Przedmiot fakultatywny

fakultatywne

w sali

Cykl konwersatoriów dotyczy historii Kościoła prawosławnego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w XX-XXI w.

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z historią Kościoła prawosławnego w regionie w XX-XXI w. Ukazane zostanie oddziaływanie wschodniego chrześcijaństwa na kulturę narodów Europy Środkowo-Wschodniej. Prześledzimy również wpływ prawosławia na proces kształtowania świadomości narodowej jego wyznawców. Analizie zostaną poddane stosunki pomiędzy państwem a Cerkwią na poszczególnych etapach rozwoju państw regionu. Przedstawiona zostanie sytuacja Kościoła prawosławnego w warunkach dwóch totalitaryzmów.

W ramach zajęć omawiane są następujące zagadnienia:

1. Historia podziału Kościoła Wschodniego i Zachodniego. Uwarunkowania polityczne, kulturowe i dogmatyczne

2. Zarys historii Kościoła prawosławnego na ziemiach Polski i Litwy:

a) od Chrztu Rusi do inwazji Mongołów

b) od inwazji Mongołów do Unii Lubelskiej

c) od Unii Lubelskiej do rozbiorów Rzeczypospolitej

d) od rozbiorów Rzeczypospolitej do restytucji państwowości polskiej

3. Zarys historii Kościoła prawosławnego w Rosji:

a) okres istnienia Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i Carstwa Rosyjskiego

b) od skasowania do reaktywacji urzędu Patriarchy

4. Rosyjska Cerkiew Prawosławna podczas wojny domowej w Rosji oraz w pierwsze dziesięciolecia panowania bolszewików

a) sobór moskiewski 1917-1918

b) represje bolszewickie

5. Położenie Kościoła prawosławnego w Polsce w okresie międzywojennym

a) położenie prawno-organizacyjne

b) ustanowienie autokefalii

c) polityka władz II RP wobec Kościoła prawosławnego

d) neounia a PAKP

e) PAKP a kwestia mniejszości narodowych w II RP

6. Kościół prawosławny na ziemiach polskich podczas II wojny światowej

a) zmiany organizacyjne pod okupacją niemiecką

b) polityka władz okupacyjnych wobec Kościoła prawosławnego

c) kwestia autokefalii (Białoruś, Ukraina, kraje bałtyckie)

7. PAKP w latach powojennych

a) liczebność i główne skupiska

b) kwestia autokefalii

c) stan majątkowy, życie monastyczne, szkolnictwo

8. PAKP od 1989 do chwili obecnej

9. Rosyjska Cerkiew Prawosławna w czasie II wojny światowej

a) zmiany polityki władz ZSRR wobec Cerkwi

b) reaktywacja urzędu Patriarchy

10. Cerkiew prawosławna w ZSRR w latach powojennych

a) polityka władz wobec Cerkwi

b) sytuacja w dobie „Pieriestrojki” i upadku ZSRR

11. Kościoły prawosławne za Granicą

a) Rosyjska Cerkiew Prawosławna za Granicą

b) struktury PAKP na obczyźnie

c) inne kościoły autokefaliczne za granicą (białoruski, ukraiński)

12. Patriarchat Moskiewski po roku 1991:

a) sytuacja prawno-organizacyjna

b) kwestia autokefalii na obszarze Patriarchatu

c) stosunki między Cerkwią a władzą świecką

d) działalność misyjna

13. Dialog ekumeniczny i stosunki międzykościelne w regionie

Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje, Chełm 2009.

Arcybiskup generał brygady Sawa (Jerzy Sowietow). Wybór dokumentów, Białystok-Warszawa 1997.

Borkowski Andrzej, Między Konstantynopolem a Moskwą. Źródło greckie do autokefalii Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej (1919–1927), Białystok 2015.

Chadwick Henry, Historia rozłamu Kościoła wschodniego i zachodniego. Od czasów apostolskich do soboru florenckiego, Kraków 2009.

Charkiewicz Jarosław, Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w bibliografiach świętych, Warszawa 2008.

Derdej Piotr, Status prawny Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w III Rzeczypospolitej, Warszawa–Białystok 2005.

Dudra Stefan, Metropolita Dionizy (Waledyński), 1876-1960, Warszawa 2010.

Grzybowski Jerzy, W służbie Rzeczypospolitej. Duszpasterstwo wojskowe wyznania prawosławnego w Wojsku Polskim w latach 1919-1949, Warszawa 2016.

Historia chrześcijaństwa. Biskupi, mnisi, cesarze 610-1054, red.: J. Kłoczowski, Warszawa 1999.

Kuprianowicz Grzegorz, 1938: akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu, Lublin 2008.

Ławreszuk Marek, Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych, Warszawa 2009.

Mironowicz Antoni, Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej, Białystok 2018.

Mironowicz Antoni, Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005.

Naumow Aleksander, Wiara i historia. Z dziejów literatury cerkiewnosłowiańskiej na ziemiach polsko-litewskich, Kraków 1996.

Papierzyska-Turek Małgorzata, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa 1989.

Pelica Jacek Grzegorz, Byłem w więzieniu. Zarys dziejów prawosławnego duszpasterstwa więziennego na Lubelszczyźnie do 2009 roku, Lublin 2010.

Pelica Jacek Grzegorz, Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939), Lublin 2009.

Przeciszewski Paweł, Warszawa. Prawosławie i rosyjskie dziedzictwo, Warszawa 2011.

Przybył Elżbieta, Prawosławie, Kraków 2000.

Sokoł Kirył, Sosna Aleksander, Cerkwie w centralnej Polsce 1815-1915, Białystok 2011.

Sziling Janusz, Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w generalnym Gubernatorstwie (1939–1945), Toruń 1988.

Urban Kazimierz, Kościół prawosławny w Polsce (1945–1970), Kraków 1998

Wójtowicz-Huber Bernadetta, „Ojcowie narodu”. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867–1918), Warszawa 2008.

Zubowski Piotr, Cerkwie prawosławne Łodzi i regionu łódzkiego w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939), Białystok 2014.

Student po ukończeniu zajęć:

1) zna i rozumie w zaawansowanym stopniu historię Kościoła prawosławnego w Europie Środkowo-Wschodniej w XX-XXI w. (S1_W01, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_W03 K1_W04);

2) wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i użytkuje informacje na temat historii prawosławia w regionie w XX-XXI w. (S1_U01, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U01);

3) odwołując się do zdobytej wiedzy teoretycznej i praktycznej potrafi wykorzystać ją w typowych wypowiedziach profesjonalnych dotyczących historii Kościoła wschodniego w Europie Środkowo-Wschodniej w XX-XXI w. (S1_U02, Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U04 K1_U06);

4) rozwija swoje umiejętności badawcze, samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego; prezentuje wyniki badań w postaci wypowiedzi ustnej czy referatu (S1_U03, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U03, K1_U02);

5) przygotowuje wypowiedź pisemną i ustną, w języku polskim, na wybrane tematy z zakresu problematyki historii Kościołów krajów regionu, potrafi prezentować wyniki swojej pracy na forum grupy (S1_U06, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_U01, K1_U08, K1_U09);

6) jest gotowy do ciągłego dokształcania się i uzupełniania zdobytej wiedzy (S1_K04, odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia: K1_K01, K1_K02).

Warunkiem dopuszczenia do zaliczenia na ocenę jest obowiązkowa obecność na zajęciach (dopuszczalna liczba najwyżej jednej nieusprawiedliwionej nieobecności).

Przewidziana jest praca pisemna (4-6 stron).

Zaliczenie na ocenę będzie miało charakter ustny. Obejmie wiedzę z materiału omawianego na zajęciach w czasie semestru oraz jednej wybranej przez studenta książki z przedstawionego wykazu literatury. Zaliczenie obejmie dwa pytania – jedno losowo wybrane z materiału omawianego na zajęciach, jedno z wybranej lektury.

Na końcową ocenę składają się: praca pisemna (20%); 2. Zaliczenie ustne składające się z trzech pytań - 80% (wyczerpująca odpowiedź – 40%, częściowa – 20%).

Skala ocen:

0-49% - 2

50-60% - 3

61-70% - 3+

71-80% - 4

81-90% - 4+

91-100% - 5

Dodatkowa wiedza - 5+