Historia współczesnej literatury litewskiej

obowiązkowe

Znajomość języka litewskiego w stopniu umożliwiającym lekturę litewskich tekstów literackich i naukowych.

Zaliczone kursy: „Historia krajów nadbałtyckich”, „Źródła tradycji bałtyckiej”, „Antropologia kultury”, „Historia filozofii”, „Historia literatury litewskiej do 1918 roku”.

w sali

Celem kursu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami z zakresu historii współczesnej literatury litewskiej, z najważniejszymi twórcami i z najistotniejszymi tekstami okresu. Kontynuacja kursu „Historia literatury litewskiej do 1918 roku”.

Celem kursu jest zapoznanie studentów z historią współczesnej literatury litewskiej poprzez omówienie podstawowych zagadnień współczesnej literatury litewskiej, takich jak m.in.: wpływ odzyskania niepodległości na twórczość literacką, pisarze litewscy a hasła walki o sprawiedliwość społeczną i prawa narodu litewskiego, kierunki modernistyczne, nurt psychologiczny, symbolizm (V. Mykolaitis-Putinas, B. Sruoga), impresjonizm, neoromantyzm (S. Nėris, A. Miškinis, J. Aistis, B. Brazdžionis), tradycje epickie (J. Tumas-Vaižgantas, V. Krėvė, A. Vienuolis), awangarda (K. Binkis, J. Žlabys-Žengė), modernizacja narracji realistycznej (J. Savickis, I. Šeinius, P. Cvirka, K. Boruta, A. Vaičiulaitis), postawy literackie wobec okupacji sowieckiej, literatura lagrowa i łagrowa, twórczość partyzantów (B. Sruoga, D. Grinkevičiūtė, B. Krivickas, L. Baliukevičius-Dzūkas), życie literackie i najwybitniejsze dzieła literackie na emigracji (A. Mackus, H. Nagys, A. Nyka-Niliūnas, A. Škėma, M. Katiliškis), sytuacja literatury litewskiej i jej zmiany w okresie radzieckim, próby odnowy języka poetyckiego (P. Širvys, J. Degutytė, J. Marcinkevičius, J. Vaičiūnaite, J. Juškaitis, V. Bložė, M. Martinaitis, S. Geda, T. Venclova), rozwój form narracyjnych (I. Meras) i wersje socjokulturowej sowieckiej przestrzeni w prozie (J. Aputis, R. Granauskas, S. Šaltenis, B. Radzevičius), literatura a ruch niepodległościowy na początku lat 90., próby powieści postmodernistycznej.

Studenci zapoznają się z najważniejszymi dokonaniami twórczymi pisarzy litewskich oraz problematyką literatury litewskiej XX wieku poprzez czytanie, analizy i interpretacje wybranych tekstów literackich. Wdrażana będzie praca w grupie, rozwijane umiejętności interpretacji tekstu literackiego za pomocą znanych studentom strategii krytycznoliterackich. Uczestnicy konwersatorium zapoznają się z podstawowymi (klasycznymi) i nowymi opracowaniami z zakresu objętego tematyką konwersatorium, na podstawie których samodzielnie opracowują wybrany problem/temat literatury litewskiej w formie pracy pisemnej.

Szacunkowa, całkowita liczba godzin, które student musi przeznaczyć na osiągnięcie zdefiniowanych dla przedmiotu efektów uczenia się:

konwersatorium = 60 godz.,

samodzielne przygotowanie do każdych zajęć = 90 godz.,

konsultacje dot. pracy pisemnej i przygotowanie pracy = 30 godz.,

przygotowanie się do egzaminu końcowego = 60 godz.

RAZEM = 240 godzin.

1-2. Polityczno-kulturalna panorama Litwy lat 1918-1940

3. Juozas Tumas-Vaižgantas i jego antropologia kultury

– J. Tumas-Vaižgantas, Dėdės ir dėdienės, Vilnius: Baltos lankos, 1998, s. 7-16, 36-54.

4. Struktura wspólnoty wiejskiej w prozie Vincasa Krėvė

– V. Krėvė, Bedievis, [w tegoż:] Šiaudinėj pastogėj. Rinktiniai raštai, t. III, Vilnius: Vaga, 1982, s. 6-25.

5. Jednostka, kobieta i wspólnota w prozie Antanasa Vienuolisa – aspekt społeczny i psychologiczny

– A. Vienuolis, Paskenduolė, [w:] Antano Vienuolio „Paskenduolė“: Tekstas ir interpretacijos, „Colloquia”, opr. L. Mačianskaitė, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2003, s. 11-51.

6. Pierwsze próby modernizowania prozy: poetyka impresjonistyczna i awangardowa (Ignas Šeinius i Jurgis Savickis.

– J. Savickis, Kova, [w tegoż:] Raštai, opr. i objaśnienia J. Žėkaitė, t. I, Vilnius: Vaga, 1990, s. 94-102.

– J. Tabor, Motyw maski w nowelistyce Jurgisa Savickisa, „Prace Bałtystyczne 4: Język. Literatura. Kultura”, Warszawa 2009, s. 173-182.

7. „Dalej od Maironisa“. Pierwsza fala nowoczesnej poezji – liryka symbolistyczna (Balys Sruoga, Vincas Mykolaitis-Putinas)

– V. Mykolaitis-Putinas, Tarp dviejų aušrų, Margi sakalai, Rudenio naktį, Rūpintojėlis, Vergas, [w tegoż:] Raštai, t. I, Vilnius: Vaga, 1989, s. 179, 195, 203, 263, 245.

– B. Sruoga, Prooemion, Supasi supasi..., Mano pily nėra laiko,

[w tegoż:] Raštai, t. I, Vilnius: Alma littera, 1996, s. 3, 18.

8. Pierwsza fala awangardy – program estetyczny pisma „Keturi vėjai”

– Manifest pisma „Keturi vėjai”, [w:] N. Arlauskaitė et al., Literatūra 12 klasei: chrestomatija. D. 1, XX a. vidurio modernioji ir katastrofų literatūra, opr. A. Martišiūtė-Linartienė, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2012, s. 147.

– K. Binkis, Vokiškas pavasaris, Vėjavaikiškas vėjas, Salem Aleikum!..., Augnelijų arija, [w tegoż:] 100 pavasarių, Kaunas: Niola, 1926.

– J. Žlabys-Žengė, Danguj pavasaris, Lietuviškas pavasaris,

[w tegoż:] Pavasarių gramatikos, Vilnius: Vaga, 1992.

9. Kierunki rozwoju dramatu w międzywojniu – Balys Sruoga, Vincas Krėvė, Kazys Binkis

– K. Binkis, Generalinė repeticija, [w tegoż:] Raštai (Dramos),

t. 3, Vilnius: Pradai, 2001, s. 145-151, 187-193.

10. Osobowość Vincasa Mykolaitisa-Putinasa i powieść Altorių šešėly

1. V. Mykolaitis-Putinas, W cieniu ołtarzy: dni próby, przeł.

A. Lau-Gniadowska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.

11. Społeczno-kulturowe konteksty czwartego dziesięciolecia: kulturowe programy neoromantyków i „Trzeciego Frontu” (lit. „Trečiasis frontas“)

12-13. Model wiersza wyznania i kierunki modernizowania się poezji – liryka Jonasa Aistisa, Antanasa Miškinisa, Salomėji Nėris, Bernardasa Brazdžionisa

– J. Aistis, Atėjo vakaras, Karunka, Peizažas, Pastoralė, Imago mortis, Snaigė, Katarsis, [w tegoż:] Katarsis, Vilnius: Vaga, 1988, s. 78, 83, 109, 126, 137, 154, 196.

– A. Miškinis, Rudens vakaras, Laimė rudeniniam palte I, Daina agonijoj, Apatiškas ruduo, Elegantiškai sninga, [w tegoż:] Rinktiniai raštai, t. I, Vilnius: Vaga, 1991, s. 72, 82, 65, 66, 126.

– B. Brazdžionis, Jerichono rožė, Apie išneštą saulę, Harakiri, Yra žmogus ir Dievas, Prisiminimai su ašara, Per pasaulį keliauja žmogus, Neregio elegija, [w tegoż:], Poezijos pilnatis, Vilnius: Lietuvos kultūros fondas, 1989, s. 35, 39, 46, 54, 70, 148, 160.

– S. Nėris, Anksti rytą, Jaunystė, Gyvenimo giesmė, Be bažnyčios, Per lūžtantį ledą, Diemedžiu žydėsiu, Tu nubusi, Alyvos, Rudenio arimuos, Rudenio vieškeliu, Dvidešimt sū, Namo, [w tejże:] Raštai, t. I, Vilnius: Vaga, 1984.

14. Przesłanki do powstania literatury emigracyjnej i najważniejsze pokolenia poetów – krąg antologii „Žemė” (žemininkai) i „bez ziemi” (bežemiai)

– V. Mačernis, Ketvirtoji vizija, [w tegoż:] Praeinančiam pasaulyje praeisiu, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2006.

– K. Bradūnas, Ūkininkai tremtiniai, [w tegoż:] Prie vieno stalo, Vilnius: Vaga, 1990.

– A. Nyka-Niliūnas, Pažinimo elegija, [w tegoż:] Būties erozija, Vilnius: Vaga, 1989.

– H. Nagys, Medžiai ateina, [w tegoż:] Grįžulas, Vilnius: Vaga, 1990.

– L. Sutema, Nebėra nieko svetimo, [w tejże:] Sugrįžau, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2009.

– A. Mackus, Į apvalią spalvą, [w tegoż:] Ir mirtis nebus nugalėta, Vilnius: Vaga, 1994.

15. Kierunki rozwoju prozy emigracyjnej

– A. Škėma, Balta drobulė, [w tegoż:] Raštai, t. I, Vilnius: Vaga, 1994, s. 276-282.

16. Literatura i okupacja sowiecka. Rola pisarza w pierwszym dziesięcioleciu po II wojnie światowej. Koncepcja homo sovietucus w literaturze

– E. Mieželaitis, Człowiek, tłum. A. Słucki, J. Kėkštas, L. Lewin, T. Mongird, J. Litwiniuk, Z. Stoberski, B. Ostromęcki, S. Pollak, St. Flukowski, M. Stempowska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964.

17. Reakcja literatury na okupację i II wojnę światową: historia dzieła jako przykład społeczno-kulturalnej sytuacji w okresie powojennym (Baltaragio malūnas Kazysa Boruty)

– K. Boruta, Młyn Bałtaragisa, czyli Co się ongiś działo

w Paudruwiskiej Krainie, przeł. z j. litewskiego B. Markuza-Bieniecka i J. Bieniecki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.

18-19. Literatura partyzantów, zesłańców, lagrowa i łagrowa: problematyka literatury dokumentarnej w kontekście katastrof połowy XX w.

– B. Sruoga, Las bogów, tłum. z ros. S. Majewski, słowo wstępne T. Płużański, Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1965.

– D. Grinkevičiūtė, Litwini nad Morzem Łaptiewych [fragment], tłum. A. Piotrowska, „Znad Wilii” 2012, nr 2 (50), s. 55-59.

– L. Baliukevičius, Dziennik partyzanta „Dzūkasa“: 23 czerwca 1948 - 6 czerwca 1949, przekł. O. Vaičiulytė-Romančuk; wstęp i oprac. P. Niwiński; Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012.

– E. Baliutytė, Formy samoświadomości w litewskiej literaturze dokumentu osobistego, [w:] Zranieni przez czas. Współczesna literatura litewska, opr. i wstęp D. Mitaitė, J. Sprindytė, przekład I. Korybut-Daszkiewicz, J. Tabor, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2011, s. 134-151.

20. Okres „odwilży“ i stabilizacji: poetycki program powrótu jednostki do kultury (Justinas Marcinkevičius, Algimantas Baltakis, Paulius Širvys, Janina Degutytė)

– J. Degutytė, Ant aukšto kalno, Bėkit bareliai, Mano priemiestis, Neužpūsk pienės pūko..., Moteris prie Untupių senkapio..., [w tejże:] Raštai, t. 1-2, Vilnius: Vaga, 1988.

– J. Marcinkevičius, Anapus Nemuno, Ant vasaros kaklo šermukšniai jau noksta, Du eilėraščiai, Kad giedočiau tave, Sena abėcėlė,

[w tegoż:] Amžino rūpesčio pieva, Vilnius: Versus aureus, 2005.

21. Opozycyjna postawa i „cichy modernizm“ w poezji: Marcelijus Martinaitis, Sigitas Geda, Vytautas P. Bložė

– M. Martinaitis, Norėčiau turėti langą…, Kvailutės Onulės rauda, Ašara, - dar tau anksti…, Severiutės rauda, Paskyrimas; cykle Kukučio baladės: Nakvynė pas Žemaitį Kukutį, Instrukcija Kukučiui, paleistam iš daboklės, Neleisti!, Kukutis važiuoja pilnu troleibusu, Nuodėminga Kukučio dvasia, Paskutinė Kukučio diena, Žuveliškių moterys aprauda Kukutį, Kukučio kelionė Žemaičių plentu, Kukutis, baigdamas paskutinį gyvenimą, Kukučio testamentas, [w tegoż:] Wiersze podobne do Litwy, tłum. A. Rybałko, Sejny: Pogranicze, 1996.

– S. Geda, Arkliai siūbuoja žalią horizontą..., Buvau į Lietuvą išėjęs, [w tegoż:] Sokratas kalbasi su vėju, Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2001.

S. Geda, Jotvingių mišios, Sokratas kalbasi su vėju, [w tegoż:] Śpiewy Jadźwingów, wybór wierszy i posłowie I. Vedrickaitė, Warszawa: Ex Libris Galeria Książki Polskiej, 2002.

– V. P. Bložė, Życie z akordeonem, [w:] Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001.

22. Paradygmat nowoczesnej kultury miejskiej

– J. Vaičiūnaitė (z tomu Po šiaurės herbais): 1. Miesto vartai;

z Kanonas Barborai Radvilaitei: 7. Barbora Radvilaitė; Šatrijos Ragana, [w tejże:] Raštai, t. I, Vilnius: Gimtasis žodis, 2005.

– J. Vaičiūnaitė, karmelitanki bose, getto, Kraków, Pełnia, [w:] Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001.

– T. Venclova, Rozmowa w zimie, oprac. St. Barańczak; przedm.

J. Brodski, Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 2001.

23-24. Kierunki modernizacji prozy: refleksja nad kryzysem tradycyjnej kultury i literacki egzystencjalizm (Juozas Aputis, Bronius Radzevičius, Icchokas Meras, Bitė Vilimaitė, Romualdas Granauskas)

– I. Meras, Gra o życie, tłum. A. i Z. Stoberscy, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1968.

– D. Striogaitė, Proza, której czas nie pokona, [w:] Zranieni przez czas. Współczesna literatura litewska, opr. i wstęp D. Mitaitė, J. Sprindytė, przekład I. Korybut-Daszkiewicz, J. Tabor, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2011, s. 217-232.

25. Spokojni buntownicy (Antanas A. Jonynas, G. Patackas, Kornelijus Platelis, Nijolė Miliauskaitė, Donaldas Kajokas)

– A. A. Jonynas, Kalėdų eglutė, [w tegoż:] Sentimentalus romansas, Vilnius: Tyto alba, 2009.

– Wybór poezji N. Miliauskaitė, K. Platelisa, A. A. Jonynasa, [w:]

Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 73-82, 87-95.

26. Ironiczne wersje postaw w czasach radzieckich i okresie jego krytycznego wartościowania w prozie (Saulius Šaltenis, Juozas Erlickas, Jurgis Kunčinas, Ričardas Gavelis)

– J. Kunčinas, Tula, tłum. A. Rybałko, Sejny: Pogranicze, 2002.

– J. Erlickas, Dobry wizerunek stworzyć trudno, [w:] Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 231-246.

J. Erlickas, Litewskie nowele, „Tygiel Kultury” 1999, nr 10-12,

s. 143-145.

27. Debiuty ostatniego dziesięciolecia XX w.: prowokacje wobec tradycji (Sigitas Parulskis, Aidas Marčėnas, Jurga Ivanauskaitė)

– S. Parulskis, Paslaptis, Šaltis, Dantų genezė, [w tegoż:] Marmurinis šuo, Vilnius: Baltos lankos, 2004.

– A. Marčėnas, niewolnicy, powrót syna, podwórko na Antokolu, wielke kłamstwo poezji, [w:] Sen Mendoga: antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. przez A. Rybałko; wyboru tekstów dokonała A. Rybałko; z j. litewskiego przeł. B. Markuza-Białostocka et al., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 101-105.

Po ukończeniu przedmiotu student:

WIEDZA

- wymienia i definiuje podstawowe zjawiska, kategorie

i prądy w historii współczesnej literatury litewskiej;

- zna elementarną terminologię historycznoliteracką związaną

z procesem rozwoju literatury litewskiej, z uwzględnieniem perspektywy komparatystycznej i kulturowej;

- zna w zakresie podstawowym wybranych twórców współczesnej literatury litewskiej i ich najbardziej reprezentatywne dzieła

UMIEJĘTNOŚCI

- czyta, interpretuje i analizuje teksty literackie za pomocą właściwych metod nauki o literaturze, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy;

- posiada umiejętność wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji nt. dzieł nowożytnej litewskiej literatury;

- pisze pracę z zakresu współczesnej literatury litewskiej,

w sposób poprawny posługując się literaturą sekundarną.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- integruje wiedzę o literaturze litewskiej z wcześniej zdobytą wiedzą z zakresu historii literatury i kultury europejskiej;

- dostrzega ścisły związek między sprawnym i elastycznym posługiwaniem się wiedzą z zakresu historii literatury i kultury a umiejętnościami komunikacyjnymi wymaganymi przez zróżnicowany kulturowo rynek pracy;

- rozumie potrzebę aktywnego uczestniczenia w zdobywaniu wiedzy humanistycznej, w kształtowaniu własnej osobowości i formowaniu postaw inteligenckich.

Egzamin końcowy, do którego student jest dopuszczony pod warunkiem uzyskania zaliczeń semestralnych.

Warunki uzyskania zaliczeń semestralnych:

a) kontrola obecności (student ma prawo do 2 nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze, każda kolejna nieobecność musi być zaliczona w sposób uzgodniony z prowadzącym; nieobecność na 50 proc. zajęć wyklucza przystąpienie do egzaminu);

b) aktywny udział w dyskusjach;

c) systematyczne przygotowywanie się do zajęć (lektura tekstów obowiązkowych i wskazywanych przez prowadzącego);

d) pozytywna ocena z pracy rocznej z zakresu nowożytnej literatury litewskiej.

Ustny egzamin końcowy, do którego student jest dopuszczony pod warunkiem uzyskania zaliczeń semestralnych (na podstawie pracy rocznej nt. wybranego zagadnienia z zakresu współczesnej historii literatury litewskiej, obecności na zajęciach i aktywnego udziału w dyskusji). Na egzamin obowiązuje znajomość zagadnień omawianych podczas zajęć (zgodnie z zestawem pytań egzaminacyjnych) i wybranych utworów literatury litewskiej pięknej (z podanej listy lektur obowiązkowych).