura dzieci i młodzieży. Antologia opracowań. Red. Jerzy Cieślikowski i Ryszard Waksmund. Wrocław 1983.

7. Antologia poezji dziecięcej. Wybrał i oprac. Jerzy Cieślikowski. Wrocław 1991.

8. Grzegorz Leszczyński, Michał Zając: Książka i młody czytelnik: zbliżenia, oddalenia, dialogi. Studia i szkice. Warszawa 2013.

9. Bruno Bettelheim: Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Przekł. Danuta Danek. Warszawa 1996.

10. Grzegorz Leszczyński: Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i XX w. Warszawa 2006.

11. Katarzyna Slany: Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana. Kraków 2016.

12. Grażyna Lasoń-Kochańska: Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny. Słupsk 2012.

Teksty literackie:

1. Hans Christian Andersen: wybór baśni

2. Jan Brzechwa: wybór wierszy dla dzieci

3. Lewis Carroll: Przygody Alicji w Krainie Czarów

4. Józef Czechowicz: wybór wierszy dla dzieci

5. Roald Dahl: Matylda

6. Neil Gaiman: Koralina

7. Jacob i Wilhelm Grimm: wybór baśni

8. Tove Jansson: Opowiadania z Doliny Muminków

9. Janusz Korczak: Król Maciuś Pierwszy

10. Księga tysiąca i jednej nocy: wybór

11. Astrid Lindgren: Pippi Pończoszanka

12. Kornel Makuszyński: wybrana powieść

13. Alan Alexander Milne: Kubuś Puchatek i Chatka Puchatka

14. Lucy Maud Montgomery: Ania z Zielonego Wzgórza

15. Charles Perrault: Bajki Babci Gąski

16. J. K. Rowling: Harry Potter i kamień filozoficzny

17. Antoine de Saint-Exupéry: Mały Książę

18. J. R. R. Tolkien: Hobbit

19. Julian Tuwim: wybór wierszy dla dzieci

20. Jules Verne: W osiemdziesiąt dni dookoła świata

W zakresie wiedzy Student/Studentka zna i rozumie:

- teksty należące do polskiego i światowego kanonu literatury dla dzieci i młodzieży;

- najważniejsze konwencje i tematy tej literatury;

- najważniejsze elementy historii literatury dla dzieci oraz najnowsze tendencje rozwojowe kultury dziecięcej;

- znaczenie literatury dla dzieci i młodzieży w rozwoju społeczno-emocjonalnym, komunikacyjnym i kulturalnym czytelników niedorosłych;

- wpływ trafnie dobranych i wnikliwie odczytywanych tekstów literatury dziecięcej na kompetencje interpretacyjne uczniów, rozumie potrzebę kształtowania pojęć i postaw uczniów i wykorzystuje w tym celu teksty literatury dla dzieci i młodzieży;

- potrzebę indywidualizacji nauczania w zakresie doboru tekstów literatury dziecięcej.

Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:

D.1/E.1.W5, D.1/E.1.W7, D.1/E.1.W12, D.1/E.1.W13, D.1/E.1.W15

W zakresie umiejętności Student/Studentka potrafi:

- samodzielnie analizować, interpretować i recenzować teksty dla dzieci i młodzieży, w kontekście obowiązującej podstawy programowej;

- dostosowuje sposób komunikacji do poziomu rozwojowego uczniów;

- powiązać literaturę dla dzieci i młodzieży z innymi treściami kształcenia, w szczególności z zakresu wiedzy o kulturze najnowszej (sztuki plastyczne, nowe media, kultura uczestnictwa)

- realizować proces dydaktyczny we współpracy z rodzicami lub opiekunami uczniów, pracownikami szkoły i środowiskiem pozaszkolnym.

Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:

D.1/E.1.U1, D.1/E.1.U3, D.1/E.1.U4, D.1/E.1.U5, D.1/E.1.U6, D.1/E.1.U7

W zakresie kompetencji społecznych Student/Studentka jest gotów do:

- oddziaływania przez teksty kultury dziecięcej na rozwój intelektualny i emocje czytelników niedorosłych;

- szacunku i tolerancji dla wyborów czytelniczych swoich uczniów;

- budowania systemu wartości i rozwijania postaw etycznych uczniów oraz kształtowania ich kompetencji komunikacyjnych i nawyków kulturalnych oraz rozwijania u uczniów ciekawości, aktywności i samodzielności poznawczej oraz logicznego i krytycznego myślenia.

Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:

D.1/E.1.K1, D.1/E.1.K2, D.1/E.1.K6, D.1/E.1.K7

Grupa zajęć z rozporządzenia MNiSW w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela z 25 lipca 2019 r.: D.

Nakład pracy:

Udział w zajęciach – 30 godzin

Czytanie lektur – 30 godzin

Wykonywanie zadań domowych, opracowanie wystąpienia, przygotowanie do egzaminu – 30 godzin

Metody i kryteria oceniania:

Każdy student przygotowuje i przedstawia krótką (piętnastominutową) prezentację wybranego polskiego utworu dla dzieci należącego do literatury najnowszej (po roku 2000).

Frekwencja nie podlega ocenie, nie ma kontroli obecności. Wymagana jest natomiast znajomość utworów literackich z listy lektur obowiązkowych oraz systematyczne wykonywanie realizowanych na zajęciach zadań (udział w pracy w grupach, punktowanych dyskusjach i quizach, rozwiązywanie kart pracy, recenzowanie tekstów literatury dziecięcej).

Egzamin ma formę pisemną i jest złożony z dwóch części o równej wadze:

- test wyboru,

- interpretacja krótkiego tekstu literackiego.