History of culture - Ukraine

Podstawowym celem zajęć jest zaprezentowanie wiedzy z zakresu dziejów kultury ukraińskiej w całej jej rozpiętości do początku XIX wieku oraz wypracowanie umiejętności myślenia w kategoriach historii kultury, czyli odniesienia zjawisk kulturowych do czynników historycznych w życiu narodu i w kontekście międzynarodowym.

Podstawowym celem zajęć jest zaprezentowanie wiedzy z zakresu dziejów kultury ukraińskiej w całej jej rozpiętości do początku XIX wieku oraz wypracowanie umiejętności myślenia w kategoriach historii kultury, czyli odniesienia zjawisk kulturowych do czynników historycznych w życiu narodu i w kontekście międzynarodowym.

W trakcie zajęć student rozwija swoje umiejętności badawcze, uczy się samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego.

Przedmiotem zajęć będą następujące tematy:

1. Słowiańskie źródła ukraińskiej kultury. Religia, mitologia i kulty Słowian wschodnich. Słowiańscy bogowie. Pogański kult na Rusi południowej. Ukraiński folklor jako cenny materiał źródłowy dla poznania kultury Rusi Kijowskiej z przed okresu chrystianizacji .

2. Ruś Kijowska w perspektywie „Zachód-Wschód” (Zachód, Bizancjum, Wschód Azjatycki). Wybitni kniaziowie ruscy a rozwój kultury Rusi. Język (codzienny, literacki). Kultura życia codziennego. Prawo („Prawda Jarosława”, „Prawdy Jarosławiczów”).

3. Zapożyczone i oryginalne w literaturze staroruskiej. Pierwszy południowosłowiański wpływ na literaturę Rusi Kijowskiej. Kroniki staroruskie.

4. Najznaczniejsze zabytki architektoniczne Rusi południowej. Charakterystyczne osobliwości zabudowania Kijowa. Kultura sakralna (architektura, malarstwo, muzyka).

5. Ikona południoworuska, jej cechy charakterystyczne. Kulturowo-polityczny sens rozdrobnienia dzielnicowego.

6. Rola księstwa Halicko-Wołyńskiego w zachowaniu i kontynuacji tradycji kulturowej Rusi Kijowskiej.

7. Specyfika rozwoju architektury na ziemiach włączonych do WKL a Polski (kontynuacja tradycji Rusi Kijowskiej i „westernizacja”: architektura obronna, sakralna).Ukraińska ikona okresu zmierzchu imperium Bizantyjskiego (ikonostas, oddziaływanie hesychazmu). Ikonopisarze ukraińscy w dziejach malarstwa polskiego (XV w.)

8. Architektura okresu Renesansu (zamki, świątynie). Renesansowe zabytki Lwowa (cerkiew Zaśnięcia MB, Wieża Korniakta).Renesansowe malarstwo: odejście od ikonografii bizantyjskiej. Łacińskojęzyczni pisarze pochodzenia ruskiego w okresie Renesansu. Kolegium Ostrogskie jako ważny ośrodek nauki i kultury pod koniec wieku XVI. Pierwsze drukarnie i drukarze na ziemiach ukraińskich.

9. Przyczyny powstania i rozwój literatury polemicznej na Ukrainie pod koniec wieku XVI-pierwszej połowy XVII. Twórczość Harasyma Smotryckiego, Iwana Wyszeńskiego, Melecjusza Smotryckiego jako przykład literatury polemicznej. Bractwa cerkiewne a ruch na rzecz reform i oświaty.

10. Kozaczyzna jako zjawisko kulturowe. Nowa szlachta ukraińska jako mecenas kultury.

11. Barok ukraiński. Kijowskie centrum kultury barokowej. Petro Mohyła i jego spuścizna. Architektura okresu Baroku (świecka i sakralna). Specyfika regionalne sakralnej architektury barokowej. Najznaczniejsze zabytki architektrury okresu okresu Baroku na Ukrainie. Barok „kozacki”, barok „hetmański” („mazepyński”). Iwan Mazepa jako budowniczy kultury ukraińskiej. Rzeźby Baroku i Rokoko. Wybitni rzeźbiarze (J. Pinzel i jego uczniowe oraz naśladownicy). Malarstwo Baroku. Barok arystokratyczny i ludowy w malarstwie. Najważniejsze ośrodki i malarze (Lwów, Żółkiew; I. Rutkowycz, J. Kondzełewycz)

12. Kultura muzyczna okresu Baroku na Ukrainie (ludowa muzyczna twórczość, edukacja muzyczna, kanty, rozwój muzyki cerkiewnej). Teatr Barokowy na Ukrainie (dramat szkolny, intermedia, wertep).

13. Ukraińska literatura epoki Baroku, jej cechy charakterystyczne. Barokowa poezja, dramat, proza historyczna. Zmierzch staroukraińskiej literatury barokowej w wieku XVIII. Hryhorij Skoworoda - filozof i pisarz.

14. Oświecenie na ziemiach ukraińskich. Sztuka klasycyzmu (Architektura i malarstwo). Rozwój miast, procesy urbanizacji: Kijów, Odessa, Charków, Lwów.

15. Początki nowej literatury ukraińskiej na przełomie wieku XVIII-XIX. Klasycyzm a literatura ukraińska. „Eneida” I. Kotlarewskiego.

Nakład pracy studenta:

Uczestnictwo w zajęciach w sali – 30 godzin – 1 ECTS

Przygotowanie do zajęć – 60 godzin – 2 ECTS

Przygotowanie do zaliczenia – 30 godzin 1 ECTS

1. Słowo o bogu i człowieku. Myśl religijna Słowian Wschodnich doby staroruskiej. Wybrał, przełożył i opracował Ryszard Łużny, Kraków 1995.

2. Wiedźmy, czarty i święci Huculszczyzny, oprac. O. Hnatiuk, Warszawa: “Tyrsa”, 1997.

3. Chrześcijańskie święta i święci w życiu duchowym Ukraińców na przełomie tysiącleci, red. W. Mokry, Kraków 2001

4. Podhorodecki L., Dzieje Kijowa, Warszawa 1982

5. Suchanek L., Literatura i kultura staroruska, seria: Nauka dla wszystkich, nr 314, Kraków: Polska Akademia Nauk Oddział w Krakowie, 1980, s. 68

6. W. Hryniewicz W., Gajek J. (red.). Teologia i kultura duchowa Starej Rusi. Lublin 1993, ss. 345

7. Kroniki staroruskie, oprac. F. Siedlicki, Warszawa 1987

8. Najstarsza Kronika Kijowska. Powieść Minionych Lat, Nestor, Ossolineum 2005

9. Podskalsky, G., Chrześcijaństwo i literatura teologiczna na Rusi Kijowskiej (988-1237), Kraków 2000

10. Karabowicz T., Tożsamość cerkwi ukraińskiej. Lublin 2004

11. Karabowicz T.. Dziedzictwo kultury ukraińskiej. Lublin 2001

12. Janocha M., Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności, Warszawa: Arkady 2008

13. Janocha M., Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu,. Warszawa 2001

14. Hawryluk J., Z dziejów Cerkwi prawosławnej na Podlasiu w X-XVII wieku, Bielsk-Podlaski: Związek Ukraińców Podlasia, 1993, s. 224

15. Chynczewska-Hennel T., Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII w. PWN 1985, 190 s.

16. Isajewycz J., Kościół greckokatolicki a niektóre aspekty rozwoju kultury ukraińskiej i białoruskiej w XVII-XVIII wieku [w:] Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze, t. 4-5, Warszawa 1997, s. 187-201.

17. Nowicka-Jeżowa A,. Udział bazylianów w kształtowaniu kultury chrześcijańskiej na wschodnich Kresach Rzeczpospolitej[w:] Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze, t. 4-5, Warszawa 1997, s. 240-251.

18. Podhorodecki L., Sicz Zaporoska,Warszawa 1978

19. Podhorodecki L., Sicz, Warszawa: “Książka i Wiedza”, 1960, 294 s.

20. Serczyk W., Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984, 374 s.

21. Dowhaniuk I., Architektura ukraińskich cerkwi, Gdańsk 2005, 120 s.

22. Mironowicz A., Bractwa cerkiewne w Rzeczypospolitej. Białystok 2003

23. Janocha M., Barokowy ikonostas. Kryzys kanonu i okcydentalizacja sztuki cerkiewnej w XVII w. [w:]„Bunt młodych”, nr. 31, 2006

WIEDZA: Absolwent zna i rozumie:

1. w zaawansowanym stopniu historię Ukrainy do pocz. XIX w., ze szczególnym uwzględnieniem procesów kulturowych, językowych, historycznych, politycznych, społecznych, literackich, artystycznych itd. (S1_W01, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W03, K1_W04)

2. w zaawansowanym stopniu ujęcia teoretyczne i metodologiczne nauk humanistycznych, przede wszystkim kulturoznawstwa (ze szczególnym uwzględnieniem jego interdyscyplinarności); rozumie ich wzajemne związki i inspiracje, posiada wiedzę na temat szkół i kierunków badawczych, z odniesieniem do wytworów kultury i sytuacji społeczno-historyczno-politycznej Ukrainy (S1_W03, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W01, K1_W02, K1_W03, K1_W07).

3. w zaawansowanym stopniu kontekst europejski i globalny procesów kulturowych – potrafi zastosować tę wiedzę w odniesieniu do kultury, sztuki, literatury, zjawisk politycznych, społecznych, gospodarczych i lingwistycznych Ukrainy do pocz. XIX w., (S1_W06, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W03, K1_W04, K1_W06, K1_W07).

4. w zaawansowanym stopniu zagadnienia dotyczące kształtowania się relacji narodowościowych i religijnych, społeczno-politycznych i gospodarczych na Ukrainie (S1_W09, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W03, K1_W04).

UMIEJĘTNOŚCI: absolwent potrafi:

1. wyszukać, selekcjonować, analizować i wykorzystywać potrzebne mu informacje z różnych źródeł (S1_U01, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U01)

2. rozwijać swoje umiejętności badawcze, samodzielnie zdobywać wiedzę i podejmować działania zmierzające do kierowania własną karierą zawodową; umiejętnie formułuje myśli, prezentuje wyniki badań w postaci wypowiedzi ustnej, pisemnej, referatu czy publikacji naukowej (S1_U03, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K2_U03, K2_U02)

3. rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury Ukrainy, przeprowadzić ich analizę, odróżniać rożne perspektywy spojrzenia na rozwój kultury, mając świadomość istnienia różnic tożsamości kulturowych i kontekstu (S1_U05, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U05, K1_U07)

4. planować i organizować pracę indywidualną oraz w zespole (S1_U11, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U11)

5. samodzielnie planować i realizować własne uczenie się przez całe życie (S1_U12, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U12)

KOMPETENCJE SPOŁECZNE: absolwent jest gotów do:

1. ochrony dziedzictwa narodowego i kulturowego Ukrainy (S1_K01, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_K01)

2. ciągłego dokształcania się i uzupełniania zdobytej wiedzy (S1_K04, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_K01, K_K02)

Warunkiem dopuszczenia do zaliczenia jest obowiązkowa obecność na zajęciach zgodnie ze Szczegółowymi zasadami studiowania na Wydziale Lingwistyki Stosowanej (uchwała nr 114 Rady Wydziału LS z dnia 19.12.2017 r.)

Zajęcia prowadzone będą w formie dyskusji na temat zadanych lektur lub materiału zaprezentowanego przez prowadzącego w formie prezentacji. Aktywny udział w dyskusji oznacza merytoryczne uczestnictwo w dyskusji podczas co najmniej 50% zajęć.

Przewidziana jest także praca pisemna (3-6 s.) lub prezentacja na temat zadany przez prowadzącego. Ostateczny termin składania pracy pisemnej stanowi data wyznaczona przez prowadzącego na pierwszych lub drugich zajęciach. Osoby nieobecne na tych zajęciach zobowiązane są do zasięgnięcia informacji u prowadzącego zajęcia.

Na końcową ocenę składają się:

Aktywny i merytoryczny udział w zajęciach (50%).

Praca pisemna lub prezentacja na temat wyznaczony przez prowadzącego zajęcia (50%).

Skala ocen:

0%-49% - 2

50%-60% - 3

61%-70% - 3+

71%-80% - 4

81%-90% - 4+

91%-100% - 5

Dodatkowa wiedza - 5+