Słowiańszczyzna północno-zachodnia we wczesnym średniowieczu

uzupełniające

w sali

Przedmiotem zajęć są dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej w okresie wczesnego średniowiecza. Ramy czasowe wyznacza moment wkroczenia społeczności słowiańskich na arenę dziejową a kończy tzw. przełom późnośredniowieczny. Szczególna uwaga będzie poświęcona południowym wybrzeżom Bałtyku.

Niezwykle intensywny rozwój, na który wpływały zróżnicowane czynniki i wydarzenia, przez kilka stuleci doprowadził do zupełnej zmiany obrazu kulturowego Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej.

Kilka wieków jakie upłynęły na Słowiańszczyźnie północno-zachodniej od wejścia na arenę dziejową ludów słowiańskich do końca okresu wczesnośredniowiecznego obfituje w niezwykle ciekawe, przełomowe, zazwyczaj nieuchwytne zjawiska wydarzenia, które doprowadziły do daleko idących przemian we wszystkich sferach życia społeczności zamieszkujących te obszary.

Te głębokie przemiany społeczno-kulturowe są widoczne w osadnictwie, gospodarce, a także w sferze duchowej. Losy słowiańszczyzny kształtowały się pod wpływem i w rezultacie kontaktów kulturowych z dalszymi i bliższymi sąsiadami. Niewątpliwie istotną rolę odegrał tu żywioł skandynawski, penetrujący południowe wybrzeża Bałtyku. Losy poszczególnych części Słowiańszczyzny północno-zachodniej kształtowały się inaczej – podczas gdy w centrum wielkopolski powstało pierwsze państwo polskie, które weszło w krąg cywilizacji zachodniej z całym jej bagażem kulturowym, Połabie i Pomorze długo trwały przy tradycyjnych formach organizacji życia.

Podjęte zostaną przede wszystkim kluczowe zagadnienia związane z przemianami społeczno-kulturowymi Słowiańszczyzny północno-zachodniej w ciągu kilku stuleci wczesnego średniowiecza. Szczegółowo omówione zostaną wybrane tematy odnoszące się tak do rozwoju kulturowego, materialnego, gospodarczego, politycznego, a także duchowego populacji północno-zachodniosłowiańskich.

Zajęcia będą prowadzone w blokach tematycznych:

1. Etnogeneza i topogeneza Słowian (najstarsza faza kultury wczesnego średniowiecza na obszarze ziem polskich)

2. Formy osadnictwa słowiańskiego

3. Początki zasiedlenia Pomorza – strefa Sukow

4. Geneza grodów zachodniosłowiańskich (chronologia i funkcje)

5. Struktury społeczno-terytorialne i organizacja osadnictwa w okresie plemiennym

6. Geneza wczesnych państw

7. Skarby wczesnośredniowieczne – powody deponowania i znaczenie

8. Problem relacji skandynawsko-słowiańskich w świetle analizy źródeł archeologicznych z terenu Pomorza

9. Wyspy w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym Słowian

10. Miejsca centralne i ośrodki wczesnomiejskie

11. Obrządek pogrzebowy na terenie Pomorza na tle kształtowania się stref sepulkralnych Słowiańszczyzny Zachodniej

12. Państwo pierwszych Piastów a Pomorze

13. Słowiańszczyzna Połabscy

1. Biermann F. Medieval élite burials in eastern Mecklenburg and Pomerania, Antiquity 82 (2008), 87–98.

2. Dulinicz M., Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa.

3. Hensel W., Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa 1987.

4. Hermann J. (red.), Die Slawen in Deutschland. Geschichte und Kultur der slawischen Stämme von Oder und Neisse vom 6. bis 12. Jahrhundert, Berlin 1985.

5. Kowalik A., Kosmologia dawnych Słowian, Warszawa 2004.

6. Kóćka-Krenz H., Biżuteria północno-zachodnio-słowiańska, Poznań 1993.

7. Leciejewicz L., Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wodzisław Śląski 2010.

8. Olczak J., Formy osadnictwa na Pojezierzu Zachodniopomorskim we wczesnym średniowieczu (na podstawie źródeł archeologicznych), Toruń 1991.

9. Łęga W., Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk 1–2, Toruń 1930.

10. Łosiński W., 1994, Chronologia, skala i drogi napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X w., Slavia Antiqua, t. XXXIV, s. 1-41.

11. Łosiński W., Pomorze plemienne we wczesnym średniowieczu (VI-X wiek), Wrocław 1982.

12. Łosiński W., Struktura terytorialno - polityczna Pomorza w XI stuleciu w świetle archeologii, Slavia Antiqua 28 (1983), 113-125.

13. Łosiński W., Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań 2008.

14. Piskorski J.M., Pomorze plemienne. Historia- Archeologia-Językoznawstwo, Poznań 2002.

15. Rębkowski M.,Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne, Szczecin 2007.

16. Zoll-Adamikowa H., Przyczyny i formy recepcji rytuału szkieletowego u Słowian nadbałtyckich we wczesnym średniowieczu, Przegląd Archeologiczny 35 (1988), 183-229.

17. The Island in Żołte on Lake Zarańskie: Early Medieval gateway into West Pomerania, red. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, Toruń-Szczecin 2014.

18. Urbańczyk P. Trudne początki Polski, Wrocław 2008.

- ma podstawową wiedzę na temat przemian kulturowych i osadniczych na obszarze Słowiańszczyzny północno-zachodniej w okresie wczesnego średniowiecza

- potrafi scharakteryzować węzłowe momenty dla rozwoju Słowiańszczyzny od wykrystalizowania się kultury wczesnosłowiańskiej po powstanie wczesnych państw

- zna podstawowe źródła archeologiczne typowe dla okresu wczesnego średniowiecza i potrafi je interpretować

aktywne uczestnictwo w zajęciach, przygotowanie referatu, końcowe kolokwium