Cross-culture studies

Głównym celem zajęć jest usystematyzowanie wiedzy o specyfice wielokulturowych obszarów w ujęciu teoretycznym (rodzaje pograniczy, procesy i interakcje jednostkowe oraz grupowe na obszarach mieszanych narodowościowo, stosunki etniczne, wzajemne postrzeganie, asymilacja, stereotypy) oraz praktycznym.

Głównym celem zajęć jest usystematyzowanie wiedzy o specyfice wielokulturowych obszarów w ujęciu teoretycznym (rodzaje pograniczy, procesy i interakcje jednostkowe oraz grupowe na obszarach mieszanych narodowościowo, stosunki etniczne, wzajemne postrzeganie, asymilacja, stereotypy) oraz praktycznym. Analizie zostanie poddana charakterystyka pogranicza polsko-białoruskiego (oraz białorusko-polskiego), polsko-litewskiego (oraz litewsko-polskiego), polsko-rosyjskiego (oraz rosyjsko-polskiego), polsko-ukraińskiego (oraz ukraińsko-polskiego), polsko-czeskiego (oraz czesko-polskiego), polsko-słowackiego (oraz słowacko-polskiego), polsko-niemieckiego (oraz niemiecko-polskiego) oraz polsko-żydowskiego (oraz żydowsko-polskiego).

Omawiane tematy:

1. Pogranicze kulturowe (Polski) – zajęcia wprowadzające. Analiza terminologii: a) pogranicze; b) granica (w pograniczu); c) kultura.

2. Wieloznaczność pogranicza.

3. Pogranicze: a) typologia i rodzaje pogranicza; b) metodologia badania pogranicza

4. Pogranicze: problemy dotyczące pogranicza: a) regionalizm, grupa lokalna; b) tożsamość na pograniczach (podwójna tożsamość); c) etniczność, grupy etniczne, mniejszości narodowe; przynależność narodowa; język.

5. Pogranicze - zjawiska zachodzące na pograniczach: a) wielokulturowość; kontakt kulturowy (zderzenie, konflikt; stosunki społeczne na pograniczach; kwestia religii; b) sąsiedztwo; stosunki sąsiedzkie; stereotypy; c) relacja swój/obcy.

6. Pogranicze kulturowe (próba definicji, charakterystyka, przykłady).

7. Kresy (słowo) i Kresy (nazwa własna) (słowo – etymologia; historia; Kresy Wschodnie i Zachodnie).

8. Kresy a pogranicze. Podobieństwa, różnice.

9. Pogranicza Polski : wschodnie pogranicza Polski; uwagi ogólne; a) pogranicze polsko-rosyjskie/rosyjsko-polskie b) pogranicze polsko-litewskie/litewsko-polskie; c) pogranicze polsko-białoruskie/białorusko-polskie; d) pogranicze polsko-ukraińskie/ukraińsko-polskie

10. Pogranicza Polski: południowe pogranicza Polski: a) pogranicze polsko-czeskie/czesko-polskie; b) pogranicze polsko-słowackie/słowacko-polskie.

11. Pogranicze polsko-niemieckie/niemiecko-polskie

12. Regiony Polski: Górny Śląsk jako przykład pogranicza; Dolny Śląsk jako przykład pogranicza; Warmia i Mazury jako przykłady pogranicza; Kaszuby jako przykład pogranicza.

13. Rola pogranicza w procesie edukacji (kulturowej).

1. Adamczuk L., Pogranicze polsko-litewskie. Problematyka badań etnosocjologicznych,

w: Pogranicze z Niemcami a inne pogranicza Polski, red. Z. Kurcz, Wrocław 1999, s. 227-246.

2. Babiński G., Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne,

tożsamość, Kraków 1997.

3. Bienek H., Śląsk – ale gdzie on leży? Melancholijne wspomnienie (1985), w: Śląsk.

Rzeczywistości wyobrażone, red. W. Kunicki, współpr.. N. Żarska, K. Żarski, Poznań 2009, s. 471-477.

4. Boroch R., Wzajemny wizerunek sąsiadów. Metodologiczna propozycja badań

kulturoznawczych – Rosjanie w oczach Polaków, Acta Polona-Ruthenica, nr XI, Olsztyn

1996, s. 179-190.

5. Chlebowczyk J., O prawie do bytu małych i młodych narodów : kwestia narodowa i

procesy narodotwórcze we wschodniej Europie Środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku

XVIII do początków XX w.), Katowice-Warszawa-Kraków 1983, s. 28-38.

6. Davies N., Moorhouse R., Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego,

Kraków 2003.

7. Dębicki M., Polskie pogranicza: odzwierciedlenie cywilizacyjnego zaawansowania

państwa czy obszary specyficzne? W: Pogranicze. Studia społeczne, red. A. Sadowski, t.

XII, s. 5-40.

8. Golka M., Pogranicza-transgraniczność -transkulturowość, w: Transgraniczność w

perspektywie socjologicznej – kontynuacje, red. L. Gołdyka, Zielona Góra 1999, s. 13-26.

9. Handke K., Pojęcie „kresy” na tle relacji centrum-peryferie, w: Kresy – pojęcie i

rzeczywistość, red. K. Handke, Warszawa 1997, s. 53-62.

10. Handke K., Pojęcie „region” a symbolika „środka”, w: Region, regionalizm - pojęcia i rzeczywistość, red. K. Handke, Warszawa 1993, s.105-120.

11. Kłoskowska A., Wielokulturowość regionów pogranicza, w: Region, regionalizm -

pojęcia i rzeczywistość, red. K. Handke, Warszawa 1993, s. 97-104.

12. Nikitorowicz N., Pogranicze, w: Pogranicze. Tożsamość, edukacja międzykulturowa,

Białystok 1995.

13. Nowicka E., Badanie pogranicza. Kilka propozycji metodologicznych, w: Pogranicze.

Studia społeczne, red. A. Sadowski, t. XVIII, Białystok 1999, s. 13-22.

14. Orłowska B. A., Czym jest pogranicze. Kwestie definicyjne, w: Kultura pogranicza –

pogranicze kultur, red. nauk. A. Bobryk, Siedlce-Pułtusk 2005, s. 7-10.

15. Palmowski T., Pogranicze polsko-rosyjskie. Problemy współpracy transgranicznej z Obwodem Kaliningradzkim, Gdynia-Pelplin 2007.

16. Sadowski A., Pogranicze jako przedmiot badań socjologicznych w warunkach

integracji europejskiej, w: Pogranicza i multikulturalizm w warunkach Unii Europejskiej.

Implikacje dla wschodniego pogranicza Polski, red. K. Krzysztofek, A. Sadowski, Białystok 2004.

17. Sadowski A., Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok 1995, s. 13-24.

18. Sadowski A., Czerniawska M., Tożsamość Polaków na pograniczach, Białystok

1999.

19. Sakson A., Mazurzy - społeczność pogranicza, Poznań 1991.

20. Stosunki polsko-niemieckie 1949-2005. Wspólnota wartości i interesów?, red. B. Kerski, W.-D. Eberwein, Olsztyn 2005.

21. Szaruga L., Węzeł kresowy, Częstochowa 2001.

22. Śliwiński M., Świadomość narodowa, świadomość pogranicza, Kultura i społeczeństwo, nr 2/1992, s. 37-44.

23. Tożsamość – Język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, red. A.

Engelking, E. Golachowska, A. Zielińska, Warszawa 2008, s. 10-24.

24. Tożsamość kulturowo-etniczna Kaszubów a idea krajowości (regionalizmu), Kultura i społeczeństwo, nr 2/1991, s. 85-93.

25. Uliasz T., O kategorii pogranicza kultur, w: Pogranicze kultur, red. C. Kłak, Rzeszów 1997, s. 9-20.

26. Znaniecki F., Studia nad antagonizmem do obcych, Przegląd Socjologiczny, tom 1/1930, s. 158-209.

Informacje na temat literatury (tekst do przygotowania do następnych zajęć) podawane są cotygodniowo przez prowadzącego zajęcia

Student:

- potrafi scharakteryzować czym jest pogranicze

- wskazać i omówić najważniejsze zjawiska zachodzące na pograniczu kulturowym

- potrafi scharakteryzować relacje zachodzące na wskazanym pograniczu kulturowym (pogranicze polsko-litewskie, polsko-rosyjskie, polsko-białoruskie, polsko-ukraińskie, polsko-niemieckie, polsko-słowackie, polsko-czeskie oraz pogranicza występujące w granicach Polski)

- posiada umiejętność merytorycznego argumentowania oraz przedstawiania swych argumentów na forum w trakcie dyskusji

- ma szacunek dla różnych stanowisk i opinii

- rozumie zasady tolerancji i różnic kulturowych

- potrafi pracować w zespole

Zaliczenie na ocenę na podstawie obecności oraz aktywności na zajęciach.