History of Hungarian Literature III

Celem przedmiotu jest omówienie dziejów literatury węgierskiej XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem najważniejszych zjawisk kulturalnych i dorobku najwybitniejszych autorów okresów romantyzmu oraz realizmu. Poprzez analizę i interpretację utworów literackich w języku oryginalnym, wymienionych w kanonie lektur obowiązkowych wskazujemy na paralelne bądź odmienne zjawiska literacko-kulturalne w odniesieniu do polskiej literatury omawianej epoki.

Przedmiot ma za zadanie zapoznać studentów III roku hungarystyki z literaturą węgierską okresu romantyzmu i realizmu XIX wieku. Na całoroczną tematykę składają się trzy główne zagadnienia:

1. Literatura wczesnego romantyzmu w okresie reform – literatura jako narzędzie kształtowania tożsamości narodowej (1823-1848),

2. Okres II romantyzmu na Węgrzech – dominacja ludowości, literatura jako narzędzie dążeń demokratycznych ówczesnego życia politycznego (1848-1867),

3. Literatura okresu Ugody – przejście od romantyzmu do realizmu, pierwsze objawy tendencji premodernistycznych w liryce węgierskiej, rozkwit nowelistyki węgierskiej (1867-1900).

W ramach tych zagadnień omawiane są oprócz pojedynczych autorów również takie zagadnienia, jak rozwój teatru węgierskiego, dążenia reformatorskie Istvana Széchenyiego i ich przejawy w literaturze, Wiosna Ludów 1848 roku w literaturze, problematyka szlachty węgierskiej (tzw. gentry) w drugiej połowie XIX wieku.

Zakres tematów semestru zimowego:

I. Literatura romantyzmu w okresie reform (1823-1848)

1. Wprowadzenie – Reformy społeczne i romantyzm (Széchenyi István, Kisfaludy Károly)

2. Powstanie dramatu narodowego – József Katona

3. Poezja wczesnego romantyzmu – Kölcsey Ferenc, Vörösmarty Mihály

II. Romantyzm i ludowość – życie intelektualne w połowie XIX wieku (1848-1867)

1.Petőfi Sándor

2. Arany János

3. A regény útja a romantizmustól a realizmusig – Fáy András, Jósika Miklós, Eötvös József, Kemény Zsigmond

4. Jókai Mór

5. A dráma fejlődése – Madách Imre

III. A kiegyezés kora és a realizmus (1867- 1900)

1. Vajda János költészete

2. Modernista törekvések a századvégi lírában – Reviczky Gyula, Komjáthy Jenő

3. A realista próza – Mikszáth Kálmán

4. A századvégi novella – Gozsdu Elek, Bródy Sándor, Gárdonyi Géza, Tömörkény István

Lista lektur obowiązkowych:

Kisfaludy Károly: Mohács, Szülőföldem szép határa ...

Katona József: Bánk bán III. felvonás (Tiborc panasza – monológ), részletek:

„Ő csorda számra tartja ...

... Szükség garast rabolni kényszerített”

V. felvonás (utolsó jelenet) : „Tiborc, ki kevéssel előbb bejött...”

Kölcsey Ferenc: Himnusz, Huszt, Emléklapra, Rebellis vers, Zrínyi dala, Zrínyi második éneke

Vörösmarty Mihály: Csongor és Tünde – V. felv. az Éj monológja

Szép Ilonka

Szózat, A Guttenberg-albumba, Gondolatok a könyvtárban, Emberek, Ábránd, A merengőhöz, Előszó, A vén cigány

Petőfi Sándor: János vitéz – 1., 3., 20., 27 ének

Az Apostol – részlet: 11. „...A szőlőszem kicsiny gyümölcs...Habár szívemnek közepén lesz is!”

Befordultam a konyhára, Falu végén kurta kocsma, Füstbement terv, A tintás üveg, Fa leszek, ha...,

Az őrült, Sors, nyiss nekem tért, Egy gondolat bánt engemet,

Az Alföld, A puszta télen, A Tisza

Reszket a bokor ..., Szeptember végén, Minek nevezzelek, Beszél a fákkal a bús őszi szél, Szeretlek kedvesem

Nemzeti dal, Föltámadott a tenger, A magyar nemes, Akasszátok föl a királyokat, Európa csendes, újra csendes, Az erdélyi hadsereg

Illyés Gyula: Sándor Petőfi, W-wa, 1972. (monografia)

Arany János: Toldi – I. ének

A fülemüle, Családi kör

V. László, Szondi két apródja, A walesi bárdok, Ágnes asszony,

Vörös Rébék, Tetemrehívás, Híd-avatás

Letészem a lantot, Visszatekintés, Az örök zsidó, Epilógus, A tölgyek alatt

Tompa Mihály: A gólyához, A madár fiaihoz

Jókai Mór: Az arany ember – kötelező

Egy magyar nábob, Kárpáthy Zoltán, A kőszívű ember fiai, És mégis mozog a Föld (2 választható)

Madách Imre: Az ember tragédiája – lengyelül az egészet + XV. szín (magyarul)

Vajda János: A virrasztók, Sirámok, A vaáli erdőben, Nádas tavon, Az üstökös, Gina emléke, Húsz év múlva, Harminc év után

Reviczky Gyula: Magamról, Schopenhauer olvasása közben, Pán halála

Komjáthy Jenő: A homályból

Mikszáth Kálmán: (elbeszélések): Az a fekete folt, Lapaj, a híres dudás, Bede Anna tartozása, A néhai bárány

(kisregény): Beszterce ostroma,

(regény) : A Noszty fiú esete Tóth Marival (kötelező)

Különös házasság, A fekete város (választható)

Gárdonyi Géza: Egri csillagok, A láthatatlan ember (választható)

Századvégi novellisztika (egy szerzőtől egy novella kötelező):

Bródy Sándor: Kaál Samu, Rembrandt eladja holttestét

Gárdonyi Géza: Micó, Festő a falun, Ebéd a körtefa alatt, A bor

Gozsdu Elek: Ultima ratio, Nemes rozsda

Tömörkény István: Nehéz emberek, Vízenjárók

(Forrás: A magyar novella antológiája I. Szerk. Domokos Mátyás. Osiris, Bp. 2003., internet)

Literatura przedmiotu:

A magyar irodalom története 1772-től 1849-ig III. Szerk. Pándi Pál. Akadémiai K., Bp. 1965.

A magyar irodalom története 1849-től 1905-ig IV. Szerk. Sőtér István. Akadémiai K., Bp. 1965.

A magyar irodalom története. Szerk. Klaniczay Tibor. Kossuth K., Bp. 1982.

Csapláros – Nowak: Literatura węgierska. W-wa 1992.

Gintli Tibor: Magyar Irodalom. Akadémiai K. Bpest 2010.

Görömbei András: A magyar irodalom rövid története. Folia Hungarica 6, Helsinki 1992.

Hungaro-Polonicum. Red. J. Bańczerowski. ELTE Bp. 1986, 1992.

Klaniczay – Szauder – Szabolcsi: Historia literatury węgierskiej. Wrocław-Warszawa-Kraków 1966.

Rónai László: Erkölcs és irodalom. A magyar irodalom rövid története. Holnap K., Bp. 2006.

Nemeskürty István: A magyar irodalom története 1000-1945 I-II. Akadémiai K., Bp. 1993.

Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych. Wrocław-Warszwa, Kraków 1966, 1978, 1979.

Szegedi-Maszák Mihály et al (red.): A magyar irodalom történetei. II. t. 2007.

Szerb Antal: Magyar irodalomtörténet. Magvető, Bp. 1934.

Po ukończeniu przedmiotu student:

• orientuje się w dynamice rozwoju procesu historycznoliterackiego, właściwego dla XIX wieku na Węgrzech;

• posiada zdolność krytycznej analizy zjawisk literackich i kulturowych charakterystycznych dla tego okresu;

• posiada umiejętność, wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji;

• interpretuje dzieła literackie tego okresu, zarówno w dyskusji, jak i pisemnie, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy;

• umie przedstawić cechy charakterystyczne literatury okresu romantyzmu na Węgrzech, potrafi przedstawić tło historyczne, które znalazło swoje odzwierciedlenie w twórczości poetów i epików tego okresu.

• Wymienia, umiejscawia na osi czasu i przedstawia sylwetki i dorobek czołowych węgierskich twórców okresu romantyzmu· zna i rozumie elementarne zjawiska zachodzące w obszarach literatury, kultury i historii oraz elementarną terminologię używaną w opisie literatury, kultury i historii oraz rozumie jej źródła oraz zastosowania (K_W05)

- ma elementarną wiedzę o metodologii badań nad literaturą i kierunkach badań w literaturoznawstwie (K_W06)

- ma uporządkowaną wiedzę z zakresu historii literatury węgierskiej, potrafi ją odnieść do procesów i faktów z historii Węgier w kontekście europejskim (K_W07)

- potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury (literatura, sztuka) oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod (K_U03)

- potrafi - z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów - wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informację niezbędną do udziału w zajęciach (K_U04)

- posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące formułowanie i analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników w zakresie niezbędnym do udziału w dyskusji na zajęciach i przygotowania własnych prac (K_U05)

- posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków (K_U06)

- potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać swoje kompetencje badawcze kierując się wskazówkami opiekuna naukowego (K_U13)

- Kontrola obecności,

- Ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć – przeczytanie za pomocą słownika z góry podanych przez wykładowcy utworów literackich)

- aktywność na zajęciach może podnieść końcową ocenę o 20 %,

- zaliczenia pisemne (na końcu I i II semestru), które są warunkiem przystąpienia się do egzaminu ustnego.

nie dotyczy