History of literature countries in the region Lithuania

Zajęcia prezentują dzieje XX-wiecznej literatury litewskiej w jej specyfice, na tle rozwoju literatur europejskich i w kontekście antropologicznych dyskusji nad pojęciem literatury. Zjawiska z historii literatury litewskiej omawiane są w perspektywie historyczno-kulturowej

Zajęcia stanowią drugą część dwusemestralnego kursu. W sposób przekrojowy omawiany będzie okres od przełomu XIX i XX wieku po czasy współczesne w kontekście dziejów Litwy, przemian kultury litewskiej i kluczowych zjawisk kultury europejskiej. Każdemu tematowi towarzyszy zestaw lektur obowiązko-wych. W ramach prezentacji będą omawiane dodatkowo pozycje z listy uzupeł-niającej.

BLOK I: LITEWSKI WIEK XX - POCZĄTEK:

1. Między wzorcami europejskimi a tradycją rodzimą: wprowadzenie do literatury litewskiej XX wieku.

Lektury:

- A. Zalatorius, The Begging of the Twentieth Century: Literature at the Turning Point [w:] Lithuanian literature, red. Vytautas Kubilius, Vilnius 1997.

2. Pierwsze pokolenie pisarzy litewskich: od literatury tendencyjnej do poszu-kiwań modernistycznych.

Lektury:

- Wiecznie zielony klon. Antologia opowiadań litewskich, tłum. M. Jackiewicz, W. Kalita, B. Kalėda, red. M. Jackiewicz, Olsztyn 1989. Część pierwsza: Opo-wiadania końca XIX i początku XX wieku. 1880-1917.

3. Czasopisma i „tekstowe modele rzeczywistości”.

Lektury:

- W kręgu sporów polsko-litewskich na przełomie XIX i XX wieku. Wybór mate-riałów, T. 1, red. M. Zaczyński, B. Kalęba, Kraków 2004, wybrane teksty wskazane na zajęciach.

4. W poszukiwaniu medium wypowiedzi: narodziny almanachu literackiego.

Lektury:

- M. Niemojewski, Zwierciadła i drogowskazy. Litewskie almanachy literackie w I połowie XX wieku, Warszawa 2005, rozdział: Litewskie almanachy literackie pierwszej połowy XX wieku – typowość i oryginalność na tle almanachów euro-pejskich.

5. Czas międzywojnia: wielka polaryzacja – niedokończony projekt nowocze-snej literatury europejskiej.

Lektury:

- W. Abramowicz, Wybór najmłodszej poezji litewskiej, Nowogródek 1935, wy-brane utwory.

- J. Wichert-Kajruksztisowa, Antologia poezji litewskiej, Warszawa 1939, wy-brane utwory.

BLOK II: PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ:

6. Wobec wojny: świadectwa.

Lektury:

- B. Sruoga, Las bogów, przeł. Stanisław Majewski, Gdynia 1965;

- I. Šeinius, Czerwony potop, przeł. Danuta Brodowska, Warszawa 1998.

7. Po wojnie: próby zachowania tożsamości wobec systemu totalitarnego. Przy-padek Boruty i Martinaitisa.

Lektury:

- K. Boruta, Młyn Bałtaragisa, czyli co się ongiś działo w paudruwiskiej krainie, przeł. Biruta Markuza-Bieniecka, Jerzy Bieniecki, Warszawa 1986, wybrane fragmenty;

- M. Martinaitis, Eilėraščiai, panašūs į Lietuvą/Wiersze podobne do Litwy, przeł. Alicja Rybałko, Sejny 1995, wybrane utwory.

8. Po wojnie: fenomen emigracji. Tomas Venclova i plejady emigracyjne.

Lektury:

- Cz. Miłosz, T. Venclova, Powroty do Litwy, opr. Barbara Toruńczyk, Mikołaj Nowak-Rogoziński, Warszaw 2011, wybrane fragmenty;

- J. Mekas, Nie miałem dokąd iść, przeł. Marcin Wawrzyńczak, Sejny 2007, wybrane fragmenty.

BLOK III: WSPÓŁCZESNOŚĆ:

9. Literatura litewska po 1991 roku – poszukiwania współczesnego języka i języka opisu współczesności.

Lektury:

- M. Kvietkauskas, Pędząc przez tunel czasu: nowe kierunki w literaturze litew-skiej [w:] „Literatura na świecie”, nr 1-2/2005, str. 323 – 337;

- Sen Mendoga. Antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych, opr. Ry-bałko A., Warszawa 2001.

10. Dyskusja: co się dzieje w najnowszej literaturze litewskiej.

Lektury:

- K. Sabaliauskaitė, Silva rerum, przeł. Izabela Korybut-Daszkiewicz, Kraków 2015;

- A. Šlepikas, Mam na imię Marytė, przeł. Paulina Ciucka, Warszawa 2016.

Nakład pracy studenta:

Uczestnictwo w zajęciach w sali – 30 godzin (1 ECTS)

Przygotowanie do zajęć – 30 godzin (1 ECTS)

Literatura piękna, zbiory, antologie – lista uzupełniająca (oprócz tekstów wy-mienionych w opisie programu):

Baranauskas A. (Baranowski A.), Anykščių šilelis (Borek oniksztyński), przekład poetycki J. J. Rojek, przekład filologiczny J. Wajna, wstęp M. Jackiewicz, Olsztyn-Białystok 1987 (wydanie dwujęzyczne).

Gavelis R., Wspomnienia młodego człowieka. Powieść w czternastu listach, przeł. Joanna Tabor, Warszawa 2002.

Ivaškevičius M., Historia z chmury, przeł. Jagoda Rogoża, Wołowiec 2001.

Kunčinas J., Tula, przeł. Alicja Rybałko, Sejny 2002.

Kunčius H., Litwin w Wilnie, przeł. Michał Piątkowski, Wrocław 2014.

My nie bracia, my sąsiedzi. Polska perspektywa stosunków polsko-litewskich. Wybór tekstów i dokumentów, red. Srebrakowski A., Wrocław 2013.

Šelerytė R., Gwiazdy epoki lodowcowej, przeł. Alicja Rybałko, Wołowiec 2004.

Venclova T., Kształty nadziei, Warszawa 1995.

Literatura przedmiotu (oprócz tekstów wymienionych w opisie programu):

Aleksandravičius E., Antanas Baranauskas. Szlak wieszcza, przeł. J. Rogoża, T. Błaszczak, Sejny 2014.

Aleksandravičius E., Kulakauskas A., Pod władzą carów. Litwa w XIX wieku, przeł. B. Kalęba, Kraków 2003.

Bereś S., Ostatnia wileńska plejada. Szkice o poezji kręgu Żagarów, Warszawa 1990.

Godlewski G., Słowo – pismo – sztuka słowa. Perspektywy antropologiczne, Warszawa 2008.

Goody J., Watt I., Następstwa piśmienności, przeł. J. Jaworska, [w:] Communi-care. Almanach antropologiczny. T. II: oralność/ piśmienność, Warszawa 2007.

Inglot M., Polskie czasopisma literackie ziem litewsko-ruskich w latach 1832 - 1851, Warszawa 1966.

Jackiewicz M., Dzieje literatury litewskiej. Tom I: do 1917; Kalėda A., Dzieje literatury litewskiej. Tom II: od 1918 do 2000, Warszawa 2002.

Kalėda A., Powojenna literatura litewska. Drogą strat i nadziei, Vilnius 1998.

Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, opr. V. Ališauskas, L. Jovaiša, M. Paknys, R. Petrauskas, E.Raila, przeł. P. Bukowiec, B. Kalęba, B. Piasecka, Kraków 2006.

Litwinowicz-Droździel M., O starożytnościach litewskich. Mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kra-ków 2008.

Niemojewski M., „Knygnešiai”, czyli o narodzinach inteligencji litewskiej [w:] Sploty kultury, red. Nicole Dołowy-Rybińska, Anna Gronowska, Agnieszka Karpowicz, Igor Piotrowski, Paweł Rodak, Warszawa 2010.

Niemojewski M., Litewskie kalendarze w drugiej połowie XIX wieku: inicjacje wspólnoty praktyków słowa drukowanego, [w:] „Antropologia praktyk języko-wych”, red. G. Godlewski, A. Karpowicz, Warszawa 2016.

Nycz R., Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.

Ochmański J., Historia Litwy, Wrocław - Warszawa - Kraków 1990.

Ochmański J., Z dziejów współpracy polityczno-kulturalnej Polaków i Litwinów w końcu XIX i początku XX wieku [w:] "Rocznik Olsztyński", T. IV, 1964.

Stoberski Z., Historia literatury litewskiej, Wrocław 1986.

Sulima R., Literatura a folklor [w:] Lektury i problemy, wybór i opracowanie J. Maciejewski, Warszawa 1976.

W odniesieniu do specjalnościowych efektów kształcenia po ukończeniu kursu student:

(w zakresie wiedzy)

− zna i rozumie w zaawansowanym stopniu dzieje literatury litewskiej XX wie-ku oraz literatury najnowszej (okresy, tendencje, kierunki literackie; poszczegól-ne dzieła literackie, twórczość reprezentatywnych pisarzy; gatunki) (S1_W01, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W03 K1_W04).

− ma pogłębioną wiedzę szczegółową z zakresu repertuaru problemowo-tematycznego literatury litewskiej XX wieku oraz literatury najnowszej, a także rozumie specyfikę tej literatury na tle procesu historycznoliterackiego (S1_W04, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W03, K1_W04, K1_W06).

− zna w zaawansowanym stopniu terminologię literaturoznawczą (S1_W02, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W01, K1_W03, K1_W04.

(w zakresie umiejętności)

− posiada pogłębione umiejętności badawcze w zakresie analizy i interpretacji dzieła literackiego, w szczególności na poziomie problemowo-artystycznym (S1_U07, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U02, K1_U04).

− potrafi dokonać periodyzacji literatury litewskiej XX w. oraz definiuje cechy poszczególnych okresów i kierunków literackich, identyfikuje w tekście literac-kim cechy swoiste metody artystycznej i przypisuje do estetyki kierunku i prą-du, rozpoznaje cechy gatunkowe utworów (S1_U05, odniesienie do kierunko-wych efektów kształcenia: K1_U05, K1_U07).

− posiada umiejętność systematycznej pracy samodzielnej i pracy w grupie (S1_U11, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U11).

(w zakresie kompetencji społecznych)

− uczestniczy w zespołowym rozwiązywaniu problemów, przyjmując i oceniając różne punkty widzenia (S1_K02, odniesienie do kierunkowych efektów kształ-cenia: K1_K01, K1_K02).

− ma świadomość wkładu literatury litewskiej w europejskie dziedzictwo kultu-rowe oraz jest gotów do jego ochrony (S1_K01, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_K05).

− jest gotów do ciągłego dokształcania się i pogłębiania swej wiedzy (S1_K04, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_K01, K1_K02).

Zajęcia mają charakter konwersatorium. Oprócz bieżącego przygotowania do zajęć (czytanie lektur oraz opracowań) przewidziana jest także prezentacja na temat zadany przez prowadzącego.

Przedmiot kończy się ustnym zaliczeniem na ocenę. Warunkiem dopuszczenia do zaliczenia jest obowiązkowa obecność na zajęciach (dopuszczalna jest jedna nieusprawiedliwiona nieobecność). Zaliczenie obejmie weryfikację wiedzy z materiału omawianego na zajęciach w trakcie semestru oraz jednej wybranej przez studenta lektury z przedstawionego wykazu literatury. Złożą się na nie trzy pytania – dwa losowo wybrane z materiału omawianego na zajęciach, jedno – z lektury.

Na końcową ocenę składają się:

Aktywny i merytoryczny udział w zajęciach (20%).

Prezentacja na temat wyznaczony przez prowadzącego zajęcia (20%).

Zaliczenie ustne składające się z trzech pytań (60%).

(wyczerpująca odpowiedź na pytanie = 20%, częściowa = 10%)

Skala ocen:

0%-50% - 2

51%-60% - 3

61%-70% - 3+

71%-80% - 4

81%-90% - 4+

91%-100% - 5

Dodatkowa wiedza - 5+