Problems of culture of the countries of the East and Central Europe (II) - Ukraine/ Belarus/ Poland

Zajęcia stanowią kontynuację przedmiotu Historia kultury krajów regionu. Ich celem jest ukazanie specyfiki kultury Polski, Ukrainy i Białorusi, czynników kształtujących ich swoistość oraz tych, które decydują o złożoności i niejednorodności przez pryzmat najistotniejszych w ich rozwoju problemów.

Celem zajęć jest ukazanie specyfiki kultury Polski, Ukrainy i Białorusi, czynników kształtujących historycznie ich swoistość oraz tych, które decydują o złożoności i niejednorodności. Poszczególne aspekty kultur omawiane są przez pryzmat wybranych problemów, zjawisk i procesów społecznych, narodowotwórczych, etnolingwistycznych, literackich, artystycznych i ideologicznych, postrzeganych tu w wymiarze ich wpływu na kształt kultur. Wszystkie wymienione ujęcia spajać ma w ramach zajęć przyjęcie perspektywy antropologicznej jako źródła kategorii i metod opisu oraz analizy omawianych płaszczyzn kultury. Poruszane zagadnienia przedstawiane są również w kontekście problemów charakterystycznych dla całej Europy Środkowo-Wschodniej.

Student w trakcie zajęć rozwija swoje umiejętności badawcze, uczy się samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego.

Omówione zostaną następujące problemy:

1. Problem etnogenezy narodów polskiego, ukraińskiego, białoruskiego. Główne koncepcje pochodzenia narodów-sąsiadów: analiza porównawcza. Spuścizna kulturowa Rusi Kijowskiej w kulturze ukraińskiej i białoruskiej. Problem genezy języka polskiego, ukraińskiego, białoruskiego. Wzajemne oddziaływanie języków narodów-sąsiadów.

2. Folklor a kultura polska, ukraińska, białoruska. Folklor kalendarzowy, rodzinno-obrzędowy, epicki jako źródło wiedzy o przeszłości narodów.

3. Religia w kulturowym procesie Polski, Ukrainy, Białorusi. Wzajemny wpływ pogaństwa i chrześcijaństwa jako „dialog kultur”.

4. Problem wpływu kulturowej spuścizny Bizancjum na kulturę Ukrainy, Białorusi i Polski. Problem kanonu w sztucę sakralnej polskiej, ukraińskiej, białoruskiej. Od ikony bizantyjskiej do ikony ruskiej, ukraińskiej, białoruskiej: geneza, symbolika, ewolucja.

5. Literatura staroruska – problem autentyczności i fikcji, kontrowersje związane ze średniowiecznymi kronikami.

6. Problem „ciemnych wieków” w dziejach kultury ukraińskiej i białoruskiej. Kultura na dawnych ziemiach Rusi Kijowskiej po najazdach mongolsko-tatarskich. Okcydentalizacja kultury ukraińskiej i białoruskiej pod wpływem kultury polskiej.

7. Unia kościelna w Brześciu (1596 r.) jako wyzwanie i szansa dla kultury ukraińskiej i białoruskiej.

8. Kultura w okresie Baroku na ziemiach ukraińskich i białoruskich. Kwestia wpływu Baroku polskiego na kulturę ukraińską i białoruską.

9. Świat idei i wyobrażeń Polaków i Rusinów (Ukraińców i Białorusinów) w „długim wieku” XVII a jego obraz w kulturze.

10. Kobieta w dawnej Rzeczpospolitej. Kobieta-szlachcianka, kobieta-mieszczanka, kobieta chłopka. Obraz „kozaczki” w kulturze ukraińskiej.

11. Romantyzm polski, ukraiński, białoruski w kontekście Romantyzmu europejskiego. „Szkoła ukraińska” w Romantyzmie polskim.

12. Wielokulturowość na ziemiach polskich, ukraińskich, białoruskich: analiza porównawcza. Żydzi, Tatarzy, Ormianie, Karaimi: główne ośrodki. Życie codzienne, religia, oświata.

13. Strategie przetrwania kultury polskiej, ukraińskiej, białoruskiej w XIX w.: analiza porównawcza. Literatura zniewolonych narodów jako swoiste „państwo”.

14. Polacy na ziemiach ukraińskich i białoruskich. Centra, ośrodki. Życie codzienne, religia, oświata, prasa.

15. Kultura duchowa Polski, Ukrainy, Białorusi przełomu XIX i XX wieku: analiza porównawcza. „Kocham piękno jak Ukrainę!” – specyfika modernizmu ukraińskiego.

Nakład pracy studenta:

Uczestnictwo w zajęciach w sali – 30 godzin (1 ECTS)

Przygotowanie do zajęć - 30 godzin (1 ECTS)

Przygotowanie do zaliczenia – 30 godzin (1 ECTS)

Bogucka M., Kultura, naród, trwanie : dzieje kultury polskiej od zarania do 1989 roku, Warszawa 2008.

Encyklopedia kultury polskiej XX wieku.. Tom 1, red. A. Kłoskowska, Wrocław 1991.

Jadacki J., Filozofia polska XIX i XX wieku, Warszawa 2015.

Karabowicz T., Dziedzictwo kultury ukraińskiej, Lublin 2001.

Karabowicz T., Tożsamość cerkwi ukraińskiej, Lublin 2004.

Lutosławski W., The Polish Nation, BiblioBazaar 2009.

Mucha B., Zarys literatury ukraińskiej i białoruskiej, Piotrków Trybunalski 2000.

Sahanowicz H., Historia Białorusi od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, Lublin 2001.

Snyder T. Rekonstrukcja narodów Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1569-1999, Pogranicze 2014.

Suchodolski B., Dzieje kultury polskiej, Warszawa 1986.

Janocha M., Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu,. Warszawa 2001.

Charewiczowa Ł., Kobieta w dawnej Polsce, Lwów 1938.

Student po ukończeniu zajęć:

[Wiedza]

1) zna i rozumie w stopniu podstawowym specyfikę różnych modeli kultury w ujęciu antropologicznym (tradycyjna, szlachecka, mieszczańska, masowa), procesy ich transformacji i wzajemne powiązania oraz emanacje w sferze symbolicznej i semiotycznej, a więc w przestrzeni kultury i sztuki, literatury oraz historii Polski (K1_W03; Odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia)

2) zna i rozumie w podstawowym stopniu szeroko rozumiany kontekst interkulturowy; ma wiedzę o człowieku jako podmiocie konstruującym struktury społeczne i wytwory kulturowe, ma świadomość zasad ich funkcjonowania i wynikających stąd różnic w postrzeganiu życia społecznego przez przedstawicieli różnych narodowości, grup ideologicznych i wyznaniowych oraz różnie rozumianych mniejszości (K1_W07; Odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia, P6S_WK Kontekst/uwarunkowania, skutki)

[Umiejętności:]

1) potrafi wyszukać, selekcjonować, analizować i wykorzystywać potrzebne mu informacje z różnych źródeł (K1_U01; Odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

2) potrafi rozwijać swoje umiejętności badawcze, samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego; umiejętnie formułować myśli, prezentować wyniki badań w postaci wypowiedzi ustnej lub pisemnej (różnego typu) (K1_U03; Odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

3) potrafi przeprowadzić krytyczną analizę wytworów kultury właściwych dla danej epoki w rozwoju Polski, Ukrainy i Białorusi do przełomu XIX i XX wieku; rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury, przeprowadzić ich analizę, odróżniać różne perspektywy spojrzenia na rozwój kultury, mając świadomość istnienia różnic tożsamości kulturowych i kontekstu (K1_U05; Odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

[Kompetencje społeczne:]

1) jest gotów do krytycznej oceny posiadanej wiedzy, ciągłego dokształcania się i uzupełniania zdobytej wiedzy (K1_K01; Odniesienie do P6S_KK)

2) jest gotów do uczestniczenia w życiu kulturalnym i korzystania z jego różnorodnych form (K1_K05; Odniesienie do P6S_KR)

Zgodnie ze Szczegółowymi zasadami studiowania na Wydziale Lingwistyki Stosowanej (uchwała nr 114 Rady Wydziału LS z dnia 19.12.2017 r.):

1) Obecność na zajęciach objętych planem jest obowiązkowa (§ 9 ust. 2).

2) Nie można poprawkowo zaliczać zajęć, jeśli przyczyną nieuzyskania ich zaliczenia było niespełnienie wymogu uczestnictwa w nich. W takim przypadku student może zostać warunkowo wpisany na kolejny etap studiów i powtarzać niezaliczony przedmiot (§ 2 ust. 4)

Dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze, które należy zaliczyć zgodnie z wymaganiami przedstawionymi przez prowadzącego.

Zajęcia prowadzone będą w formie dyskusji na temat zadanych lektur lub materiału zaprezentowanego przez prowadzącego. Aktywny udział w dyskusji oznacza merytoryczne uczestnictwo w niej podczas co najmniej 50% zajęć.

Przewidziana jest także prezentacja na temat zadany przez prowadzącego.

Na końcową ocenę składają się:

Aktywny i merytoryczny udział w zajęciach (40%).

Prezentacja na temat wyznaczony przez prowadzącego zajęcia (20%).

Zaliczenie ustne z treści zajęć (40%).

Skala ocen:

0%-49% - 2

50%-60% - 3

61%-70% - 3+

71%-80% - 4

81%-90% - 4+

91%-100% - 5

Dodatkowa wiedza - 5+